Sổ tay Cà i đặt Debian GNU/Linux Bản quyá»n © 2004 - 2025 nhóm trình cà i đặt Debian Sổ tay nà y là phần má»m tá»± do; bạn có thể phát hà nh lại nó và /hay sá»a đổi nó vá»›i Ä‘iá»u kiện cá»§a Giấy Phép Công Cá»™ng GNU (GPL). Xem giấy phép trong Phụ lục F, Giấy phép Công cá»™ng GNU. Build version of this manual: 20250429. Tổng quan Tà i liệu nà y chứa hướng dẫn cà i đặt cho hệ thống Debian GNU/Linux 13 (tên mã " trixie"), cho kiến trúc 64-bit RISC-V ("riscv64"). Nó cÅ©ng chứa liên kết đến thông tin bổ sung và thông tin vá» táºn dụng hệ thống Debian má»›i. Cảnh báo This installation guide has not been fully updated and fact checked for riscv64. There may be parts of the manual that are incomplete or outdated. A newer version of this manual, possibly better documenting this architecture, may be found on the Internet at the debian-installer home page. You may also be able to find additional translations there. Cảnh báo This translation of the installation guide is not up-to-date and currently there is noone actively working on updating it. Keep this in mind when reading it; it may contain outdated or wrong information. Read or double-check the English variant, if in doubt. If you can help us with updating the translation, please contact <debian-boot@lists.debian.org> or the debian-l10n-xxx mailinglist for this language. Many thanks Trạng thái cá»§a bản dịch: hoà n tất (mà có thể là không đẹp ;) ). Má»i bạn gá»i thông báo lá»—i hoặc góp ý cho ngưá»i dịch <clytie@riverland.net.au> và /hoặc há»™p thư chung <hanoilug@lists.hanoilug.org>. â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â” Mục lục Cà i đặt 13 Debian GNU/Linux trên riscv64 1. Chà o mừng bạn dùng Debian 1.1. Debian là gì váºy? 1.2. GNU/Linux là gì váºy? 1.3. Debian GNU/Linux là gì váºy? 1.4. What is the Debian Installer? 1.5. Lấy Debian 1.6. Lấy phiên bản má»›i nhất cá»§a tà i liệu nà y 1.7. Cấu trúc cá»§a tà i liệu nà y 1.8. Vá» tác quyá»n và giấy phép phần má»m 2. Hệ thống Yêu cầu 2.1. Phần cứng được há»— trợ 2.1.1. Kiến trúc được há»— trợ 2.1.2. Phần cứng khả năng kết nối mạng 2.1.3. Ngoại vi và phần cứng khác 2.2. Váºt chứa trình cà i đặt 2.2.1. Mạng 2.2.2. ÄÄ©a cứng 2.2.3. Hệ thống Un*x hay GNU 2.2.4. Hệ thống cất giữ được há»— trợ 2.3. Bá»™ nhá»› và sức chứa trên đĩa cần thiết 3. Trước khi cà i đặt Debian GNU/Linux 3.1. Toà n cảnh tiến trình cà i đặt 3.2. Sao lưu má»i dữ liệu đã có Ä‘i ! 3.3. Thông tin cần thiết 3.3.1. Tà i liệu hướng dẫn 3.3.2. Tìm nguồn thông tin vá» phần cứng 3.3.3. Khả năng tương thÃch cá»§a phần cứng 3.3.4. Thiết láºp mạng 3.4. Thoả tiêu chuẩn phần cứng tối thiểu 3.5. Phân vùng sẵn cho hệ thống Ä‘a khởi động 3.6. Phần cứng cà i đặt sẵn và thiết láºp hệ Ä‘iá»u hà nh 4. Lấy váºt chứa cà i đặt hệ thống 4.1. Official Debian GNU/Linux installation images 4.2. Tải táºp tin xuống máy nhân bản Debian 4.2.1. Where to Find Installation Files 4.3. Cà i đặt tá»± động 4.3.1. Tá»± động cà i đặt dùng trình cà i đặt Debian 4.4. Verifying the integrity of installation files 5. Khởi động Hệ thống Cà i đặt 5.1. Tham số khởi động 5.1.1. Tham số trình cà i đặt Debian 5.1.2. Dùng tham số khởi động để trả lá»i câu há»i 5.1.3. Gá»i tham số cho mô-Ä‘un hạt nhân 5.1.4. Cấm mô-Ä‘un hạt nhân 5.2. Giải đáp thắc mắc trong tiến trình cà i đặt 5.2.1. Cấu hình khởi động 5.2.2. Giải thÃch thông Ä‘iệp khởi chạy hạt nhân 5.2.3. Thông báo vấn đỠcà i đặt 5.2.4. Äệ trình báo cáo cà i đặt 6. Sá» dụng trình cà i đặt Debian 6.1. Trình cà i đặt hoạt động như thế nà o 6.2. Giá»›i thiệu vá» thà nh phần 6.3. Sá» dụng má»—i thà nh phần 6.3.1. Thiết láºp trình cà i đặt Debian và cấu hình phần cứng 6.3.2. Thiết láºp Ngưá»i dùng và Máºt khẩu 6.3.3. Cấu hình Äồng hồ và Múi giá» 6.3.4. Phân vùng và chá»n Ä‘iểm lắp 6.3.5. Cà i đặt Hệ thống CÆ¡ bản 6.3.6. Cà i đặt phần má»m thêm 6.3.7. Cho hệ thống khả năng khởi động 6.3.8. Cà i đặt xong 6.3.9. Khắc phục sá»± số 6.3.10. Installation over network-console 6.4. Customization 6.4.1. Installing an alternative init system 7. Khởi động và o hệ thống Debian má»›i 7.1. Giá» phút thá» thách 7.2. Gắn kết khối tin đã máºt mã 7.2.1. Giải đáp thắc mắc 7.3. Äăng nháºp 8. Bước kế tiếp và đi đâu váºy 8.1. Tắt hệ thống 8.2. Giá»›i thiệu vá» Debian 8.2.1. Hệ thống quản lý gói Debian 8.2.2. Phần má»m Thêm Hiện có cho Debian 8.2.3. Quản lý phiên bản ứng dụng 8.2.4. Quản lý công việc định kỳ 8.3. Thông tin thêm 8.4. Thiết láºp thư Ä‘iện tá» trên hệ thống 8.4.1. Cấu hình thư Ä‘iện tá» mặc định 8.4.2. Gá»i thư ra hệ thống 8.4.3. Cấu hình tác nhân truyá»n thư tÃn Exim4 8.5. Biên dịch hạt nhân má»›i 8.6. Phục hồi hệ thống bị há»ng A. Cà i đặt Thế nà o A.1. Chuẩn bị A.2. Khởi động trình cà i đặt A.2.1. Optical disc A.2.2. Khởi động từ mạng A.2.3. Khởi động từ đĩa cứng A.3. Cà i đặt A.4. Gởi báo cáo cà i đặt cho chúng tôi A.5. Váºy cuối cùng... B. Tá»± động hoá việc cà i đặt bằng chèn sẵn B.1. Giá»›i thiệu B.1.1. Phương pháp chèn sẵn B.1.2. Hạn chế B.2. Dùng khả năng chèn sẵn B.2.1. Tải táºp tin định cấu hình sẵn B.2.2. Dùng tham số khởi động để chèn sẵn câu há»i B.2.3. Chế độ tá»± động B.2.4. Biệt hiệu có Ãch khi chèn sẵn B.2.5. Examples of boot prompt preseeding B.2.6. Dùng máy phục vụ DHCP để xác định táºp tin định cấu hình sẵn B.3. Tạo táºp tin định cấu hình sẵn B.4. Ná»™i dung cá»§a táºp tin định cấu hình sẵn (cho trixie) B.4.1. Äịa phương hoá B.4.2. Speech synthesis B.4.3. Cấu hình mạng B.4.4. Bà n giao tiếp mạng B.4.5. Thiết láºp máy nhân bản B.4.6. Thiết láºp tà i khoản B.4.7. Thiết láºp đồng hồ và múi giá» B.4.8. Phân vùng B.4.9. Cà i đặt hệ thống cÆ¡ bản B.4.10. Thiết láºp apt B.4.11. Chá»n gói phần má»m B.4.12. Là m xong tiến trình cà i đặt B.4.13. Chèn trước gói khác B.5. Tùy chá»n cấp cao B.5.1. Chạy lệnh riêng trong khi cà i đặt B.5.2. Dùng khả năng chèn sẵn để thay đổi giá trị mặc định B.5.3. Tải dây chuyá»n táºp tin định cấu hình sẵn C. Phân vùng cho Debian C.1. Chá»n phân vùng Debian, láºp kÃch cỡ phân vùng C.2. Cây thư mục C.3. Bố trà phân vùng khuyến khÃch C.4. Tên thiết bị dưới Linux C.5. Chương trình tạo phân vùng Debian D. Thông Tin Linh Tinh D.1. Thiết bị Linux D.2. Sức chứa trên đĩa cần thiết cho công việc D.3. Cà i đặt Debian GNU/Linux từ hệ thống UNIX/Linux D.3.1. Bắt đầu D.3.2. Cà i đặt debootstrap D.3.3. Chạy debootstrap D.3.4. Cấu hình hệ thống cÆ¡ bản D.3.5. Cà i đặt hạt nhân D.3.6. Thiết láºp bá»™ nạp khởi động D.3.7. Remote access: Installing SSH and setting up access D.3.8. Äòn kết liá»…u E. Linh tinh quản trị E.1. Vá» tà i liệu nà y E.2. Cách đóng góp cho tà i liệu nà y E.3. Äóng góp chÃnh E.4. Lá»i báo nháºn thương hiệu F. Giấy phép Công cá»™ng GNU Danh sách Bảng 3.1. Hardware Information Helpful for an Install 3.2. Äiá»u kiện hệ thống tối thiểu khuyến khÃch Cà i đặt 13 Debian GNU/Linux trên riscv64 Chúng tôi rất vui thÃch thấy biết rằng bạn chá»n thá» sá» dụng Debian; chúng tôi cÅ©ng chắc chắn là bạn sẽ tìm thấy bản phát hà nh GNU/Linux cá»§a Debian là duy nhất. Debian GNU/Linux táºp hợp phần má»m có chất lượng cao từ trên khắp thế giá»›i, hợp nhất nó và o má»™t toà n bá»™ mạch lạc. Chúng tôi cho rằng bạn sẽ tìm biết là kết quả nà y thá»±c sá»± lá»›n hÆ¡n tổng số các phần. Có thể là bạn muốn cà i đặt Debian mà không Ä‘á»c sổ tay nà y: trình cà i đặt Debian được thiết kế để cho bạn có khả năng nà y. Nếu bạn lúc nà y không có đủ rảnh Ä‘á»c toà n bá»™ Sổ Tay Cà i Äặt ngay bây giá», khuyên bạn Ä‘á»c Ãt nhất tà i liệu Cà i Äặt Thế Nà o, mà hướng dẫn bạn qua tiến trình cà i đặt cÆ¡ bản, cung cấp nhiá»u liên kết đến sổ tay vá» chá»§ đỠcấp cao hoặc vá» thông tin giải đáp thắc mắc. Tà i liệu Cà i Äặt Thế Nà o nằm trong Phụ lục A, Cà i đặt Thế nà o. Váºy bạn mất thá»i gian Ä‘á»c phần lá»›n Sổ Tay nà y nhé: nó hướng dẫn đến kinh nghiệm cà i đặt thà nh công hÆ¡n. Chương 1. Chà o mừng bạn dùng Debian Mục lục 1.1. Debian là gì váºy? 1.2. GNU/Linux là gì váºy? 1.3. Debian GNU/Linux là gì váºy? 1.4. What is the Debian Installer? 1.5. Lấy Debian 1.6. Lấy phiên bản má»›i nhất cá»§a tà i liệu nà y 1.7. Cấu trúc cá»§a tà i liệu nà y 1.8. Vá» tác quyá»n và giấy phép phần má»m Chương nà y cung cấp tổng quan cá»§a Dá»± Ãn Debian và Debian GNU/Linux. Nếu bạn quen vá»›i lịch sá» cá»§a Dá»± Ãn Debian và bản phát hà nh Debian GNU/Linux, bạn cÅ©ng nhảy được tá»›i chương kế tiếp. 1.1. Debian là gì váºy? Debian là má»™t tổ chức nguyên tình nguyện cống hiến để phát triển phần má»m tá»± do và đẩy mạnh những lý tưởng cá»§a công động Phần Má»m Tá»± Do. Dá»± Ãn Debian má»›i tạo trong năm 1993, khi Ian Murdock gởi lá»i má»i mở cho các nhà phát triển phần má»m để đóng góp cho má»™t bản phát hà nh hoà n toà n và mạch lạc dá»±a và o hạt nhân Linux hÆ¡i má»›i. Nhóm ngưá»i say mê cống hiến hÆ¡i nhỠđó, đầu tiên do Tổ Chức Phần Má»m Tá»± Do há»— trợ, cÅ©ng theo triết lý cá»§a tổ chức GNU, đã lá»›n lên qua má»™t số năm để trở thà nh má»™t tổ chức có khoảng 1000 Nhà Phát Triển Debian. Nhà Phát Triển Debian tham gia nhiá»u hoạt động khác nhau, gồm quản trị chá»— Mạng HTTP và FTP, thiết kế đồ há»a, phân tÃch pháp luáºt các giấy phép phần má»m, tạo tà i liệu hướng dẫn và , tất nhiên, bảo trì gói phần má»m. Äể truyá»n triết lý cá»§a chúng tôi, và hấp dẫn nhà phát triển theo những nguyên tắc do Debian há»— trợ, Dá»± Ãn Debian đã xuất bản má»™t số tà i liệu phác há»a các giá trị cá»§a chúng tôi, cÅ©ng chỉ dẫn ngưá»i nà o muốn trở thà nh nhà phát triển Debian. • Hợp Äá»™ng Xã Há»™i Debian phát biểu các lá»i cam kết Debian cho Cá»™ng Äồng Phần Má»m Tá»± Do. Bất cứ ai hứa tuân theo Hợp Äá»™ng Xã Há»™i thì có thể trở thà nh nhà bảo trì. Bất cứ nhà bảo trì nà o có khả năng giá»›i thiệu phần má»m má»›i và o Debian -- miá»…n là gói phần má»m thá»a tiêu chuẩn cả tá»± do lẫn chất lượng cá»§a chúng tôi. • Chỉ Dẫn Phần Má»m Tá»± Do Debian (DFSG) là lá»i tuyên bố rõ rà ng và ngắn gá»n vá» tiêu chuẩn phần má»m tá»± do cá»§a Debian. DFSG là tà i liệu có ảnh hưởng rất lá»›n trong Phong Trà o Phần Má»m Tá»± Do, cÅ©ng đã đặt ná»n móng cho Lá»i Äịnh NghÄ©a Nguồn Mở. • Sổ Tay ChÃnh Sách Debian là đặc tả rá»™ng rãi vá» những tiêu chuẩn chất lượng cá»§a Dá»± Ãn Debian. Nhà phát triển Debian cÅ©ng tham gia má»™t số dá»± án khác, đặc trưng cho Debian hay gồm má»™t phần cá»™ng đồng Linux. Chẳng hạn: • Tiêu Chuẩn Phân Cấp Hệ Thống Táºp Tin (FHS) là sá»± cố gắng tiêu chuẩn hóa bố trà cá»§a hệ thống táºp tin Linux. FHS sẽ cho nhà phát triển phần má»m có khả năng táºp trung sá»± cố gắng để thiết kế chương trình, không cần lo lăng vá» phương pháp cà i đặt gói đó và o má»—i bản phát hà nh GNU/Linux riêng. • Debian Còn Trẻ là má»™t dá»± án bên trong, nhắm mục Ä‘Ãch là bảo đảm Debian hấp dẫn được ngưá»i dùng trẻ nhất. Äể tìm thông tin chung thêm vá» Debian, xem Há»i Äáp Debian. 1.2. GNU/Linux là gì váºy? GNU/Linux là hệ Ä‘iá»u hà nh: má»™t dãy chương trình cho bạn khả năng tương tác vá»›i máy tÃnh, cÅ©ng chạy chương trình khác. Má»™t hệ Ä‘iá»u hà nh gồm có nhiá»u chương trình cÆ¡ bản khác nhau do máy tÃnh cần thiết để liên lạc vá»›i và nháºn lệnh từ ngưá»i dùng; Ä‘á»c từ và ghi và o đĩa cứng, băng và máy in; Ä‘iá»u khiển cách sá» dụng bá»™ nhá»›; chạy phần má»m khác. Trong hệ Ä‘iá»u hà nh, phần quan trá»ng nhất là hạt nhân. Trong hệ thống kiểu GNU/LInux, Linux là thà nh phần hạt nhân. Phần còn lại cá»§a hệ thống chứa chương trình khác nhau, gồm nhiá»u phần má»m do dá»± án GNU ghi hay há»— trợ. Vì hạt nhân Linux đơn độc không là m toà n bá»™ hệ Ä‘iá»u hà nh, chúng tôi chá»n sá» dụng tên "GNU/Linux" để diá»…n tả hệ thống cÅ©ng có tên cẩu thả "Linux". Hệ thống GNU/Linux là m theo hệ Ä‘iá»u hà nh UNIX. Kể từ đầu, GNU/Linux đã được thiết kế như là hệ thống Ä‘a tác vụ, Ä‘a ngưá»i dùng. Những sá»± tháºt nà y là đủ là m cho GNU/Linux khác vá»›i các hệ Ä‘iá»u hà nh nổi tiếng khác. Tuy nhiên, GNU/Linux vẫn còn khác hÆ¡n. Trái ngược vá»›i hệ Ä‘iá»u hà nh khác, không có ai sở hữu GNU/ Linux. Phần lá»›n việc phát triển nó được là m bởi ngưá»i tình nguyện không được tiá»n. Tiến trình phát triển cái trở thà nh GNU/Linux đã bắt đầu trong năm 1984, khi Tổ Chức Phần Má»m Tá»± Do bắt đầu phát triển má»™t hệ Ä‘iá»u hà nh miá»…n phà kiểu UNIX (tm) được gá»i là GNU. Dá»± Ãn GNU đã phát triển má»™t bá»™ gần hết các công cụ phần má»m tá»± do để sá» dụng vá»›i UNIX (tm) và hệ Ä‘iá»u hà nh kiểu UNIX như GNU/Linux. Những công cụ nà y cho ngưá»i dùng có khả năng thá»±c hiện công việc trong phạm vị từ việc thưá»ng (như sao chép hay gỡ bá» táºp tin khá»i hệ thống) đến việc phức tạp (như ghi hay biên dịch chương trình hoặc hiệu chỉnh cấp cao nhiá»u định dạng tà i liệu khác nhau). Mặc dù nhiá»u nhóm và ngưá»i đã đóng góp cho GNU/Linux, Tổ Chức Phần Má»m Tá»± Do vẫn còn đã đóng góp nhiá»u nhất: nó đã tạo phần lá»›n công cụ được dùng trong GNU/ Linux, ngay cả triết lý và cá»™ng đồng há»— trợ nó. Hạt nhân Linux má»›i xuất hiện trong năm 1991, khi má»™t há»c sinh vi tÃnh tên Linus Torvalds loan báo cho nhóm tin tức Usenet comp.os.minix má»™t phiên bản sá»›m cá»§a hạt nhân thay thế Ä‘iá»u cá»§a Minix. Xem trang lịch sá» Linux Linux History Page cá»§a Linux Quốc Tế. Linus Torvalds continues to coordinate the work of several hundred developers with the help of a number of subsystem maintainers. There is an official website for the Linux kernel. Information about the linux-kernel mailing list can be found on the linux-kernel mailing list FAQ. GNU/Linux users have immense freedom of choice in their software. For example, they can choose from a dozen different command line shells and several graphical desktops. This selection is often bewildering to users of other operating systems, who are not used to thinking of the command line or desktop as something that they can change. HÆ¡n nữa, GNU/Linux sụp đổ Ãt hÆ¡n, chạy dá»… hÆ¡n nhiá»u chương trình đồng thá»i, cÅ©ng là bảo máºt hÆ¡n nhiá»u hệ Ä‘iá»u hà nh khác. Do những lợi Ãch nà y, Linux là hệ Ä‘iá»u hà nh lá»›n lên nhanh nhất trong thị trưá»ng trình phục vụ. Gần đây hÆ¡n, Linux cÅ©ng má»›i ưa chuá»™ng vá»›i ngưá»i dùng kinh doanh và ở nhà . 1.3. Debian GNU/Linux là gì váºy? Kết hợp triết lý và phương pháp luáºn cá»§a Debian vá»›i những công cụ GNU, hạt nhân Linux, và phần má»m tá»± do quan trá»ng khác, các Ä‘iá»u nà y thà nh láºp má»™t bản phát hà nh phần má»m duy nhất được gá»i là Debian GNU/Linux. Bản phát hà nh nà y gồm có rất nhiá»u gói phần má»m. Trong bản phát hà nh nà y, má»—i gói chứa chương trình chạy được, táºp lệnh, tà i liệu hướng dẫn và thông tin cấu hình, cÅ©ng có má»™t nhà bảo trì nháºn trách nhiệm chÃnh cáºp nháºt gói đó, theo dõi thông báo lá»—i, và liên lạc vá»›i tác giả gốc cá»§a phần má»m đã đóng gói. CÆ¡ bản ngưá»i dùng rất lá»›n cá»§a chúng tôi, cùng vá»›i hệ thống theo dõi lá»—i, bảo đảm các sá»± khó được tìm và sá»a nhanh. Táºp trung Debian vá»›i chi tiết có kết quả là má»™t bản phát hà nh có chất lượng cao, ổn định, và có khả năng co giãn. Có thể cấu hình dá»… dà ng bản cà i đặt để thá»±c hiện nhiá»u nhiệm vụ, từ bức tưá»ng lá»a độc láºp, đến máy trăm khoá há»c để bà n, đến máy phục vụ mạng lá»›p cao. Debian nối tiếng nhất trong những ngưá»i dùng cấp cao vì nó có kỹ thuáºt rất tốt, cam kết năng nổ vá»›i các sá»± cần và sá»± mong đợi cá»§a cá»™ng đồng Linux. Debian cÅ©ng đã giá»›i thiệu và o Linux nhiá»u tÃnh năng đã trở thà nh thưá»ng dụng. Chẳng hạn, Debian là bản phát hà nh Linux thứ nhất có gồm hệ thống quản lý gói để cà i đặt và gỡ bá» phần má»m má»™t cách dá»… dà ng. Nó cÅ©ng là bản phát hà nh Linux thứ nhất có khả năng nâng cấp mà không cần cà i đặt lại. Debian tiếp tục dẫn đưá»ng phát triển Linux. Tiến trình phát triển cá»§a nó là thông lệ xuất sắc cá»§a mẫu phát triển Nguồn Mở -- ngay cả cho công việc rất phức tạp như xây dá»±ng và bảo trì má»™t hệ Ä‘iá»u hà nh hoà n toà n. TÃnh năng khác biệt Debian nhiá»u nhất vá»›i các bản phát hà nh Linux khác là hệ thống quản lý gói. Những công cụ nà y cho quản trị hệ thống Debian khả năng Ä‘iá»u khiển hoà n toà n má»i gói được cà i đặt và o hệ thống đó, gồm khả năng cà i đặt má»™t gói riêng hoặc cáºp nháºt tá»± động toà n bá»™ hệ Ä‘iá»u hà nh. CÅ©ng có thể bảo vệ gói riêng chống cáºp nháºt. Bạn ngay cả có khả năng báo hệ thống quản lý gói biết vá» phần má»m tá»± biên dịch và cách phụ thuá»™c nà o nó thá»a. Äể bảo vệ hệ thống cá»§a bạn chống "vi rút Trojan" và phần má»m hiểm độc khác, máy phục vụ Debian kiểm tra má»—i gói được tải lên từ nhà bảo trì Debian đã đăng ký cá»§a nó. Ngưá»i đóng gói Debian cÅ©ng rất cẩn tháºn để cấu hình gói má»™t cách bảo máºt. Khi lá»—i bảo máºt xuất hiện trong gói đã phát hà nh, thưá»ng cung cấp rất nhanh cách sá»a. Vá»›i những tùy chá»n cáºp nháºt đơn giản cá»§a Debian, cách sá»a bảo máºt có thể được tải vá» và cà i đặt tá»± động qua Mạng. Phương pháp chÃnh và tốt nhất để được sá»± há»— trợ cho hệ thống Debian GNU/Linux cá»§a bạn, cÅ©ng để liên lạc vá»›i Nhà Phát Triển Debian là bằng những há»™p thư chung do Dá»± Ãn Debian bảo trì (có hÆ¡n 334 há»™p thư và o lúc viết câu nà y). Cách dá»… nhất để đăng ký tham gia má»™t hay nhiá»u há»™p thư chung nà y là thăm trang đăng ký há»™p thư chung Debian (Debian's mailing list subscription page) rồi Ä‘iá»n và o đơn tại đó. 1.4. What is the Debian Installer? Debian Installer, also known as "d-i", is the software system to install a basic working Debian system. A wide range of hardware such as embedded devices, laptops, desktops and server machines is supported and a large set of free software for many purposes is offered. The installation is conducted by answering a basic set of questions. Also available are an expert mode that allows to control every aspect of the installation and an advanced feature to perform automated installations. The installed system can be used as is or further customized. The installation can be performed from a multitude of sources: USB, CD/DVD/Blu-Ray or the network. The installer supports localized installations in more than 80 languages. The installer has its origin in the boot-floppies project, and it was first mentioned by Joey Hess in 2000. Since then the installation system has been continuously developed by volunteers improving and adding more features. More information can be found on the Debian Installer page, on the Wiki and on the debian-boot mailing list. 1.5. Lấy Debian For information on how to download Debian GNU/Linux from the Internet or from whom official Debian installation media can be purchased, see the distribution web page. The list of Debian mirrors contains a full set of official Debian mirrors, so you can easily find the nearest one. Rất dá»… dà ng nâng cấp Debian sau khi cà i đặt. Thá»§ tục cà i đặt sẽ giúp đỡ thiết láºp hệ thống để cho bạn nâng cấp được má»™t khi cà i đặt hoà n toà n, nếu cần thiết. 1.6. Lấy phiên bản má»›i nhất cá»§a tà i liệu nà y Tà i liệu nà y Ä‘ang được sá»a đổi liên miên. Bạn hãy kiểm tra xem trang bản phát hà nh 13 Debian Debian 13 pages tìm tin tức nà o vá» bản phát hà nh 13 cá»§a hệ thống Debian GNU/Linux. Phiên bản đã cáºp nháºt cá»§a sổ tay cà i đặt nà y cÅ©ng sẵn sà ng từ trang Sổ Tay Cà i Äặt chÃnh thức official Install Manual pages. 1.7. Cấu trúc cá»§a tà i liệu nà y Tà i liệu nà y được thiết kế nhằm sổ tay cho ngưá»i dùng bắt đầu chạy Debian. Nó cố gắng giả sá» cà ng Ãt cà ng có thể vá» lá»›p kỹ năng cá»§a bạn. Tuy nhiên, chúng tôi có phải giả sá» là bạn có kiến thức chung vá» hoạt động cá»§a các phần cứng cá»§a máy tÃnh cá»§a mình. Trong tà i liệu nà y, ngưá»i dùng thà nh thạo cÅ©ng tìm được thông tin tham chiếu hay, gồm có kÃch cỡ cà i đặt tối thiểu, chi tiết vá» phần cứng được há»— trợ bởi hệ thống cà i đặt Debian, v.v.. Chúng tôi khuyên ngưá»i dùng thà nh thạo nhảy giữa các Ä‘oạn lá»±a chá»n trong tà i liệu nà y. Nói chung, sổ tay nà y được sắp xếp bằng thứ tá»± tuyến tÃnh, dẫn bạn qua tiến trình cà i đặt từ đầu đến cuối. Äây là những bước cà i đặt Debian GNU/Linux, và tiết Ä‘oạn tà i liệu tương ứng vá»›i má»—i bước: 1. Quyết định nếu phần cứng có thá»a tiêu chuẩn sá» dụng hệ thống cà i đặt chưa, trong Chương 2, Hệ thống Yêu cầu. 2. Lưu trữ hệ thống, thá»±c hiện việc định và cấu hình phần cứng nà o cần thiết trước khi cà i đặt Debian, trong Chương 3, Trước khi cà i đặt Debian GNU/ Linux. Nếu chuẩn bị má»™t hệ thống Ä‘a khởi động thì bạn có thể cần phải tạo sức chứa phân vùng được trên phần cứng cho Debian dùng. 3. Trong Chương 4, Lấy váºt chứa cà i đặt hệ thống, bạn sẽ già nh những táºp tin cà i đặt cần thiết cho phương pháp cà i đặt đã chá»n. 4. The next Chương 5, Khởi động Hệ thống Cà i đặt describes booting into the installation system. This chapter also discusses troubleshooting procedures in case you have problems with this step. 5. Perform the actual installation according to Chương 6, Sá» dụng trình cà i đặt Debian. This involves choosing your language, configuring peripheral driver modules, configuring your network connection, so that remaining installation files can be obtained directly from a Debian server (if you are not installing from a set of DVD installation images), partitioning your hard drives and installation of a base system, then selection and installation of tasks. (Some background about setting up the partitions for your Debian system is explained in Phụ lục C, Phân vùng cho Debian.) 6. Khởi động và o hệ thống cÆ¡ bản má»›i cà i đặt, từ Chương 7, Khởi động và o hệ thống Debian má»›i. Má»™t khi cà i đặt xong hệ thống, bạn Ä‘á»c Chương 8, Bước kế tiếp và đi đâu váºy. Chương nà y giải thÃch nÆ¡i cần tìm thông tin thêm vá» UNIX và Debian, và cách thay thế hạt nhân. Cuối cùng, thông tin vá» tà i liệu nà y và cách đóng góp cho nó, nằm trong Phụ lục E, Linh tinh quản trị. 1.8. Vá» tác quyá»n và giấy phép phần má»m Chắc chắn là bạn đã Ä‘á»c má»™t số giấy phép được phát hà nh cùng vá»›i háºu hết phần má»m buôn bán -- chúng thưá»ng nói là bạn có quyá»n dùng chỉ má»™t bản sao cá»§a phần má»m đó trên má»™t máy tÃnh riêng lẻ. Giấy phép cá»§a hệ thống nà y là rất khác vá»›i đó. Chúng tôi má»i bạn cà i đặt má»™t bản sao Debian GNU/Linux và o má»i máy tÃnh trong trưá»ng há»c hay chá»— là m cá»§a bạn. Cho các ngưá»i bạn mượn váºt chứa phần má»m cà i đặt, cÅ©ng giúp đỡ há» cà i đặt nó và o các máy tÃnh nhé ! Bạn ngay cả có quyá»n tạo và i nghìn bản sao và bán chúng -- dù vá»›i má»™t số Ä‘iá»u kiện. Quyá»n cà i đặt và sá» dụng hệ thống nà y dá»±a trá»±c tiếp và o cÆ¡ bản phần má»m tá»± do cá»§a Debian. Calling software free doesn't mean that the software isn't copyrighted, and it doesn't mean that installation media containing that software must be distributed at no charge. Free software, in part, means that the licenses of individual programs do not require you to pay for the privilege of distributing or using those programs. Free software also means that not only may anyone extend, adapt, and modify the software, but that they may distribute the results of their work as well. Ghi chú Dá»± án Debian, để giúp đỡ ngưá»i dùng, có phải là m cho công bố má»™t số gói không thá»a tiêu chuẩn tá»± do cá»§a chúng tôi. Tuy nhiên, những gói nà y không phải thuá»™c vá» bản phát hà nh chÃnh thức, cÅ©ng chỉ sẵn sà ng từ phần đóng góp (contrib) hay khác tá»± do (non-free) cá»§a máy nhân bản Debian hay trên đĩa CD/DVD-ROM nhóm ba; xem Há»i Äáp Debian (Debian FAQ), dưới Kho FTP Debian ("The Debian FTP archives" ), để tìm thêm thông tin vá» bố trà và ná»™i dung cá»§a kho đó. Nhiá»u chương trình cá»§a hệ thống được phát hà nh vá»›i Ä‘iá»u kiện cá»§a Giấy Phép Công Cá»™ng GNU, thưá»ng được gá»i đơn giản là "GPL". Giấy phép GPL cần thiết bạn là m cho mã nguồn cá»§a chương trình sẵn sà ng khi nà o bạn phát hà nh má»™t bản sao nhị phân cá»§a chương trình đó; Ä‘iá»u khoản nà y trong giấy phép thì bảo đảm bất cứ ngưá»i dùng nà o có thể sá»a đổi phần má»m đó. Do Ä‘iá»u khoản nà y, mã nguồn ^[1] cho má»i chương trình như váºy có sẵn trong hệ thống Debian. Có và i kiểu khác nhau cá»§a lá»i tuyên bố tác quyá»n và giấy phép phần má»m được áp dụng cho chương trình cá»§a Debian. Bạn có thể tìm tác quyá»n và giấy phép dà nh cho má»—i gói được cà i đặt và o hệ thống, bằng cách xem táºp tin /usr/share/doc/ tên_gói/copyright má»™t khi cà i đặt gói đó và o hệ thống. Äể tìm thông tin thêm vá» giấy phép và cách Debian quyết định nếu phần má»m là đủ tá»± do để được bao gồm trong bản phát hà nh chÃnh, xem Chỉ Dẫn Phần Má»m Tá»± Do Debian (Debian Free Software Guidelines). Thông báo hợp pháp quan trá»ng nhất là : phần má»m nà y không bảo hà nh gì cả. Những láºp trình viên tạo phần má»m nà y đã là m như thế để giúp đỡ cá»™ng đồng. Không bảo hà nh sá»± thÃch hợp cá»§a phần má»m cho mục Ä‘Ãch riêng nà o. Tuy nhiên, vì phần má»m là tá»± do, bạn có quyá»n sá»a đổi nó để thÃch hợp vá»›i sá»± cần cá»§a mình -- cÅ©ng để thÃch thú lợi Ãch cá»§a các sá»± sá»a đổi được tạo bởi ngưá»i khác đã mở rá»™ng phần má»m đó bằng cách nà y. â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â” ^[1] Äể tìm thông tin vá» phương pháp định vị, giải nén và xây dá»±ng bá»™ nhị phân từ gói mã nguồn Debian, xem Há»i Äáp Debian Debian FAQ, dưới Những Ä‘iá»u cÆ¡ bản cá»§a Hệ Thống Quản Lý Gói Debian ("Basics of the Debian Package Management System"). Chương 2. Hệ thống Yêu cầu Mục lục 2.1. Phần cứng được há»— trợ 2.1.1. Kiến trúc được há»— trợ 2.1.2. Phần cứng khả năng kết nối mạng 2.1.3. Ngoại vi và phần cứng khác 2.2. Váºt chứa trình cà i đặt 2.2.1. Mạng 2.2.2. ÄÄ©a cứng 2.2.3. Hệ thống Un*x hay GNU 2.2.4. Hệ thống cất giữ được há»— trợ 2.3. Bá»™ nhá»› và sức chứa trên đĩa cần thiết Tiết Ä‘oạn nà y chứa thông tin vá» phần cứng yêu cầu để bắt đầu sá» dụng Debian. CÅ©ng có liên kết đến thông tin bổ sung vá» phần cứng do GNU/Linux há»— trợ. 2.1. Phần cứng được há»— trợ Debian does not impose hardware requirements beyond the requirements of the Linux kernel and the GNU tool-sets. Therefore, any architecture or platform to which the Linux kernel, libc, gcc, etc. have been ported, and for which a Debian port exists, can run Debian. Please refer to the Ports pages at https:// www.debian.org/ports/riscv64/ for more details on 64-bit RISC-V architecture systems which have been tested with Debian GNU/Linux. HÆ¡n là cố gắng diá»…n tả tất cả các cấu hình phần cứng được há»— trợ cho kiến trúc 64-bit RISC-V, tiết Ä‘oạn nà y chứa thông tin chung và liên kết đến thông tin thêm. 2.1.1. Kiến trúc được há»— trợ Debian GNU/Linux 13 supports 7 major architectures and several variations of each architecture known as "flavors". ┌──────────────────────────┬─────────┬─────────────────────────────┬──────────┠│ Kiến trúc │ Tên │ Kiến trúc phụ │ Mùi vị │ │ │ Debian │ │ │ ├──────────────────────────┼─────────┼─────────────────────────────┼──────────┤ │AMD64 & Intel 64 │amd64 │ │ │ ├──────────────────────────┼─────────┼─────────────────────────────┼──────────┤ │ARM with hardware FPU │armhf │multiplatform │armmp │ ├──────────────────────────┼─────────┼─────────────────────────────┼──────────┤ │64bit ARM │arm64 │ │ │ ├──────────────────────────┼─────────┼─────────────────────────────┼──────────┤ │ │ │MIPS Malta │5kc-malta │ │ │ ├─────────────────────────────┼──────────┤ │64bit MIPS (little-endian)│mips64el │Cavium Octeon │octeon │ │ │ ├─────────────────────────────┼──────────┤ │ │ │Loongson 3 │loongson-3│ ├──────────────────────────┼─────────┼─────────────────────────────┼──────────┤ │Power Systems │ppc64el │IBM POWER8 or newer machines │ │ ├──────────────────────────┼─────────┼─────────────────────────────┼──────────┤ │64bit RISC-V │riscv64 │ │ │ │(little-endian) │ │ │ │ ├──────────────────────────┼─────────┼─────────────────────────────┼──────────┤ │64bit IBM S/390 │s390x │IPL từ bá»™ Ä‘á»c VM-reader và │giống loà i│ │ │ │DASD │ │ └──────────────────────────┴─────────┴─────────────────────────────┴──────────┘ Tà i liệu nà y bao quát sá»± cà i đặt cho kiến trúc 64-bit RISC-V dùng hạt nhân Linux. Nếu bạn tìm thông tin vá» bất cứ kiến trúc khác nà o được Debian há»— trợ, xem trang Bản Chuyển Debian. Äây là bản phát hà nh Debian GNU/Linux chÃnh thức thứ nhất cho kiến trúc 64-bit RISC-V. Chúng tôi xem là nó đủ hữu hiệu để được phát hà nh. Tuy nhiên, vì nó chưa được thá» ra bởi cùng má»™t số ngưá»i dùng vá»›i các kiến trúc khác, bạn có thể gặp và i lá»—i. Xin hãy sá» dụng Hệ thống theo dõi lá»—i cá»§a Debian để thông báo lá»—i nà o; kiểm tra lại bạn nói rằng lá»—i đó xảy ra trên ná»n tảng 64-bit RISC-V dùng hạt nhân Linux. CÅ©ng đỠnghị bạn thảo luáºn vấn đỠđó trong há»™p thư chung debian-riscv64. 2.1.2. Phần cứng khả năng kết nối mạng Almost any network interface card (NIC) supported by the Linux kernel should also be supported by the installation system; drivers should normally be loaded automatically. 2.1.3. Ngoại vi và phần cứng khác 2.2. Váºt chứa trình cà i đặt Tiết Ä‘oạn nà y sẽ giúp đỡ bạn quyết định những kiểu váºt chứa nà o bạn có thể sá» dụng để cà i đặt hệ thống Debian. Có má»™t chương hoà n toà n dà nh riêng cho phương tiện chứa, Chương 4, Lấy váºt chứa cà i đặt hệ thống, trong đó liệt kê những lợi Ãch và bất lợi cá»§a má»—i kiểu phương tiện chứa. Má»™t khi tá»›i tiết Ä‘oạn đó, bạn có thể muốn tham chiếu vá» lại trang nà y. 2.2.1. Mạng Mạng co thể được sá» dụng trong khi cà i đặt, để lấy các táºp tin cần thiết cho tiến trình cà i đặt. Cách sá» dụng mạng phụ thuá»™c và o phương pháp cÆ¡ sở dữ liệu đã chá»n và các trả lá»i má»™t số câu sẽ được há»i trong khi cà i đặt. Bá»™ cà i đặt há»— trợ phần lá»›n kiểu sá»± kết nối mạng (gồm PPPoE, nhưng không phải ISDN hay PPP), thông qua hoặc HTTP hoặc FTP. Sau khi cà i đặt xong, bạn cÅ©ng có khả năng cấu hình hệ thống để sá» dụng IDSN và PPP. 2.2.2. ÄÄ©a cứng Booting the installation system directly from a hard disk is another option for many architectures. This will require some other operating system to load the installer onto the hard disk. This method is only recommended for special cases when no other installation method is available. 2.2.3. Hệ thống Un*x hay GNU If you are running another Unix-like system, you could use it to install Debian GNU/Linux without using the debian-installer described in the rest of this manual. This kind of install may be useful for users with otherwise unsupported hardware or on hosts which can't afford downtime. If you are interested in this technique, skip to the Phần D.3, "Cà i đặt Debian GNU/Linux từ hệ thống UNIX/ Linux". This installation method is only recommended for advanced users when no other installation method is available. 2.2.4. Hệ thống cất giữ được há»— trợ The Debian installer contains a kernel which is built to maximize the number of systems it runs on. IDE systems are also supported. 2.3. Bá»™ nhá»› và sức chứa trên đĩa cần thiết We recommend at least 512MB of memory and 4GB of hard disk space to perform an installation. For more detailed values, see Phần 3.4, "Thoả tiêu chuẩn phần cứng tối thiểu". Chương 3. Trước khi cà i đặt Debian GNU/Linux Mục lục 3.1. Toà n cảnh tiến trình cà i đặt 3.2. Sao lưu má»i dữ liệu đã có Ä‘i ! 3.3. Thông tin cần thiết 3.3.1. Tà i liệu hướng dẫn 3.3.2. Tìm nguồn thông tin vá» phần cứng 3.3.3. Khả năng tương thÃch cá»§a phần cứng 3.3.4. Thiết láºp mạng 3.4. Thoả tiêu chuẩn phần cứng tối thiểu 3.5. Phân vùng sẵn cho hệ thống Ä‘a khởi động 3.6. Phần cứng cà i đặt sẵn và thiết láºp hệ Ä‘iá»u hà nh Chương nà y diá»…n tả cách chuẩn bị để cà i đặt hệ thống Debian, trước khi bạn ngay cả khởi động trình cà i đặt. Gồm có tiến trình sao lưu dữ liệu, táºp hợp thông tin vá» phần cứng, và tìm thông tin khác nà o cần thiết. 3.1. Toà n cảnh tiến trình cà i đặt Trước tiên có chú thÃch vá» việc cà i đặt lại. Äối vá»›i hệ thống Debian, có rất Ãt trưá»ng hợp yêu cầu cà i đặt lại toà n bá»™ hệ thống (v.d. cÆ¡ chế đĩa cứng thất bại). Nhiá»u hệ Ä‘iá»u hà nh thưá»ng dùng có thể cần thiết ngưá»i dùng cà i đặt lại toà n bá»™ hệ thống khi sá»± há»ng nghiêm trá»ng xảy ra, hoặc để nâng cấp lên phiên bản HÄH má»›i. Tháºm chà nếu không cần thiết cà i đặt lại hoà n toà n, thưá»ng bạn phải cà i đặt lại các chương trình để hoạt động cho đúng trên HÄH má»›i. Gặp vấn đỠdưới Debian GNU/Linux, thì rất có thể là hệ Ä‘iá»u hà nh có thể được sá»a chữa, thay và o bị thay thế. Tiến trình nâng cấp không bao giá» yêu cầu bạn cà i đặt lại hoà n toà n: lúc nà o bạn cÅ©ng có thể nâng cấp « tại chá»— ». HÆ¡n nữa, háºu hết chương trình vẫn còn tương thÃch vá»›i bản phát hà nh HÄH má»›i. Nếu má»™t phiên bản chương trình má»›i nà o đó cÅ©ng yêu cầu phần má»m há»— trợ má»›i, hệ thống quản lý gói Debian đảm bảo là tất cả phần má»m cần thiết được tá»± động nháºn diện và cà i đặt. Äiểm quan trá»ng là rất nhiá»u sá»± cố gắng đã được đóng góp để tránh yêu cầu cà i đặt lại, vì váºy bạn nên thấy việc đó là tùy chá»n cuối cùng. Trình cà i đặt Debian không phải được thiết kế để cà i đặt lại trên má»™t hệ thống đã có. Äây là các bước chÃnh bạn nên theo trong tiến trình cà i đặt. 1. Sao lưu má»i dữ liệu hay tà i liệu hiện thá»i nằm trên đĩa cứng nÆ¡i bạn định cà i đặt Debian. 2. Táºp hợp thông tin vá» máy tÃnh Ä‘Ãch, và tà i liệu hướng dẫn nà o cần thiết, trước khi khởi chạy tiến trình cà i đặt. 3. Locate and/or download the installer software and any specialized driver or firmware files your machine requires. 4. Set up boot media such as CDs/DVDs/USB sticks or provide a network boot infrastructure from which the installer can be booted. 5. Khởi động hệ thống cà i đặt. 6. Tạo và gắn kết những phân vùng nÆ¡i Debian sẽ được cà i đặt. 7. Theo dõi tiến trình tải vá»/cà i đặt/thiết láºp tá»± động hệ thống cÆ¡ bản. 8. Select and install additional software. 9. Cà i đặt má»™t bá»™ nạp khởi động có khả năng khởi chạy Debian GNU/Linux và /hay hệ thống đã có. 10. Tải lần đầu tiên hệ thống má»›i được cà i đặt. Nếu bạn gặp khó khăn trong tiến trình cà i đặt, có Ãch khi biết bước nà o sá» dụng gói nà o. Ở đây giá»›i thiệu những gói phần má»m quan trá»ng nhất: Phần má»m cà i đặt debian-installer là chá»§ đỠchÃnh cá»§a sổ tay nà y. Nó phát hiện phần cứng nên tải các trình Ä‘iá»u khiển thÃch hợp, sá» dụng ứng dụng khách dhcp-client để thiết láºp sá»± kết nối mạng, chạy debootstrap để cà i đặt các gói hệ thống cÆ¡ bản, và chạy tasksel để cho bạn có khả năng cà i đặt phần má»m thêm. Có nhiá»u gói khác cÅ©ng là m việc trong tiến trình cà i đặt nà y, nhưng trình debian-installer đã là m xong công việc khi bạn nạp lần đầu tiên hệ thống má»›i. Äể Ä‘iá»u chỉnh hệ thống để thÃch hợp vá»›i sá»± cần cá»§a bạn, tasksel cho bạn khả năng cà i đặt má»™t số phần má»m bó riêng, v.d. trình phục vụ Mạng hay môi trưá»ng là m việc. One important option during the installation is whether or not to install a graphical desktop environment, consisting of the X Window System and one of the available graphical desktop environments. If you choose not to select the " Desktop environment" task, you will only have a relatively basic, command line driven system. Installing the Desktop environment task is optional because in relation to a text-mode-only system it requires a comparatively large amount of disk space and because many Debian GNU/Linux systems are servers which don't really have any need for a graphical user interface to do their job. 3.2. Sao lưu má»i dữ liệu đã có Ä‘i ! Before you start, make sure to back up every file that is now on your system. If this is the first time a non-native operating system is going to be installed on your computer, it is quite likely you will need to re-partition your disk to make room for Debian GNU/Linux. Anytime you partition your disk, you run a risk of losing everything on the disk, no matter what program you use to do it. The programs used in the installation of Debian GNU/Linux are quite reliable and most have seen years of use; but they are also quite powerful and a false move can cost you. Even after backing up, be careful and think about your answers and actions. Two minutes of thinking can save hours of unnecessary work. If you are creating a multi-boot system, make sure that you have the distribution media of any other present operating systems on hand. Even though this is normally not necessary, there might be situations in which you could be required to reinstall your operating system's boot loader to make the system boot or in a worst case even have to reinstall the complete operating system and restore your previously made backup. 3.3. Thông tin cần thiết 3.3.1. Tà i liệu hướng dẫn 3.3.1.1. Sổ tay cà i đặt Tà i liệu nà y, phiên bản chÃnh thức cá»§a Sổ Tay Cà i Äặt bản phát hà nh trixie cá»§a Debian, được công bố bằng nhiá»u dạng thức và bản dịch khác nhau. 3.3.1.2. Tà i liệu hướng dẫn vá» phần cứng Thưá»ng chứa thông tin có Ãch vá» cách cấu hình hay sá» dụng phần cứng. 3.3.2. Tìm nguồn thông tin vá» phần cứng Trong nhiá»u trưá»ng hợp, trình cà i đặt sẽ có khả năng phát hiện tá»± động phần cứng riêng cá»§a bạn. Äể chuẩn bị được, khuyên bạn quen vá»›i phần cứng đó trước khi cà i đặt. Có thể táºp hợp thông tin vá» phần cứng từ : • Sổ tay có sẵn vá»›i má»—i phần cứng. • The BIOS/UEFI setup screens of your computer. You can view these screens when you start your computer by pressing a combination of keys. Check your manual for the combination. Often, it is the Delete or the F2 key, but some manufacturers use other keys or key combinations. Usually upon starting the computer there will be a message stating which key to press to enter the setup screen. • Há»™p cá»§a má»—i phần cứng. • Lệnh hay công cụ hệ thống trong hệ Ä‘iá»u hà nh khác, gồm bá»™ quản lý táºp tin. Nguồn nà y có Ãch đặc biệt để tìm thông tin vá» bá»™ nhá»› RAM và bá»™ nhá»› cá»§a phần cứng. • Quản trị hệ thống hay nhà cung cấp dịch vụ Mạng (ISP). Những nguồn nà y có thông tin báo bạn biết cách thiết láºp khả năng chạy mạng và gởi/nháºn thư Ä‘iện tá». Bảng 3.1. Hardware Information Helpful for an Install ┌─────────┬─────────────────────┠│Phần cứng│Thông tin có thể cần │ └─────────┴─────────────────────┘ 3.3.3. Khả năng tương thÃch cá»§a phần cứng Many products work without trouble on Linux. Moreover, hardware support in Linux is improving daily. However, Linux still does not run as many different types of hardware as some operating systems. Drivers in Linux in most cases are not written for a certain "product" or " brand" from a specific manufacturer, but for a certain hardware/chipset. Many seemingly different products/brands are based on the same hardware design; it is not uncommon that chip manufacturers provide so-called "reference designs" for products based on their chips which are then used by several different device manufacturers and sold under lots of different product or brand names. This has advantages and disadvantages. An advantage is that a driver for one chipset works with lots of different products from different manufacturers, as long as their product is based on the same chipset. The disadvantage is that it is not always easy to see which actual chipset is used in a certain product/ brand. Unfortunately sometimes device manufacturers change the hardware base of their product without changing the product name or at least the product version number, so that when having two items of the same brand/product name bought at different times, they can sometimes be based on two different chipsets and therefore use two different drivers or there might be no driver at all for one of them. For USB and PCI/PCI-Express/ExpressCard devices, a good way to find out on which chipset they are based is to look at their device IDs. All USB/PCI/ PCI-Express/ExpressCard devices have so called "vendor" and "product" IDs, and the combination of these two is usually the same for any product based on the same chipset. On Linux systems, these IDs can be read with the lsusb command for USB devices and with the lspci -nn command for PCI/PCI-Express/ExpressCard devices. The vendor and product IDs are usually given in the form of two hexadecimal numbers, separated by a colon, such as "1d6b:0001". An example for the output of lsusb: "Bus 001 Device 001: ID 1d6b:0002 Linux Foundation 2.0 root hub", whereby 1d6b is the vendor ID and 0002 is the product ID. An example for the output of lspci -nn for an Ethernet card: "03:00.0 Ethernet controller [0200]: Realtek Semiconductor Co., Ltd. RTL8111/8168B PCI Express Gigabit Ethernet controller [10ec:8168] (rev 06)". The IDs are given inside the rightmost square brackets, i.e. here 10ec is the vendor- and 8168 is the product ID. As another example, a graphics card could give the following output: "04:00.0 VGA compatible controller [0300]: Advanced Micro Devices [AMD] nee ATI RV710 [Radeon HD 4350] [1002:954f]". On Windows systems, the IDs for a device can be found in the Windows device manager on the tab "details", where the vendor ID is prefixed with VEN_ and the product ID is prefixed with DEV_. On newer Windows systems, you have to select the property "Hardware IDs" in the device manager's details tab to actually see the IDs, as they are not displayed by default. Searching on the internet with the vendor/product ID, "Linux" and "driver" as the search terms often results in information regarding the driver support status for a certain chipset. If a search for the vendor/product ID does not yield usable results, a search for the chip code names, which are also often provided by lsusb and lspci ("RTL8111"/"RTL8168B" in the network card example and "RV710" in the graphics card example), can help. 3.3.3.1. Testing hardware compatibility with a Live-System Debian GNU/Linux is also available as a so-called "live system" for certain architectures. A live system is a preconfigured ready-to-use system in a compressed format that can be booted and used from a read-only medium like a CD or DVD. Using it by default does not create any permanent changes on your computer. You can change user settings and install additional programs from within the live system, but all this only happens in the computer's RAM, i.e. if you turn off the computer and boot the live system again, everything is reset to its defaults. If you want to see whether your hardware is supported by Debian GNU/Linux, the easiest way is to run a Debian live system on it and try it out. There are a few limitations in using a live system. The first is that as all changes you do within the live system must be held in your computer's RAM, this only works on systems with enough RAM to do that, so installing additional large software packages may fail due to memory constraints. Another limitation with regards to hardware compatibility testing is that the official Debian GNU/ Linux live system contains only free components, i.e. there are no non-free firmware files included in it. Such non-free packages can of course be installed manually within the system, but there is no automatic detection of required firmware files like in the debian-installer, so installation of non-free components must be done manually if needed. Information about the available variants of the Debian live images can be found at the Debian Live Images website. 3.3.4. Thiết láºp mạng If your computer is connected to a fixed network (i.e. an Ethernet or equivalent connection -- not a dialup/PPP connection) which is administered by somebody else, you should ask your network's system administrator for this information: • Tên máy [host name] (có lẽ bạn tá»± quyết định được). • Tên miá»n [domain name]. • Äịa chỉ IP [IP address] cá»§a máy tÃnh. • Mặt nạ mạng [netmask] cần dùng vá»›i mạng cục bá»™. • Äịa chỉ IP cá»§a hệ thống cổng ra [gateway] mặc định tá»›i đó bạn nên định tuyến, nếu mạng có. • Trên mạng, hệ thống cần dùng như là trình phục vụ dịch vụ tên miá»n (DNS). If the network you are connected to uses DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) for configuring network settings, you don't need this information because the DHCP server will provide it directly to your computer during the installation process. If you have internet access via DSL or cable modem (i.e. over a cable tv network) and have a router (often provided preconfigured by your phone or catv provider) which handles your network connectivity, DHCP is usually available by default. 3.4. Thoả tiêu chuẩn phần cứng tối thiểu Má»™t khi bạn đã táºp hợp thông tin vá» các phần cứng cá»§a máy tÃnh, hãy kiểm tra xem phần cứng nà y sẽ cho phép bạn cà i đặt bằng cách đã muốn. Bảng 3.2. Äiá»u kiện hệ thống tối thiểu khuyến khÃch ┌────────────┬───────────────┬──────────────────┬────────┠│Kiểu cà i đặt│RAM (tối thiểu)│RAM (khuyến khÃch)│ÄÄ©a cứng│ ├────────────┼───────────────┼──────────────────┼────────┤ │Vô GUI │512MB │1GB │4GB │ └────────────┴───────────────┴──────────────────┴────────┘ The minimum values assumes that swap will be enabled and a non-live image is used. The "No desktop" value assumes that the text-based installer (not the graphical one) is used. The actual minimum memory requirements are a lot less than the numbers listed in this table. With swap enabled, it is possible to install Debian with as little as MB. The same goes for the disk space requirements, especially if you pick and choose which applications to install; see Phần D.2, "Sức chứa trên đĩa cần thiết cho công việc" for additional information on disk space requirements. The installer normally automatically enables memory-saving tricks to be able to run on such low-memory system, but on architectures that are less tested it may miss doing so. It can however be enabled manually by appending the lowmem=1 or even lowmem=2 boot parameter (see also Phần 6.3.1.1, "Kiểm tra bá»™ nhá»› có sẵn / chế độ thiếu bá»™ nhá»›" and Phần 5.1.1, "Tham số trình cà i đặt Debian"). Installation on systems with less memory or disk space available may be possible but is only advised for experienced users. Không thể khuyến dá»± bá»™ nhá»› hay sức chứa trên đĩa cần thiết cho việc cà i đặt và o máy phục vụ, vì số lượng phụ thuá»™c nhiá»u và o mục Ä‘Ãch cá»§a máy phục vụ. Ghi nhá»› rằng những sá»± ước lượng nà y không gồm các dữ liệu thưá»ng dụng, như thư Ä‘iện tá» và táºp tin ngưá»i dùng kiểu khác nhau. Bạn nên tÃnh rá»™ng lượng sức chứa cho các táºp tin và dữ liệu cá»§a mình. Disk space required for the smooth operation of the Debian GNU/Linux system itself is taken into account in these recommended system requirements. Notably, the /var partition contains a lot of state information specific to Debian in addition to its regular contents, like logfiles. The dpkg files (with information on all installed packages) can easily consume 40MB. Also, apt puts downloaded packages here before they are installed. You should usually allocate at least 200MB for /var, and a lot more if you install a graphical desktop environment. 3.5. Phân vùng sẵn cho hệ thống Ä‘a khởi động Tiến trình phân vùng đĩa đơn giản là việc chia đĩa ra nhiá»u phần riêng, không phụ thuá»™c và o nhau. Nó giống như việc xây dá»±ng tưá»ng ở trong nhà : khi bạn thêm đồ đạc và o phòng nà y, không có tác động trong phòng khác. If you already have an operating system on your system which uses the whole disk and you want to stick Debian on the same disk, you will need to repartition it. Debian requires its own hard disk partitions. It cannot be installed on Windows or Mac OS X partitions. It may be able to share some partitions with other Unix systems, but that's not covered here. At the very least you will need a dedicated partition for the Debian root filesystem. You can find information about your current partition setup by using a partitioning tool for your current operating system. Partitioning tools always provide a way to show existing partitions without making changes. Thông thưá»ng, việc thay đổi phân vùng chứa hệ thống táºp tin sẽ há»§y má»i thông tin trên nó. Vì váºy bạn phải sao lưu hết trước khi phân vùng lại. Giống như trong nhà , rất có thể là bạn muốn di chuyển các đồ đạc ra trước khi chuyển tưá»ng, nếu không thì rá»§i ro há»§y nó. Several modern operating systems offer the ability to move and resize certain existing partitions without destroying their contents. This allows making space for additional partitions without losing existing data. Even though this works quite well in most cases, making changes to the partitioning of a disk is an inherently dangerous action and should only be done after having made a full backup of all data. 3.6. Phần cứng cà i đặt sẵn và thiết láºp hệ Ä‘iá»u hà nh This section will walk you through pre-installation hardware setup, if any, that you will need to do prior to installing Debian. Generally, this involves checking and possibly changing BIOS/UEFI/system firmware settings for your system. The "BIOS/UEFI" or "system firmware" is the core software used by the hardware; it is most critically invoked during the bootstrap process (after power-up). Chương 4. Lấy váºt chứa cà i đặt hệ thống Mục lục 4.1. Official Debian GNU/Linux installation images 4.2. Tải táºp tin xuống máy nhân bản Debian 4.2.1. Where to Find Installation Files 4.3. Cà i đặt tá»± động 4.3.1. Tá»± động cà i đặt dùng trình cà i đặt Debian 4.4. Verifying the integrity of installation files 4.1. Official Debian GNU/Linux installation images By far the easiest way to install Debian GNU/Linux is from a set of official Debian installation images. You can buy a set of CDs/DVDs or an USB stick from a vendor (see the CD vendors page). You may also download the installation images from a Debian mirror and make your own set, if you have a fast network connection and a CD/DVD burner. Or the modern way: write such image to an USB stick (see the Debian CD/DVD page and Debian CD FAQ for detailed instructions). If you have such installation media, and they are bootable on your machine, you can skip right to Chương 5, Khởi động Hệ thống Cà i đặt. Much effort has been expended to ensure the most-used files are on the first DVD image, so that a basic desktop installation can be done with only the first DVD. Also, keep in mind: if the installation media you are using don't contain some packages you need, you can always install those packages afterwards from your running new Debian system (after the installation has finished). If you need to know on which installation image to find a specific package, visit https:// cdimage-search.debian.org/. If your machine doesn't support booting from optical media, but you do have a set of DVD, you can use an alternative strategy such as or manually loading the kernel from the disc to initially boot the system installer. The files you need for booting by another means are also on the disc; the Debian network archive and folder organization on the disc are identical. So when archive file paths are given below for particular files you need for booting, look for those files in the same directories and subdirectories on your installation media. Once the installer is booted, it will be able to obtain all the other files it needs from the disc. If you don't have an installation media set, then you will need to download the installer system files and place them on the so they can be used to boot the installer. 4.2. Tải táºp tin xuống máy nhân bản Debian Äể tìm máy nhân bản gần nhất (cÅ©ng nên là nhanh nhất), xem danh sách máy nhân bản Debian. 4.2.1. Where to Find Installation Files Various installation files can be found on each Debian mirror in the directory debian/dists/trixie/main/installer-riscv64/current/images/ -- the MANIFEST lists each image and its purpose. 4.3. Cà i đặt tá»± động For installing on multiple computers it's possible to do fully automatic installations. Debian packages intended for this include fai-quickstart, which can use an install server (have a look at the FAI home page for detailed information) and the Debian Installer itself. 4.3.1. Tá»± động cà i đặt dùng trình cà i đặt Debian Trình cà i đặt Debian há»— trợ tá»± động hoá việc cà i đặt thông qua táºp tin cấu hình sẵn. Táºp tin cấu hình sẵn có thể được nạp từ mạng hoặc từ váºt chứa rá»i, cÅ©ng cung cấp trả lá»i cho câu được há»i trong khi cà i đặt. Tà i liệu hướng dẫn đầy đủ vá» phương pháp chèn trước, gồm má»™t lá»i thà dụ hữu Ãch mà bạn có thể hiệu chỉnh, nằm trong Phụ lục B, Tá»± động hoá việc cà i đặt bằng chèn sẵn. 4.4. Verifying the integrity of installation files You can verify the integrity of downloaded files against checksums provided in SHA256SUMS or SHA512SUMS files on Debian mirrors. You can find them in the same places as the installation images itself. Visit the following locations: • checksum files for CD images, • checksum files for DVD images, • checksum files for other installation files. To compute the checksum of a downloaded installation file, use sha256sum filename.iso respective sha512sum filename.iso and then compare the shown checksum against the corresponding one in the SHA256SUMS respective SHA512SUMS file. The Debian CD FAQ has more useful information on this topic (such as the script check_debian_iso, to semi-automate above procedure), as well as instructions, how to verify the integrity of the above checksum files themselves. Chương 5. Khởi động Hệ thống Cà i đặt Mục lục 5.1. Tham số khởi động 5.1.1. Tham số trình cà i đặt Debian 5.1.2. Dùng tham số khởi động để trả lá»i câu há»i 5.1.3. Gá»i tham số cho mô-Ä‘un hạt nhân 5.1.4. Cấm mô-Ä‘un hạt nhân 5.2. Giải đáp thắc mắc trong tiến trình cà i đặt 5.2.1. Cấu hình khởi động 5.2.2. Giải thÃch thông Ä‘iệp khởi chạy hạt nhân 5.2.3. Thông báo vấn đỠcà i đặt 5.2.4. Äệ trình báo cáo cà i đặt 5.1. Tham số khởi động Tham số khởi động là tham số hạt nhân Linux thưá»ng được dùng để đảm bảo thiết bị ngoại vi được xá» lý cho đúng. Bình thưá»ng, hạt nhân có khả năng phát hiện tá»± động thông tin vá» các ngoại cá»§a máy tÃnh. Tuy nhiên, trong má»™t số trưá»ng hợp, bạn cần phải giúp đỡ hạt nhân má»™t Ãt. Nếu đây là lần đầu tiên khởi động hệ thống nà y, hãy thá» nháºp các tham số khởi động mặc định (tức là không thỠđặt tham số thêm) và theo dõi hoạt động. Rất có thể là máy sẽ hoạt động được váºy bạn không cần thêm gì. Nếu không, bạn có thể khởi động lại sau, cÅ©ng tìm tham số đặc biệt có thể báo hệ thống biết vá» phần cứng đó. Thông tin vá» nhiá»u tham số khởi động khác nhau nằm trong tà i liệu dấu nhắc khởi động Linux Thế Nà o Linux BootPrompt HOWTO, gồm có mẹo vá» phần cứng không thưá»ng. Phần nà y chứa chỉ bản tóm tắt các tham số nổi báºt nhất. Má»™t số vấn đỠthưá»ng cÅ©ng được bao gồm bên dưới trong Phần 5.2, "Giải đáp thắc mắc trong tiến trình cà i đặt". 5.1.1. Tham số trình cà i đặt Debian The installation system recognizes a few additional boot parameters^[2] which may be useful. Má»™t số tham số có "dạng ngắn" giúp đỡ tránh sá»± hạn chế cá»§a các tùy chá»n dòng lệnh hạt nhân và là m cho dá»… hÆ¡n nháºp tham số. Tham số có dạng ngắn thì được hiển thị trong dấu ngoặc đúng sau dạng dà i (chuẩn). Các mẫu thà dụ trong sổ tay nà y cÅ©ng thưá»ng dùng dạng ngắn. debconf/priority (priority) Tham số nà y đặt ưu tiên thấp nhất cho những thông Ä‘iệp cần hiển thị. Bản cà i đặt mặc định tùy theo ưu tiên cao debconf/priority=high. Có nghÄ©a là hiển thị những thông Ä‘iệp có ưu tiên cả cao lẫn tá»›i hạn, còn bá» qua những thông Ä‘iệp ưu tiên vừa và thấp. Nếu gặp lá»—i, trình cà i đặt Ä‘iá»u chỉnh ưu tiên như cần thiết. Nếu bạn thêm ưu tiên vừa debconf/priority=medium là tham số khởi động, bạn sẽ thấy trình đơn cà i đặt, già nh thêm khả năng Ä‘iá»u khiển tiến trình cà i đặt. Còn khi dùng ưu tiên thấp debconf/priority=low, má»i thông Ä‘iệp được hiển thị (nó tương đương vá»›i phương pháp khởi động nhà chuyên môn). Vá»›i ưu tiên tá»›i hạn debconf/priority=critical, hệ thống cà i đặt sẽ hiển thị chỉ những thông Ä‘iệp nghiêm trá»ng, sẽ cố gắng là m việc đúng, không tương tác nhiá»u. DEBIAN_FRONTEND Tham số khởi động nà y Ä‘iá»u khiển kiểu giao diện ngưá»i dùng được dùng cho bá»™ cà i đặt. Các giá trị tham số hiện thá»i có thể: ☆ DEBIAN_FRONTEND=noninteractive (không tương tác) ☆ DEBIAN_FRONTEND=text (văn bản) ☆ DEBIAN_FRONTEND=newt (trình newt) ☆ DEBIAN_FRONTEND=gtk (trình gtk) Giao diện mặc định là DEBIAN_FRONTEND=newt. DEBIAN_FRONTEND=text có lẽ thÃch hợp hÆ¡n cho tiến trình cà i đặt bằng bà n Ä‘iá»u khiển nối tiếp. Má»™t số bá»™ cà i đặt chỉ cung cấp hạn chế trong má»™t số giao diện, nhưng hầu như newt và text có sẵn trên váºt chứa cà i đặt mặc định. Trên các kiến trúc có há»— trợ, bá»™ cà i đặt kiểu đồ há»a thì sá» dụng giao diện gtk. BOOT_DEBUG Việc đặt tham số khởi động nà y (gỡ lá»—i khởi động) thà nh 2 sẽ gây ra tiến trình khởi động trình cà i đặt sẽ được ghi lưu má»™t cách chi tiết. Còn việc đặt nó thà nh 3 là m cho trình bao gỡ lá»—i sẵn sà ng tại má»™t số Ä‘iểm thá»i có Ãch trong tiến trình khởi động. (Hãy thoát khá»i trình bao để tiếp tục lại tiến trình khởi động.) BOOT_DEBUG=0 Äây là giá trị mặc định. BOOT_DEBUG=1 Chi tiết hÆ¡n cấp thưá»ng. BOOT_DEBUG=2 Xuất rất nhiá»u thông tin gỡ lá»—i. BOOT_DEBUG=3 Chạy trình bao tại má»™t số Ä‘iểm thá»i khác nhau trong tiến trình khởi động, để cho khả năng gỡ lá»—i chi tiết. Hãy thoát khá»i trình bao để tiếp tục lại khởi động. log_host, log_port Là m cho trình cà i đặt gá»i thông Ä‘iệp nháºt ký đến máy chá»§ nháºt ký syslog ở xa bằng tên và cổng được chỉ định cùng lúc vá»›i lưu và o táºp tin cục bá»™. Nếu không chỉ ra, cổng sẽ mặc định là cổng syslog chuẩn 514. lowmem Có thể dùng để ép buá»™c tiến trình cà i đặt lên mức lowmem (Ãt bá»™ nhá»›) cao hÆ¡n mức được đặt theo mặc định bởi tiến trình cà i đặt, dá»±a và o bá»™ nhá»› còn rảnh. Giá trị có thể là 1 và 2. Xem thêm Phần 6.3.1.1, "Kiểm tra bá»™ nhá»› có sẵn / chế độ thiếu bá»™ nhá»›". noshell Ngăn cản trình cà i đặt cung cấp trình bao tương tác trên tty2 và tty3. Có ich đối vá»›i tiến trình cà i đặt không có ngưá»i theo dõi mà cÅ©ng có thể bị xâm nháºp. debian-installer/framebuffer (fb) Má»™t số kiến trúc riêng sá» dụng bá»™ đệm khung (framebuffer) cá»§a hạt nhân để cung cấp khả năng cà i đặt bằng nhiá»u ngôn ngữ khác nhau. Nếu bá»™ đếm khung gây ra lá»—i trên hệ thống, bạn vẫn có thể tắt tÃnh năng nà y bằng tham số fb= false. Trưá»ng hợp ngụ ý sá»± khó là thông Ä‘iệp lá»—i vá» bterm hay bogl, mà n hình trống hay hệ thống đông đặc trong vòng và i phút sau khi khởi chạy tiến trình cà i đặt. netcfg/disable_autoconfig By default, the debian-installer automatically probes for network configuration via IPv6 autoconfiguration and DHCP. If the probe succeeds, you won't have a chance to review and change the obtained settings. You can get to the manual network setup only in case the automatic configuration fails. If you have an IPv6 router or a DHCP server on your local network, but want to avoid them because e.g. they give wrong answers, you can use the parameter netcfg/disable_autoconfig=true to prevent any automatic configuration of the network (neither v4 nor v6) and to enter the information manually. hw-detect/start_pcmcia Äặt thà nh false (khởi chạy PCMCIA là sai) để ngăn cản khởi chạy dịch vụ PCMCIA, nếu nó gây ra lá»—i. Má»™t số máy tÃnh xách tay là nổi tiếng do trưá»ng hợp lá»—i nà y. preseed/url (url) Hãy xác định địa chỉ Mạng cá»§a táºp tin cấu hình sẵn cần tải vá» và sá» dụng để tá»± động hoá tiến trình cà i đặt. Xem Phần 4.3, "Cà i đặt tá»± động". preseed/file (file) Hãy xác định đưá»ng dẫn đến táºp tin cấu hình sẵn cần nạp để tá»± động hoá tiến trình cà i đặt. Xem Phần 4.3, "Cà i đặt tá»± động". preseed/interactive Äặt thà nh true (đúng) để hiển thị câu há»i tháºm chà nếu nó đã được chèn sẵn. Có thể hữu Ãch để thá» hay gỡ lá»—i táºp tin cấu hình sẵn. Ghi chú rằng nó sẽ không có tác động những tham số được gá»i qua dưới dạng tham số khởi động, nhưng cho chúng cÅ©ng có thể dùng cú pháp đặc biệt. Xem thêm Phần B.5.2, "Dùng khả năng chèn sẵn để thay đổi giá trị mặc định". auto-install/enable (auto) Hoãn các câu bình thưá»ng được há»i trước khi có khả năng chèn sẵn, đến sau khi mạng được cấu hình. Xem Phần B.2.3, "Chế độ tá»± động" để tìm chi tiết vá» cách sá» dụng tùy chá»n nà y để tá»± động hoá tiến trình cà i đặt. finish-install/keep-consoles Trong khi cà i đặt từ bà n giao tiếp kiểu nối tiếp hay quản lý, những bà n giao tiếp ảo bình thưá»ng (VT1 đến VT6) thông thưá»ng bị tắt trong /etc/ inittab. Äặt thà nh true (đúng) để ngăn cản trưá»ng hợp nà y. cdrom-detect/eject By default, before rebooting, debian-installer automatically ejects the optical media used during the installation. This can be unnecessary if the system does not automatically boot off such media. In some cases it may even be undesirable, for example if the optical drive cannot reinsert the media itself and the user is not there to do it manually. Many slot loading, slim-line, and caddy style drives cannot reload media automatically. Äặt thà nh false (sai) để tắt khả năng đầy ra tá»± động; cÅ©ng ghi nhá»› rằng bạn có lẽ sẽ cần phải đảm bảo hệ thống không khởi động tá»± động từ ổ đĩa quang sau khi việc cà i đặt ban đầu. base-installer/install-recommends (khuyến khÃch) Bằng cách láºp tuỳ chá»n nà y thà nh false (sai), hệ thống quản lý gói phần má»m sẽ được cấu hình để không phải tá»± động cà i đặt các gói có nhãn "Khuyên", cả hai trong tiến trình cà i đặt và cho hệ thống được cà i đặt. Xem thêm Phần 6.3.5, "Cà i đặt Hệ thống CÆ¡ bản". Ghi chú rằng tuỳ chá»n nà y cho phép bạn baá» tồn má»™t hệ thống nhá» hÆ¡n, mà cÅ©ng có thể gây ra má»™t số tÃnh năng còn thiếu mà bạn bình thưá»ng mong đợi sẵn sà ng. Trong trưá»ng hợp đó, bạn cần phải tá»± cà i đặt má»™t số gói khuyến khÃch để được chức năng đầy đủ. Vì thế tuỳ chá»n nà y chỉ nên được sá» dụng bởi ngưá»i dùng cấp cao. debian-installer/allow_unauthenticated Mặc định là tiến trình cà i đặt cần thiết xác thá»±c vá»›i kho lưu, dùng má»™t khoá GPG đã biết. Äặt thà nh true (đúng) để tắt chức năng xác thá»±c nà y. Cảnh báo : không bảo máºt thì không khuyến khÃch. rescue/enable (Cứu/báºt) Äặt thà nh true (đúng) để và o chế độ cứu, hÆ¡n là chạy tiến trình cà i đặt chuẩn. Xem Phần 8.6, "Phục hồi hệ thống bị há»ng". 5.1.2. Dùng tham số khởi động để trả lá»i câu há»i Trừ và i thứ, ở dấu nhắc khởi động vẫn có khả năng đặt giá trị cho bất cứ câu nà o được há»i trong tiến trình cà i đặt, dù khả năng nà y tháºt chỉ có Ãch trong má»™t số trưá»ng hợp riêng. debian-installer/language (ngôn ngữ), debian-installer/country (quốc gia), debian-installer/locale (locale) Có hai phương pháp ghi rõ ngôn ngữ, quốc gia và miá»n địa phương cần dùng cho tiến trình cà i đặt và hệ thống được cà i đặt. Phương pháp trước (cÅ©ng dá»… hÆ¡n) là gá»i chỉ tham số locale (miá»n địa phương). Ngôn ngữ và quốc gia thì bắt nguồn từ miá»n địa phương đó. Chẳng hạn, bạn có thể sá» dụng tham số locale=de_CH.UTF-8 để láºp ngôn ngữ thà nh tiếng Äức và quốc gia thà nh Thuỵ SÄ© (de_CH.UTF-8 sẽ được đặt là m miá»n địa phương mặc định cho hệ thống được cà i đặt). Tuy nhiên, chỉ có thể truy cáºp đến những miá»n địa phương có sẵn trong hệ thống thôi. Phương pháp sau (dẻo hÆ¡n) là ghi rõ từng tham sốlanguage (ngôn ngữ) và country (quốc gia). Trong trưá»ng hợp nà y, tham số locale (miá»n địa phương) cÅ©ng có thể được thêm để ghi rõ má»™t miá»n địa phương mặc định cho hệ thống được cà i đặt. Thà dụ : language=vi country=AU locale=vi.UTF-8. anna/choose_modules (modules) Có thể được dùng để tá»± động nạp các thà nh phần cà i đặt không được nạp theo mặc định. Các thà nh phần tùy chá»n có thể hữu Ãch là (v.d.) openssh-client-udeb (để sá» dụng scp trong khi cà i đặt). netcfg/disable_autoconfig Set to true if you want to disable IPv6 autoconfiguration and DHCP and instead force static network configuration. mirror/protocol (protocol) Mặc định là trình cà i đặt sá» dụng giao thức HTTP để tải các táºp tin xuống máy nhân bản Debian. Không thể thay đổi sang FTP trong khi cà i đặt ở mức ưu tiên bình thưá»ng. Bằng cách láºp tham số nà y thà nh ftp, bạn ép buá»™c trình cà i đặt sá» dụng giao thức FTP thay cho HTTP. Ghi chú rằng bạn không thể chá»n má»™t máy nhân bản FTP từ danh sách: bạn cần phải tá»± gõ tên máy. tasksel:tasksel/first (tasks) Có thể được dùng để chá»n các công việc không sẵn sà ng trong danh sách công việc tương tác, v.d. công việc kde-desktop. Xem Phần 6.3.6.2, "Lá»±a chá»n và Cà i đặt Phần má»m" để tìm thông tin thêm. 5.1.3. Gá»i tham số cho mô-Ä‘un hạt nhân Nếu trình Ä‘iêu khiển nà o được biên dịch và o hạt nhân, bạn có khả năng gá»i tham số cho chúng, như được diá»…n tả trong tà i liệu hướng dẫn vá» cách sá» dụng hạt nhân. Tuy nhiên, nếu trình Ä‘iá»u khiển được biên dịch dạng mô-Ä‘un, vì mô-Ä‘un hạt nhân được nạp khác trong tiến trình cà i đặt so sánh vá»›i tiến trình khởi động hệ thống đã cà i đặt, không thể gá»i tham số cho mô-Ä‘un như bình thưá»ng. Thay và o đó, bạn cần phải sá» dụng cú pháp đặc biệt được bá»™ cà i đặt chấp nháºn sẽ đảm bảo các tham số được lưu và o táºp tin cấu hình đúng thì được dùng khi mô-Ä‘un tháºt được nạp. Các tham số nà y cÅ©ng sẽ tá»± động được gồm trong cấu hình cho hệ thống đã cà i đặt. Ghi chú rằng lúc bây giá» hÆ¡i Ãt khi cần phải gá»i tham số cho mô-Ä‘un. Trong phần lá»›n trưá»ng hợp, hạt nhân có thể thăm dò phần cứng cá»§a hệ thống thì đặt các giá trị mặc định có Ãch. Tuy nhiên, trong má»™t số trưá»ng hợp riêng, vẫn cần phải tá»± đặt tham số. Äể đặt tham số cho mô-Ä‘un, hãy sá» dụng cú pháp: tên_mô-Ä‘un.tên_tham_số=giá_trị Nếu bạn cần phải gá»i nhiá»u tham số cho cùng má»™t mô-Ä‘un hay nhiá»u mô-Ä‘un khác nhau, đơn giản hãy lặp lại câu lệnh nà y. Chẳng hạn, để đặt má»™t thẻ giao diện mạng 3Com cÅ© sá» dụng bá»™ kết nối BNC (co-ax) và IRQ10, bạn cần gá»i: 3c509.xcvr=3 3c509.irq=10 5.1.4. Cấm mô-Ä‘un hạt nhân Äôi khi cần phải cấm má»™t mô-Ä‘un để ngăn cản nó tá»± động được nạp bởi hạt nhân và trình udev. Má»™t lý do có thể là mô-Ä‘un đó gây ra vấn đỠvá»›i phần cứng. Hạt nhân cÅ©ng đôi khi liệt kê hai trình Ä‘iá»u khiển khác nhau cho cùng má»™t thiết bị. Trưá»ng hợp nà y có thể gây ra thiết bị đó không hoạt động được nếu những trình Ä‘iá»u khiển xung đột, hoặc nếu trình Ä‘iá»u khiển không đúng được nạp trước. Bạn có khả năng cấm mô-Ä‘un bằng cú pháp nà y: tên_mô-Ä‘un.blacklist=yes (danh sách mà u Ä‘en = có). Câu lệnh nà y sẽ gây ra mô-Ä‘un đó bị cấm trong táºp tin /etc/ modprobe.d/blacklist.local, cả hai trong tiến trình cà i đặt, và trên hệ thống được cà i đặt. Ghi chú rằng mô-Ä‘un đó vẫn còn có thể được nạp bởi hệ thống cà i đặt chÃnh nó. Bạn vẫn có thể ngăn cản việc nà y cảy ra, bằng cách chạy tiến trình cà i đặt trong chế độ chuyên môn và bá» chá»n mô-Ä‘un đó trong danh sách các mô-Ä‘un được hiển thị trong những giải Ä‘oạn phát hiện phần cứng. 5.2. Giải đáp thắc mắc trong tiến trình cà i đặt 5.2.1. Cấu hình khởi động Nếu bạn gặp khó khăn, hạt nhân treo cứng trong tiến trình khởi động, không nháºn diện ngoại vi tháºt, hay không nháºn diện được ổ đĩa, trước tiên bạn cần phải xem lại các tham số khởi động, như được thảo luáºn trong Phần 5.1, "Tham số khởi động". 5.2.2. Giải thÃch thông Ä‘iệp khởi chạy hạt nhân Trong tiến trình khởi động, có lẽ bạn thấy nhiá»u thông Ä‘iệp dạng không tìm thấy cái gì , hay không có cái gì, không thể khởi tạo cái gì , ngay cả bản phát hà nh trình Ä‘iá»u khiển nà y phụ thuá»™c và o cái gì . Phần lá»›n thông Ä‘iệp nà y vô hại. Bạn thấy chúng chỉ vì hạt nhân cá»§a hệ thống cà i đặt được xây dá»±ng để chạy trên các máy tÃnh có nhiá»u thiết bị ngoại vi khác nhau. Không có máy tÃnh riêng lẻ có tất cả các thiết bị ngoại vi, vì váºy hệ Ä‘iá»u hà nh có thể hiển thị má»™t số thông Ä‘iệp lá»—i trong khi tìm ngoại vi không có. Có lẽ bạn cÅ©ng xem hệ thống tạm ngừng má»™t chút. Có xảy ra trong khi nó đợi thiết bị đáp ứng, nhưng thiết bị đó không nằm trên hệ thống cá»§a bạn. Nếu tiến trình khởi động hệ thống chạy quá lâu, bạn có thể tạo má»™t hạt nhân riêng vá» sau (xem Phần 8.5, "Biên dịch hạt nhân má»›i"). 5.2.3. Thông báo vấn đỠcà i đặt If you get through the initial boot phase but cannot complete the install, the menu option Save debug logs may be helpful. It lets you store system error logs and configuration information from the installer on a storage medium, or download them using a web browser. This information may provide clues as to what went wrong and how to fix it. If you are submitting a bug report, you may want to attach this information to the bug report. Thông Ä‘iệp cà i đặt thÃch hợp khác nằm trong thư mục /var/log/ trong khi cà i đặt, rồi trong thư mục /var/log/installer/ sau khi máy tÃnh đã khởi động và o hệ thống má»›i được cà i đặt. 5.2.4. Äệ trình báo cáo cà i đặt If you still have problems, please submit an installation report (in English please, whenever possible). We also encourage installation reports to be sent even if the installation is successful, so that we can get as much information as possible on the largest number of hardware configurations. Ghi chú rằng báo cáo cà i đặt cá»§a bạn sẽ được xuất bản trong Hệ Thống Theo Dõi Lá»—i Debian (BTS) và được chuyển tiếp cho há»™p thư chung công cá»™ng. Hãy đảm bảo bạn sá» dụng má»™t địa chỉ thư Ä‘iện tá» cÅ©ng công cá»™ng. If you have a working Debian system, the easiest way to send an installation report is to install the installation-report and reportbug packages (apt install installation-report reportbug), configure reportbug as explained in Phần 8.4.2, "Gá»i thư ra hệ thống", and run the command reportbug installation-reports. Alternatively you can use this template when filling out installation reports, and file the report as a bug report against the installation-reports pseudo package, by sending it to <submit@bugs.debian.org>. Package: installation-reports Boot method: <How did you boot the installer? CD/DVD? USB stick? Network?> Image version: <Full URL to image you downloaded is best> Date: <Date and time of the install> Machine: <Description of machine (eg, IBM Thinkpad R32)> Processor: Memory: Partitions: <df -Tl will do; the raw partition table is preferred> Output of lspci -knn (or lspci -nn): Base System Installation Checklist: [O] = OK, [E] = Error (please elaborate below), [ ] = didn't try it Initial boot: [ ] Detect network card: [ ] Configure network: [ ] Detect media: [ ] Load installer modules: [ ] Detect hard drives: [ ] Partition hard drives: [ ] Install base system: [ ] Clock/timezone setup: [ ] User/password setup: [ ] Install tasks: [ ] Install boot loader: [ ] Overall install: [ ] Comments/Problems: <Description of the install, in prose, and any thoughts, comments and ideas you had during the initial install.> Please make sure that any installation logs that you think would be useful are attached to this report. (You can find them in the installer system in /var/log/ and later on the installed system under /var/log/installer.) Please compress large files using gzip. In the bug report, describe what the problem is, including the last visible kernel messages in the event of a kernel hang. Describe the steps that you did which brought the system into the problem state. â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â” ^[2] With current kernels (2.6.9 or newer) you can use 32 command line options and 32 environment options. If these numbers are exceeded, the kernel will panic. Also there is a limit of 255 characters for the whole kernel command line, everything above this limit may be silently truncated. Chương 6. Sá» dụng trình cà i đặt Debian Mục lục 6.1. Trình cà i đặt hoạt động như thế nà o 6.2. Giá»›i thiệu vá» thà nh phần 6.3. Sá» dụng má»—i thà nh phần 6.3.1. Thiết láºp trình cà i đặt Debian và cấu hình phần cứng 6.3.2. Thiết láºp Ngưá»i dùng và Máºt khẩu 6.3.3. Cấu hình Äồng hồ và Múi giá» 6.3.4. Phân vùng và chá»n Ä‘iểm lắp 6.3.5. Cà i đặt Hệ thống CÆ¡ bản 6.3.6. Cà i đặt phần má»m thêm 6.3.7. Cho hệ thống khả năng khởi động 6.3.8. Cà i đặt xong 6.3.9. Khắc phục sá»± số 6.3.10. Installation over network-console 6.4. Customization 6.4.1. Installing an alternative init system 6.1. Trình cà i đặt hoạt động như thế nà o Trình cà i đặt Debian là bao gồm má»™t số thà nh phần nhằm mục Ä‘Ãch đặc biệt, để thá»±c hiện má»—i công việc cà i đặt. Má»—i thà nh phần thi hà nh tác vụ riêng cá»§a nó, há»i ngưá»i dùng những câu cần thiết. Má»—i câu há»i được gán ưu tiên, còn ưu tiên các câu cần há»i có được đặt và o lúc khởi chạy trình cà i đặt. Khi chạy tiến trình cà i đặt mặc định, chỉ há»i những câu chá»§ yếu (ưu tiên cao). Kết quả là tiến trình cà i đặt rất tá»± động, tương tác Ãt vá»›i ngưá»i dùng. Các thà nh phần được chạy tá»± động theo thứ tá»±; thà nh phần nà o cần chạy phụ thuá»™c chÃnh và o phương pháp cà i đặt được dùng, cÅ©ng và o phần cứng riêng cá»§a bạn. Trình cà i đặt sẽ dùng giá trị mặc định cho má»—i câu chưa há»i. Nếu tiến trình cà i đặt gặp lá»—i, trình cà i đặt hiển thị mà n hình lá»—i, có lẽ cÅ©ng là trình đơn cà i đặt để chá»n hà nh động xen kẽ. Còn nếu không gặp lá»—i, ngưá»i dùng sẽ không bao giá» xem trình đơn cà i đặt, há» sẽ đơn giản trả lá»i câu há»i vá» má»—i thà nh phần lần lượt. Thông báo lá»—i nghiêm trá»ng có ưu tiên "tá»›i hạn" thì ngưá»i dùng sẽ luôn luôn xem. Some of the defaults that the installer uses can be influenced by passing boot arguments when debian-installer is started. If, for example, you wish to force static network configuration (IPv6 autoconfiguration and DHCP are used by default if available), you could add the boot parameter netcfg/ disable_autoconfig=true. See Phần 5.1.1, "Tham số trình cà i đặt Debian" for available options. Ngưá»i dùng thà nh thạo có thể thấy thoải mái hÆ¡n khi dùng giao diện do trình đơn Ä‘iá»u khiển, trong đó ngưá»i dùng Ä‘iá»u khiển má»—i bước thay vì trình cà i đặt thá»±c hiện tá»± động má»—i bước theo thứ tá»±. Äể tá»± Ä‘iá»u khiển trình cà i đặt bằng trình đơn, bạn hãy thêm đối số khởi động priority=medium (ưu tiên=vừa). Nếu phần cứng riêng cần thiết bạn gởi tùy chá»n cho mô-Ä‘un hạt nhân và o lúc cà i đặt, bạn cần phải khởi chạy trình cà i đặt trong chế độ "nhà chuyên môn". Là m như thế bằng cách hoặc nháºp lệnh expert (nhà chuyên môn) để khởi chạy trình cà i đặt, hoặc thêm đối số khởi động priority=low (ưu tiên=thấp). Chế độ nhà chuyên môn cho bạn khả năng Ä‘iá»u khiển đầy đủ debian-installer. In the text-based environment the use of a mouse is not supported. Here are the keys you can use to navigate within the various dialogs. The Tab or right arrow keys move "forward", and the Shift+Tab or left arrow keys move "backward" between displayed buttons and selections. The up and down arrow select different items within a scrollable list, and also scroll the list itself. In addition, in long lists, you can type a letter to cause the list to scroll directly to the section with items starting with the letter you typed and use Pg-Up and Pg-Down to scroll the list in sections. The space bar selects an item such as a checkbox. Use Enter to activate choices. Nếu má»™t há»™p thoại có sẵn trợ giúp thêm thì nó hiển thị má»™t cái nút Trợ giúp. Có thể truy cáºp đến thông tin trợ giúp nà y hoặc bằng cách bấm cái nút đó, hoặc bằng cách bấm phÃm chức năng F1. Các thông Ä‘iệp lá»—i và bản ghi lá»—i được chuyển hướng tá»›i bà n giao tiếp thứ tư. Bạn có thể truy cáºp đến bà n giao tiếp nà y bằng cách bấm tổ hợp phÃm Alt trái+F4 (ấn giữ phÃm Alt bên trái trong khi bấm phÃm chức năng F4); còn có thể trở vá» tiến trình cà i đặt chÃnh bằng tổ hợp phÃm Alt trái+F1. Các thông Ä‘iệp nà y cÅ©ng nằm trong bản ghi hệ thống /var/log/syslog. Má»™t khi cà i đặt xong, bản ghi nà y được sao chép và o thư mục /var/log/installer/syslog trong hệ thống má»›i. Thông Ä‘iệp cà i đặt kiểu khác cÅ©ng nằm trong thư mục /var/log/ trong khi cà i đặt, rồi trong thư mục /var/log/installer/ sau khi máy tÃnh đã khởi động và o hệ thống má»›i cà i đặt. 6.2. Giá»›i thiệu vá» thà nh phần Äây là danh sách các thà nh phần cà i đặt, cùng vá»›i mô tả ngắn vá» mục Ä‘Ãch cá»§a má»—i Ä‘iá»u. Chi tiết vá» cách sá» dụng thà nh phần riêng nà o nằm trong Phần 6.3, "Sá» dụng má»—i thà nh phần". main-menu Thà nh phần nà y hiển thị danh sách các thà nh phần cho ngưá»i dùng xem trong khi chạy trình cà i đặt, rồi khởi chạy má»—i thà nh phần đã được chá»n. Các câu há»i cá»§a thà nh phần « main-menu » được đặt là ưu tiên vừa, váºy nếu bạn đã đặt ưu tiên cà i đặt cao hay tá»›i hạn (cao là giá trị mặc định), bạn sẽ không xem trình đơn. Mặt khác, nếu tiến trình gặp lá»—i cần thiết bạn can thiệp, ưu tiên cá»§a câu há»i có thể được hạ cấp tạm thá»i để cho bạn khả năng giải quyết vấn Ä‘á»: trong trưá»ng hợp đó, trình đơn có thể xuất hiện. Bạn có khả năng tá»›i trình đơn chÃnh bằng cách bấm cái nút Go Back nhiá»u lần để lùi lại hoà n toà n khá»i thà nh phần Ä‘ang chạy. localechooser Thà nh phần nà y cho bạn khả năng chá»n tùy chá»n địa phương hoá cho tiến trình cà i đặt, cÅ©ng cho hệ thống sẽ cà i đặt: ngôn ngữ, quốc gia và miá»n địa phương (locale). Trình cà i đặt sẽ hiển thị thông Ä‘iệp trong ngôn ngữ đã chá»n, trừ có bản dịch chưa hoà n toà n sang ngôn ngữ đó, trong trưá»ng hợp đó má»™t số thông Ä‘iệp riêng vẫn còn có thể được hiển thị bằng tiếng Anh. console-setup Shows a list of keyboard (layouts), from which the user chooses the one which matches his own model. hw-detect Thà nh phần nà y phát hiện tá»± động háºu hết phần cứng cá»§a máy tÃnh, gồm thẻ mạng, ổ đĩa và PCMCIA. cdrom-detect Looks for and mounts a Debian installation media. netcfg Thà nh phần nà y cấu hình các sá»± kết nối mạng cá»§a máy tÃnh để cho nó có khả năng liên lạc qua Mạng. iso-scan Tìm kiếm ảnh ISO (táºp tin có Ä‘uôi .iso) trên đĩa cứng. choose-mirror Thà nh phần nà y hiển thị danh sách các máy nhân bản Debian. Vì váºy ngưá»i dùng có dịp chá»n nguồn cá»§a các gói cà i đặt. cdrom-checker Checks integrity of installation media. This way, the user may assure him/ herself that the installation image was not corrupted. lowmem Thà nh phần nà y thá» phát hiện hệ thống không có đủ bá»™ nhá»›, rồi thá»±c hiện má»™t số việc đặc biệt để gỡ bá» phần debian-installer không cần thiết ra bá»™ nhá»› đó (cÅ©ng mất và i tÃnh năng). anna Anna's Not Nearly APT. Installs packages which have been retrieved from the chosen mirror or installation media. user-setup Thà nh phần nà y thiết láºp máºt khẩu chá»§ (root), cÅ©ng thêm má»™t ngưá»i dùng khác ngưá»i chá»§. clock-setup Cáºp nháºt đồng hồ hệ thống và xác định nếu đồng hồ được đặt theo UTC (thá»i gian thế giá»›i) hay không. tzsetup Thà nh phần nà y chá»n múi giá», dá»±a và o địa Ä‘iểm đã chá»n trước. partman Thà nh phần nà y cho phép ngưá»i dùng phân vùng đĩa được gắn kết và o hệ thống, tạo hệ thống táºp tin trên những phân vùng đã chá»n, và gắn kết má»—i Ä‘iá»u và o Ä‘iểm lắp thÃch hợp. CÅ©ng gồm có má»™t số tÃnh năng có Ãch như chế độ tá»± động hoà n toà n và khả năng há»— trợ LVM (bá»™ quản lý khối tin hợp lý). Thà nh phần partman là công cụ phân vùng ưa thÃch trong Debian. partman-lvm Thà nh phần nà y giúp đỡ ngưá»i dùng cấu hình LVM (bá»™ quản lý khối tin hợp lý). partman-md Thà nh phần nà y cho ngưá»i dùng khả năng thiết láºp RAID kiểu phần má»m. RAID phần má»m nà y thưá»ng là tốt hÆ¡n các bá»™ Ä‘iá»u khiển RAID IDE (phần cứng giả) rẻ nằm trên bo mạch chá»§ má»›i hÆ¡n. base-installer Thà nh phần nà y cà i đặt bá»™ gói cÆ¡ bản nhất cho máy tÃnh khả năng hoạt động được dưới Debian GNU/Linux khi được khởi động lại. apt-setup Thà nh phần nà y cấu hình chương trình « apt », má»™t cách phần lá»›n tá»± động, dá»±a và o váºt chứa nÆ¡i trình cà i đặt chạy. pkgsel Thà nh phần nà y sá» dụng chương trình tasksel để chá»n và cà i đặt phần má»m thêm. os-prober Thà nh phần nà y phát hiện hệ thống đã được cà i đặt trên máy tÃnh và gởi thông tin nà y cho trình cà i đặt bá»™ nạp khởi động, mà có thể cung cấp cho bạn khả năng thêm hệ thống đã có và o trình đơn bắt đầu cá»§a bá»™ nạp khởi động. Bằng cách nà y, và o lúc khởi động ngưá»i dùng có thể chá»n dá»… dà ng hệ Ä‘iá»u hà nh nà o cần khởi chạy. bootloader-installer The various bootloader installers each install a boot loader program on the hard disk, which is necessary for the computer to start up using Linux without using a USB stick or CD-ROM. Many boot loaders allow the user to choose an alternate operating system each time the computer boots. shell Thà nh phần nà y cho ngưá»i dùng khả năng thá»±c hiện trình bao từ trình đơn, hoặc trong bà n giao tiếp thứ hai. save-logs Provides a way for the user to record information on a USB stick, network, hard disk, or other media when trouble is encountered, in order to accurately report installer software problems to Debian developers later. 6.3. Sá» dụng má»—i thà nh phần Trong phần nà y có diá»…n tả má»—i thà nh phần cà i đặt má»™t cách chi tiết. Các thà nh phần đã được nhóm lại theo giai Ä‘oạn riêng dá»… hiểu, được trình diá»…n theo thứ tá»± xuất hiện trong tiến trình cà i đặt. Ghi chú rằng không phải tất cả các mô-Ä‘un sẽ được dùng trong má»i việc cà i đặt; những mô-Ä‘un tháºt sá»± được dùng phụ thuá»™c và o phương pháp cà i đặt và phần cứng riêng. 6.3.1. Thiết láºp trình cà i đặt Debian và cấu hình phần cứng Giả sá» là trình cà i đặt Debian vừa má»›i khởi động, và bạn xem mà n hình thứ nhất. Và o lúc đó, khả năng cá»§a debian-installer vẫn còn hÆ¡i bị hạn chế. Nó chưa biết nhiá»u vá» phần cứng, vá» ngôn ngữ ưa thÃch cá»§a bạn, ngay cả vá» công việc cần thá»±c hiện. Không có sao đó, vì debian-installer hÆ¡i thông minh. Nó có khả năng thăm dò tá»± động phần cứng, tìm các thà nh phần còn lại cá»§a nó, và nâng cấp tá»± nó lên má»™t hệ thống cà i đặt có đủ khả năng. Tuy nhiên, bạn vẫn còn cần phải giúp đỡ debian-installer táºp hợp và i thông tin nó không thể quyết định tá»± động (v.d. bằng cách chá»n ngôn ngữ ưa thÃch, bố trà bà n phÃm thÃch hợp hay máy nhân bản riêng trên mạng). Bạn sẽ thấy biết rằng debian-installer thá»±c hiện việc phát hiện phần cứng và i lần trong giao Ä‘oạn nà y. Lần đầu tiên nhằm mục Ä‘Ãch tìm phần cứng cần thiết để tải các thà nh phần cà i đặt (v.d. ổ đĩa CD-ROM hay thẻ mạng). Vì không phải tất cả các trình Ä‘iá»u khiển luôn luôn sẵn sà ng trong việc chạy đầu tiên nà y, việc phát hiện phần cứng cần phải được lặp lại và o Ä‘iểm sau trong tiến trình. 6.3.1.1. Kiểm tra bá»™ nhá»› có sẵn / chế độ thiếu bá»™ nhá»› Má»™t cá»§a những hà nh động thứ nhất cá»§a debian-installer là việc kiểm tra số lượng bá»™ nhá»› có sẵn. Nếu không có đủ bá»™ nhá»› có sẵn, thà nh phần nà y sẽ sá»a đổi tiến trình cà i đặt để (mong muốn) cho bạn khả năng cà i đặt Debian GNU/Linux trên máy tÃnh cá»§a mình. Äể giảm bá»™ nhá»› được chiếm, bá»™ cà i đặt trước tiên sẽ tắt các bản dịch nên chỉ có khả năng cà i đặt bằng tiếng Anh. Tất nhiên, bạn vẫn còn có khả năng chạy hệ thống đã bản địa hoá sau khi cà i đặt xong. Äể giảm bá»™ nhá»› thêm, bá»™ cà i đặt sẽ nạp chỉ những thà nh phần chá»§ yếu để chạy xong tiến trình cà i đặt cÆ¡ bản. Việc nà y cÅ©ng giảm khả năng cá»§a hệ thống cà i đặt. Bạn sẽ có dịp tá»± nạp các thà nh phần thêm, nhưng ghi chú rằng má»—i thà nh phần bạn chá»n sẽ chiếm bá»™ nhá»› thêm thì có thể gây ra tiến trình cà i đặt bị lá»—i do hết bá»™ nhá»›. If the installer runs in low memory mode, it is recommended to create a relatively large swap partition (1-2GB). The swap partition will be used as virtual memory and thus increases the amount of memory available to the system. The installer will activate the swap partition as early as possible in the installation process. Note that heavy use of swap will reduce performance of your system and may lead to high disk activity. Bất chấp những biện pháp nà y, vẫn còn có thể gặp hệ thống đông đặc, lá»—i bất thưá»ng hay tiến trình bị giết bởi hạt nhân do hệ thống hết bá»™ nhá»› (kết quả là thông Ä‘iệp "Hết bá»™ nhá»›" trên VT4 và trong bản ghi hệ thống). Chẳng hạn, ngưá»i dùng đã thông báo rằng việc tạo má»™t hệ thống táºp tin dạng ext3 lá»›n bị lá»—i trong chế độ thiếu bá»™ nhá»› khi không có đủ sức chứa trao đổi. Nếu vùng trao đổi lá»›n hÆ¡n không quyết định vấn đỠnà y, hãy thá» tạo hệ thống táºp tin dạng ext2 (thà nh phần chá»§ yếu cá»§a bá»™ cà i đặt) thay thế. Vẫn có thể thay đổi phân vùng ext2 sang ext3 sa khi cà i đặt. Có thể ép buá»™c trình cà i đặt dùng mức bá»™ nhá»› lowmem cao hÆ¡n mức dá»±a và o bá»™ nhá»› còn rảnh, bằng cách dùng tham số khởi động "lowmem" như được diá»…n tả trong Phần 5.1.1, "Tham số trình cà i đặt Debian". 6.3.1.2. Äặt tùy chá»n địa phương hoá Trong phần lá»›n trưá»ng hợp, trước tiên bạn sẽ được nhắc chá»n các tùy chá»n địa phương hoá cần dùng trong cả hai tiến trình cà i đặt và hệ thống được cà i đặt. Những tùy chá»n địa phương hoá là ngôn ngữ, nÆ¡i ở và miá»n địa phương. Ngôn ngữ bạn chá»n sẽ được dùng trong phần còn lại cá»§a tiến trình cà i đặt, miá»…n là có sẵn bản dịch cá»§a các há»™p thoại khác nhau. Nếu chưa có bản dịch sang ngôn ngữ đã chá»n, trình cà i đặt sẽ trở vá» ngôn ngữ mặc định: tiếng Anh. Vị trà địa lý (trong phần lá»›n các trưá»ng hợp là má»™t quốc gia) sẽ được dùng vá» sau trong tiến trình cà i đặt để chá»n múi giỠđúng và má»™t máy nhân bản Debian thÃch hợp vá»›i quốc gia đó. Tổ hợp ngôn ngữ và quốc gia thì giúp quyết định miá»n địa phương mặc định cho hệ thống cá»§a bạn, cÅ©ng chá»n bố trà bà n phÃm đúng. Trước tiên, bạn sẽ được nhắc chá»n ngôn ngữ ưa thÃch. Các tên ngôn ngữ được liệt kê bằng cả tiếng Anh (bên trái) lẫn tiếng gốc (bên phải); các tên bên phải cÅ©ng được in ra bằng chữ viết đúng cá»§a ngôn ngữ đó. Danh sách đó được sắp xếp theo tên tiếng Anh. Bên trên danh sách có má»™t tùy chá»n thêm cho bạn khả năng chá»n miá»n địa phương "C" thay cho ngôn ngữ riêng. Việc chá»n miá»n địa phương "C" sẽ gây ra tiến trình cà i đặt tiếp tục lại bằng chỉ tiếng Anh; hệ thống đã cà i đặt sẽ không có khả năng há»— trợ địa phương hoá (không có ngôn ngữ khác v.v.) vì gói locales sẽ không được cà i đặt. Bước kế tiếp là chá»n vị trà địa lý. Nếu bạn đã chá»n má»™t ngôn ngữ nháºn ra là ngôn ngữ chÃnh thức cá»§a nhiá»u quốc gia^[3], thì trình cà i đặt hiển thị má»™t danh sách chứa chỉ những quốc gia đó. Äể chá»n má»™t quốc gia vẫn còn không nằm trên danh sách đó, hãy chá»n mục Khác (tùy chá»n cuối cùng). Trình cà i đặt sẽ hiển thị danh sách các lục địa; việc chá»n má»™t lục địa riêng thì dẫn tá»›i danh sách các quốc gia thÃch hợp ở lục địa đó. If the language has only one country associated with it, a list of countries will be displayed for the continent or region the country belongs to, with that country selected as the default. Use the Go Back option to select countries on a different continent. Ghi chú Quan trá»ng là bạn chá»n quốc gia ở, vì nó quyết định múi giá» nà o được cấu hình cho hệ thống được cà i đặt. Nếu bạn đã chá»n má»™t tổ hợp ngôn ngữ và quốc gia cho đó không có sẵn má»™t miá»n địa phương, và có nhiá»u miá»n địa phương cho ngôn ngữ đó, thì trình cà i đặt cho phép bạn chá»n miá»n địa phương nà o bạn thÃch là m miá»n địa phương mặc định cho hệ thống được cà i đặt^[4]. Trong các trưá»ng hợp khác, má»™t miá»n địa phương mặc định sẽ được láºp dá»±a và o ngôn ngữ và quốc gia được ngưá»i dùng chá»n. Bất cứ miá»n địa phương mặc định nà o được chá»n như diá»…n tả trong Ä‘oạn văn trước sẽ cÅ©ng sá» dụng UTF-8 (Unicode) là m bảng mã ký tá»±. (Ghi chú : tiếng Việt yêu cầu Unicode.) Nếu bạn Ä‘ang cà i đặt ở mức ưu tiên Thấp thì bạn có dịp chá»n thêm miá»n địa phương, gồm có cái gá»i là miá»n địa phương "thừa tá»±"^[5], cần tạo ra cho hệ thống được cà i đặt. Chá»n thêm miá»n địa phương ở bước nà y thì bạn được há»i miá»n địa phương nà o nên là m mặc định cho hệ thống được cà i đặt. 6.3.1.3. Chá»n bà n phÃm Bà n phÃm thưá»ng được thiết kế để nháºp các ký tá»± đại diện ngôn ngữ riêng. Hãy chá»n má»™t bố trà bà n phÃm thÃch hợp vá»›i bà n phÃm hà ng ngà y cá»§a bạn, hoặc chá»n Ä‘iá»u tương tá»± nếu không có bố trà trùng. Má»™t khi cà i đặt xong hệ thống, bạn có khả năng chá»n bố trà bà n phÃm trong phạm vị sá»± chá»n rá»™ng hÆ¡n (chạy tiện Ãch dpkg-reconfigure keyboard-configuration vá»›i tư cách ngưá»i chá»§, má»™t khi cà i đặt xong). Hãy di chuyển vùng tô sáng tá»›i bố trà bà n phÃm đã muốn, rồi bấm phÃm Enter. Dùng các phÃm mÅ©i tên để di chuyển vùng tô sáng -- chúng nằm tại cùng má»™t vị trà trên má»i bố trà bà n phÃm ngôn ngữ quốc gia, váºy chúng không phụ thuá»™c và o cấu hình bà n phÃm. 6.3.1.4. Tìm ảnh ISO cà i đặt Debian Trong tiến trình cà i đặt bằng phương pháp hd-media, có má»™t thá»i Ä‘iểm khi bạn cần phải tìm và gắn kết ảnh ISO cá»§a trình cà i đặt Debian, để lấy các táºp tin cà i đặt còn lại. Thà nh phần iso-scan thá»±c hiện công việc dứt khoát nà y. At first, iso-scan automatically mounts all block devices (e.g. partitions and logical volumes) which have some known filesystem on them and sequentially searches for filenames ending with .iso (or .ISO for that matter). Beware that the first attempt scans only files in the root directory and in the first level of subdirectories (i.e. it finds /whatever.iso, /data/whatever.iso, but not / data/tmp/whatever.iso). After an iso image has been found, iso-scan checks its content to determine if the image is a valid Debian iso image or not. In the former case we are done, in the latter iso-scan seeks for another image. Trong trưá»ng hợp việc thá» tìm ảnh ISO cà i đặt không phải là thà nh công, thà nh phần iso-scan sẽ há»i nếu bạn muốn thá»±c hiện việc tìm kiếm tưá»ng táºn hÆ¡n. Việc tìm kiếm đó không phải chỉ tìm trong những thư mục lên trên: nó tháºt sá»± Ä‘i qua toà n bá»™ hệ thống táºp tin. Nếu thà nh phần iso-scan không tìm được ảnh ISO cà i đặt cá»§a bạn, hãy khởi động lại vá» hệ Ä‘iá»u hà nh đã có, rồi kiểm tra xem nếu ảnh có tên đúng (kết thúc bằng .iso), nếu nó nằm trong hệ thống táºp tin do debian-installer chấp nháºn, và nếu nó bị há»ng (thẩm tra tổng kiểm checksum). Ngưá»i dùng UNIX kinh nghiệm có thể là m như thế, không cần khởi động lại, bằng bà n giao tiếp thứ hai. Note that the partition (or disk) hosting the ISO image can't be reused during the installation process as it will be in use by the installer. To work-around this, and provided that you have enough system memory, the installer can copy the ISO image into RAM before mounting it. This is controlled by the low priority iso-scan/copy_iso_to_ram debconf question (it is only asked if the memory requirement is met). 6.3.1.5. Cấu hình mạng Khi bạn và o bước nà y, nếu trình cà i đặt phát hiện nhiá»u thiết bị mạng trong máy tÃnh, nó sẽ nhắc bạn chá»n thiết bị nà o là giao diện mạng chÃnh, tức là điá»u bạn muốn sá» dụng để cà i đặt. Các giao diện khác sẽ không được cấu hình và o lúc đó. Bạn có khả năng cấu hình giao diện thêm má»™t khi cà i đặt xong; xem trang hướng dẫn « man » interfaces(5). 6.3.1.5.1. Automatic network configuration By default, debian-installer tries to configure your computer's network automatically as far as possible. If the automatic configuration fails, that may be caused by many factors ranging from an unplugged network cable to missing infrastructure for automatic configuration. For further explanation in case of errors, check the error messages on the fourth console. In any case, you will be asked if you want to retry, or if you want to perform a manual setup. Sometimes the network services used for autoconfiguration can be slow in their responses, so if you are sure everything is in place, simply start the autoconfiguration attempt again. If autoconfiguration fails repeatedly, you can instead choose the manual network setup. 6.3.1.5.2. Manual network configuration The manual network setup in turn asks you a number of questions about your network, notably IP address, Netmask, Gateway, Name server addresses, and a Hostname. Moreover, if you have a wireless network interface, you will be asked to provide your Wireless ESSID ("wireless network name") and a WEP key or WPA/ WPA2 passphrase. Fill in the answers from Phần 3.3, "Thông tin cần thiết". Ghi chú Có và i chi tiết kỹ thuáºt có thể hữu Ãch: chương trình giả sỠđịa chỉ IP trên mạng là giá trị VÀ theo và trị bit (bitwise AND) cá»§a địa chỉ IP cá»§a hệ thống và mặt nạ mạng. Äịa chỉ quảng bá mặc định được tÃnh như là HOẶC theo vị trà bit (bitwise OR) cá»§a địa chỉ IP cá»§a hệ thống vá»›i sá»± phá»§ định cá»§a mặt nạ mạnh. Nó sẽ cÅ©ng Ä‘oán cổng ra cá»§a bạn. Không tìm thấy thông tin nà y thì dùng những giá trị mặc định đã cung cấp: nếu có thể, bạn cÅ©ng có thể sá»a đổi giá trị như váºy bằng cách chỉnh sá»a táºp tin /etc/network/interfaces má»™t khi hệ thống được cà i đặt. 6.3.1.5.3. IPv4 and IPv6 From Debian GNU/Linux 7.0 ("Wheezy") onwards, debian-installer supports IPv6 as well as the "classic" IPv4. All combinations of IPv4 and IPv6 (IPv4-only, IPv6-only and dual-stack configurations) are supported. Autoconfiguration for IPv4 is done via DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol). Autoconfiguration for IPv6 supports stateless autoconfiguration using NDP (Neighbor Discovery Protocol, including recursive DNS server (RDNSS) assignment), stateful autoconfiguration via DHCPv6 and mixed stateless/stateful autoconfiguration (address configuration via NDP, additional parameters via DHCPv6). 6.3.2. Thiết láºp Ngưá»i dùng và Máºt khẩu Äúng trước khi cấu hình đồng hồ, trình cà i đặt sẽ cho phép bạn thiết láºp tà i khoản "root" và /hay má»™t tà i khoản cho ngưá»i dùng đầu tiên. Má»™t khi hoà n tất cà i đặt thì cÅ©ng có thể tạo tà i khoản ngưá»i dùng bổ sung. 6.3.2.1. Láºp máºt khẩu chá»§ Tà i khoản chá»§ (root) cÅ©ng được gá»i là siêu ngưá»i dùng; nó là cách đăng nháºp mà đi qua toà n bá»™ sá»± bảo vệ bảo máºt trên máy tÃnh. Tà i khoản chá»§ nên được dùng chỉ để quản trị hệ thống, và trong thá»i lượng cà ng ngắn cà ng có thể. Má»—i máºt khẩu bạn tạo phải chứa Ãt nhất 6 ký tá»± (nhiá»u hÆ¡n là mạnh hÆ¡n), gồm chữ cả hoa lẫn thưá»ng, cùng vá»›i ký tá»± chấm câu. Hãy rất cẩn tháºn khi đặt máºt khẩu chá»§ (root) vì tà i khoản đó có nhiá»u quyá»n quan trá»ng. Bạn nên tránh chá»n từ nằm trong bất kỳ từ Ä‘iển hay thông tin cá nhân có thể được Ä‘oán. Nếu ngưá»i nà o xin máºt khẩu chá»§ cá»§a bạn, hãy rất cẩn tháºn. Bình thưá»ng, đừng cho ai biết máºt khẩu chá»§, trừ bạn quản lý máy có nhiá»u quản trị hệ thống. In case you do not specify a password for the "root" user here, this account will be disabled but the sudo package will be installed later to enable administrative tasks to be carried out on the new system. By default, the first user created on the system will be allowed to use the sudo command to become root. 6.3.2.2. Tạo ngưá»i dùng chuẩn Hệ thống sẽ há»i nếu bạn muốn tạo má»™t tà i khoản ngưá»i dùng chuẩn tại Ä‘iểm thá»i nà y. Tà i khoản nà y nên là sá»± đăng nháºp cá nhân chÃnh cá»§a bạn. Bạn không nên dùng tà i khoản ngưá»i chá»§ để là m việc hà ng ngà y hay như là sá»± đăng nháºp cá nhân. Tại sao không? Má»™t lý do là để tránh sá» dụng các quyá»n cá»§a ngưá»i chá»§, vì các quyá»n nà y là m cho rất dá»… dà ng là m hại không thể sá»a chữa. Má»™t lý do khác là bạn có thể bị mắc mưu chạy chương trình Trojan mà nhá»› dịp các quyá»n cá»§a siêu ngưá»i dùng để hại tháºm sá»± bảo máºt cá»§a hệ thống bạn má»™t cách bà máºt. Bất kỳ cuốn sách tốt vá» cách quản lý hệ thống UNIX sẽ diá»…n tả chá»§ đỠnà y bằng chi tiết: đỠnghị bạn Ä‘á»c nó nếu bạn chưa quen vá»›i vấn đỠnà y. Trước tiên, bạn sẽ được nhắc nháºp há» tên cá»§a ngưá»i dùng. Sau đó, bạn cần nháºp tên cá»§a tà i khoản ngưá»i dùng, như tên cá»§a bạn hay tên riêng khác nà o (tên cá»§a bạn là giá trị mặc định). Cuối cùng, bạn nên nháºp máºt khẩu dà nh cho tà i khoản nà y. Nếu tại bất kỳ Ä‘iểm thá»i sau khi cà i đặt, bạn muốn tạo tà i khoản thêm, hãy sá» dụng lệnh adduser (thêm ngưá»i dùng). 6.3.3. Cấu hình Äồng hồ và Múi giá» Phụ thuá»™c và o vị trà được chá»n vá» trước trong tiến trình cà i đặt, bạn có thể xem danh sách các múi giá» thÃch hợp vá»›i vị trà đó đó. Nếu chá»— bạn chỉ có má»™t múi giá» và bạn Ä‘ang là m má»™t việc cà i đặt mặc định thì trình cà i đặt không há»i gì và hệ thống giả sá» múi giỠđó. Trong chế độ cấp cao, hoặc khi cà i đặt ở mức ưu tiên Vừa, bạn có tuỳ chá»n bổ sung để chá»n "Thá»i gian Thế giá»›i" (UTC) là m múi giá». Nếu (vì lý do nà o) bạn muốn đặt cho hệ thống đã cà i đặt má»™t múi giá» mà không tương ứng vá»›i địa Ä‘iểm đã chá»n, có hai tùy chá»n. 1. Tùy chá»n đơn giản nhất là chỉ chá»n má»™t múi giá» khác sau khi cà i đặt xong và bạn đã khởi động hệ thống má»›i. Câu lệnh để là m như thế là : # dpkg-reconfigure tzdata 2. Hoặc có thể đặt múi giỠở đầu tháºt cá»§a tiến trình cà i đặt, bằng cách gá»i tham số time/zone=giá_trị khi bạn khởi chạy tiến trình cà i đặt. Giá trị nên là múi giá» hợp lệ (xem /usr/share/zoneinfo) v.d. Asia/Saigon hay UTC. Äối vá»›i tiến trình tá»± động cà i đặt, cÅ©ng có thể đặt múi giá» dùng chức năng chèn sẵn. 6.3.4. Phân vùng và chá»n Ä‘iểm lắp Ở thá»i Ä‘iểm nà y, sau khi việc phát hiện phần cứng đã được thá»±c hiện lần cuối cùng, debian-installer nên có khả năng đầy đủ, được tùy chỉnh thÃch hợp vá»›i sá»± cần cá»§a ngưá»i dùng riêng và sẵn sà ng là m việc tháºt. Như tên phần nà y ngụ ý, công việc chÃnh cá»§a và i thà nh phần kế tiếp là phân vùng đĩa, tạo hệ thống táºp tin, gán Ä‘iểm lắp và (tùy chá»n) cấu hình các tùy chá»n rất liên quan đến nhau như LVM, thiết bị RAID và thiết bị đã máºt mã. Nếu bạn chưa quen vá»›i công việc phân vùng, hoặc chỉ muốn biết thêm, xem Phụ lục C, Phân vùng cho Debian. Trước tiên, bạn sẽ nháºn dịp phân vùng tá»± động hoặc toà n bá»™ đĩa, hoặc sức chứa còn rảnh có sẵn trên đĩa. Tiến trình nà y cÅ©ng được gá»i như là phân vùng "đã hướng dẫn". Nếu bạn không muốn phân vùng tá»± động, hãy chá»n mục Bằng tay trong trình đơn. 6.3.4.1. Tùy chá»n phân vùng được há»— trợ Công cụ phân vùng được dùng trong debian-installer có nhiá»u chức năng. Nó cho phép bạn tạo nhiá»u lược đồ phân vùng khác nhau, dùng các bảng phân vùng, hệ thống táºp tin và thiết bị khối cấp cao khác nhau. ChÃnh xác những tuỳ chá»n sẵn sà ng thì phụ thuá»™c và o kiến trúc, mà cÅ©ng và o các nhân tố khác. Chẳng hạn, trên hệ thống có vùng nhá»› ná»™i bá»™ bị hạn chế, má»™t số tuỳ chá»n nà o đó có thể là không sẵn sà ng. Giá trị mặc định cÅ©ng có thể biến đổi. Kiểu bảng phân vùng dùng theo mặc định có thể (v.d.) là khác cho đĩa cứng dung tÃch lá»›n sÆ¡ vá»›i đĩa cứng nhá». Má»™t số tuỳ chá»n nà o đó chỉ có thể được thay đổi khi cà i đặt ở mức ưu tiên Debconf « vừa » hoặc « thấp »; ở mức ưu tiên « cao » thì dùng giá trị mặc định thÃch hợp. Trình cà i đặt há»— trợ nhiá»u phương pháp khác nhau đối vá»›i phân vùng cấp cao và sá» dụng thiết bị lưu trữ, mà trong nhiá»u trưá»ng hợp cÅ©ng có thể được sá» dụng vá»›i nhau. • Quản lý Khối Tin Hợp Lý (LVM) • Máºt mã • Äa đưá»ng dẫn (vẫn thá»±c nghiệm) Xem Wiki cá»§a chúng ta để tìm thông tin. Hiện thá»i chỉ há»— trợ chức năng Ä‘a đưá»ng dẫn nếu khả năng há»— trợ đó được hiệu lá»±c khi trình cà i đặt được khởi động. Há»— trợ những hệ thống táºp tin theo đây. • ext2, ext3, ext4 Hệ thống táºp tin mặc định được chá»n trong phần lá»›n các trưá»ng hợp là ext4. • jfs (không phải sẵn sà ng trên má»i kiến trúc) • xfs (không phải sẵn sà ng trên má»i kiến trúc) • reiserfs (vẫn tuỳ chá»n; không sẵn sà ng trên má»i kiến trúc) Há»— trợ hệ thống táºp tin Reiser không còn sẵn sà ng lại theo mặc định. Khi trình cà i đặt chạy ở mức ưu tiên Debconf « vừa » hay « thấp » thì cÅ©ng có thể hiệu lá»±c nó bằng cách chá»n thà nh phần partman-reiserfs. Chỉ há»— trợ phiên bản 3 cá»§a hệ thống táºp tin đó. • FAT16, FAT32 The partitioner accepts units as power-of-ten (1 MB = 1000 kB = 1000000 B), as well as power-of-two (1 MiB = 1024 kiB = 1048576 B). Unit prefixes are supported until EB/EiB (exabyte/exbibyte). 6.3.4.2. Phân vùng hướng dẫn Nếu bạn chá»n tiến trình phân vùng đã hướng dẫn, có lẽ bạn có ba tùy chá»n nữa: tạo phân vùng má»™t cách trá»±c tiếp trên đĩa cứng (phương pháp truyá»n thống), hoặc tạo phân vùng bằng khả năng quản lý khối tin hợp lý (LVM), hoặc tạo phân vùng bằng LVM đã máºt mã^[6]. Ghi chú Tùy chá»n sá» dụng LVM (đã máºt mã) có lẽ không sẵn sà ng trên má»i kiến trúc. Khi sá» dụng LVM hoặc LVM đã máºt mã, bá»™ cà i đặt sẽ tạo phần lá»›n phân vùng bên trong cùng má»™t phân vùng lá»›n; lợi Ãch cá»§a phương pháp nà y là các phân vùng bên trong phân vùng lá»›n nà y có thể được thay đổi kÃch cỡ hÆ¡i dá»… dà ng vá» sau. Trong trưá»ng hợp LVM đã máºt mã, phân vùng lá»›n sẽ không có khả năng Ä‘á»c nếu ngưá»i dùng không có cụm từ khoá đặc biệt, thì cung cấp bảo máºt thêm cho dữ liệu (riêng) cá»§a bạn. Khi sá» dụng LVM đã máºt mã, bá»™ cà i đặt sẽ cÅ©ng tá»± động xoá đĩa bằng cách ghi dữ liệu ngẫu nhiên và o nó. Việc nà y cải tiến thêm bảo máºt (vì nó tạo trưá»ng hợp không thể tìm biết phần đĩa nà o hoạt động và đảm bảo má»i vết cá»§a bản cà i đặt trước đã được xoá hoà n toà n), nhưng có thể kéo dà i má»™t lát phụ thuá»™c và o kÃch cỡ cá»§a đĩa. Ghi chú Nếu bạn chá»n tiến trình phân vùng đã hướng dẫn bằng LVM hoặc LVM đã máºt mã, má»™t số thay đổi trong bảng phân vùng sẽ cần phải được ghi và o đĩa đã chá»n trong khi LVM được thiết láºp. Các thay đổi nà y có kết quả là xoá hết dữ liệu nằm trên đĩa cứng đã chá»n, và bạn không thể há»§y bước nà y. Tuy niên, bá»™ cà i đặt sẽ nhắc bạn xác nháºn các thay đổi nà y trước khi ghi và o đĩa. Nếu bạn chá»n tiến trình phân vùng theo hướng dẫn (hoặc kiểu truyá»n thống hoặc bằng LVM (đã mã hóa)) cho toà n bá»™ đĩa, trước tiên bạn sẽ được nhắc chá»n đĩa bạn muốn dùng. Hãy kiểm tra xem tất cả các đĩa được liệt kê và , nếu bạn có nhiá»u đĩa, hãy chắc rằng bạn đã chá»n đúng đĩa. Thứ tá»± liệt kê chúng có thể khác vá»›i thứ tá»± bạn đã quen. KÃch cỡ cá»§a đĩa có thể giúp đỡ bạn nháºn diện chúng. Má»i dữ liệu nằm trên đĩa bạn chá»n sẽ bị mất hoà n toà n, nhưng bạn sẽ luôn luôn được nhắc xác nháºn thay đổi trước khi ghi và o đĩa. Nếu bạn đã chá»n phương pháp phân vùng truyá»n thống, bạn sẽ có khả năng há»§y các thay đổi đến ngay khi kết thúc; còn khi sá» dụng LVM (đã mã hóa), không thể thá»±c hiện việc nà y. Next, you will be able to choose from the schemes listed in the table below. All schemes have their pros and cons, some of which are discussed in Phụ lục C, Phân vùng cho Debian. If you are unsure, choose the first one. Bear in mind that guided partitioning needs a certain minimal amount of free space to operate with. If you don't give it at least about 3GB of space (depends on chosen scheme), guided partitioning will fail. Also, on small disks you will probably not see all of the schemes mentioned below. ┌──────────────────────────────────────────────┬─────────┬────────────────────┠│ Bố trà phân vùng │ Chá»— tối │ Phân vùng đã tạo │ │ │ thiểu │ │ ├──────────────────────────────────────────────┼─────────┼────────────────────┤ │Má»i táºp tin trên má»™t phân vùng │8GB │/, trao đổi │ ├──────────────────────────────────────────────┼─────────┼────────────────────┤ │Phân vùng /home riêng │9GB │/, /home, trao đổi │ ├──────────────────────────────────────────────┼─────────┼────────────────────┤ │Các phân vùng /home, /var, và /tmp riêng │12GB │/, /home, /var, / │ │ │ │tmp, trao đổi │ ├──────────────────────────────────────────────┼─────────┼────────────────────┤ │Separate /srv and /var partitions; swap │8GB │/, /srv, /var, swap │ │limited to 1GB (for server) │ │ │ ├──────────────────────────────────────────────┼─────────┼────────────────────┤ │Scheme especially for small disks │3GB │/, trao đổi │ └──────────────────────────────────────────────┴─────────┴────────────────────┘ Nếu bạn chá»n tiến trình phân vùng đã hướng dẫn bằng LVM (đã máºt mã), trình cà i đặt sẽ cÅ©ng tạo má»™t phân vùng /boot riêng. Các phân vùng khác, bao gồm phân vùng trao đổi, sẽ được tạo bên trong phân vùng LVM. Sau khi bạn chá»n bố trÃ, mà n hình kế tiếp sẽ hiển thị bảng phân vùng má»›i, gồm có thông tin vá» trạng thái kiểu định dạng và gắn kết cá»§a má»—i phân vùng. Danh sách các phân vùng có thể hình như : SCSI1 (0,0,0) (sda) - 6.4 GB WDC AC36400L #1 primary 16.4 MB B f ext2 /boot #2 primary 551.0 MB swap swap #3 primary 5.8 GB ntfs pri/log 8.2 MB FREE SPACE SCSI2 (1,0,0) (sdb) - 80.0 GB ST380021A #1 primary 15.9 MB ext3 #2 primary 996.0 MB fat16 #3 primary 3.9 GB xfs /home #5 logical 6.0 GB f ext4 / #6 logical 1.0 GB f ext3 /var #7 logical 498.8 MB ext3 [primary=chÃnh; swap=trao đổi; FREE SPACE=sức chứa còn rảnh; logical=hợp lý (không phải váºt lý)] Mẫu nà y hiển thị hai đĩa cứng kiểu được chia ra và i phân vùng; đĩa thứ nhất có sức chứa còn rảnh. Má»—i dòng phân vùng có dạng: số hiệu phân vùng, kiểu nó, kÃch cỡ nó, cá» tùy chá»n nà o, hệ thống táºp tin, Ä‘iểm láp (nếu có). Ghi chú : thiết láºp riêng nà y không thể được tạo khi dùng khả năng phân vùng đã hướng dẫn, nhưng nó có phải hiển thị trưá»ng hợp khác có thể được đạt khi tá»± phân vùng. Ở đây kết thúc tiến trình phân vùng đã hướng dẫn. Nếu bạn thấy bảng phân vùng đã tạo ra là ổn định, sau đó bạn có khả năng chá»n mục Phân vùng xong và ghi các thay đổi và o đĩa trong trình đơn, để thá»±c hiện bảng phân vùng má»›i (như được diá»…n tả tại cuối phần nà y). Còn nếu bạn chưa thá»a chÃ, bạn có thể chá»n mục Há»§y các bước thay đổi phân vùng để chay lại tiến trình phân vùng đã hướng dẫn, hoặc sá»a đổi các thay đổi đã đỠnghị (như được diá»…n tả bên dưới) cho việc tá»± phân vùng. 6.3.4.3. Phân vùng bằng tay Má»™t mà n hình tương tá»± vá»›i hình được hiển thị đúng trên đây sẽ được trình bà y nếu bạn chá»n phân vùng bằng tay, trừ là bảng phân vùng đã có sẽ được hiển thị mà không có Ä‘iểm lắp. Phần còn lại cá»§a tiết Ä‘oạn nà y sẽ diá»…n tả cách thiết láºp bằng tay bảng phân vùng và cách sá» dụng phân vùng cho hệ thống Debian má»›i. Nếu bạn chá»n má»™t đĩa rá»—ng không có phân vùng, cÅ©ng không có sức chứa rảnh, bạn sẽ được nhắc tạo má»™t bảng phân vùng má»›i (cần thiết để tạo phân vùng má»›i). Sau đó, má»™t dòng má»›i tên "CHá»– TRá»NG" nên xuất hiện trong bảng, bên dưới tên đĩa đã chá»n. Nếu bạn chá»n má»™t phần sức chứa còn rảnh, bạn sẽ có dịp tạo má»™t phân vùng má»›i. Tiến trình sẽ há»i và i câu vá» kÃch cỡ, kiểu (chÃnh hay hợp lý) và vị trà (đầu hay cuối cá»§a sức chứa còn rảnh) cá»§a phân vùng má»›i nà y. Sau đó, bạn sẽ xem toà n cảnh chi tiết vá» phân vùng má»›i. Thiết láºp chÃnh là Dùng là m:, mà quyết định nếu phân vùng sẽ chứa hệ thống táºp tin, được dùng như là vùng trao đổi, RAID phần má»m, LVM, hệ thống táºp tin đã máºt mã, hoặc không được dùng bằng cách nà o cả. Các thiết láºp khác gồm Ä‘iểm lắp, các tùy chá»n lắp, cá» khả năng khởi động; những thiết láºp được hiển thị phụ thuá»™c và o mục Ä‘Ãch cá»§a phân vùng. Nếu bạn không thÃch những giá trị mặc định định sẵn, chỉnh sá»a nhé. Chẳng hạn, bằng cách chá»n tùy chá»n Dùng là m:, bạn có khả năng chá»n hệ thống táºp tin khác cho phân vùng nà y, gồm tùy chá»n dùng phân vùng cho vùng trao đổi, RAID phần má»m, LVM, hoặc không dùng nó bằng cách nà o cả. Khi phân vùng má»›i ổn thá»a, hãy chá»n Phân vùng đã được thiết láºp rồi tiến trình sẽ trở vá» mà n hình chÃnh cá»§a partman. Muốn sá»a đổi phân vùng nà y thì đơn giản hãy chá»n phân vùng, việc đó hiển thị trình đơn cấu hình phân vùng. Äây là cùng má»™t mà n hình vá»›i Ä‘iá»u cho khả năng tạo phân vùng má»›i, vì thế bạn có thể sá»a đổi cùng những tùy chá»n. Bạn cÅ©ng có khả năng thay đổi kÃch cỡ cá»§a phân vùng bằng cách chá»n mục hiển thị kÃch cỡ phân vùng. Những hệ thống táºp tin được biết là hoạt động được trong trưá»ng hợp nà y là Ãt nhất fat16, fat32, ext2, ext3 và vùng trao đổi. Trình đơn nà y cÅ©ng cho bạn có khả năng xoá phân vùng. Hãy kiểm tra xem bạn đã tạo Ãt nhất hai phân vùng: má»™t Ä‘iá»u cho hệ thống táºp tin gốc (mà phải được gắn kết như là /) và điá»u khác cho bá»™ nhá»› trao đổi. Nếu bạn quên gắn kết hệ thống táºp tin gốc, chương trình partman sẽ không cho phép bạn tiếp tục, cho đến khi bạn sá»a trưá»ng hợp nà y. Các khả năng cá»§a chương trình partman có thể được kéo dà i bằng mô-Ä‘un cà i đặt, phụ thuá»™c và o kiến trúc cá»§a hệ thống bạn. Vì váºy nếu bạn không thể xem má»i tÃnh năng đã diá»…n tả, hãy kiểm tra xem nếu bạn đã tải má»i mô-Ä‘un cần thiết chưa (v.d. partman-ext3, partman-xfs, hay partman-lvm). Sau khi bạn thấy trưá»ng hợp phân vùng là ổn thá»a, hãy chá»n Phân vùng xong và ghi các thay đổi và o đĩa trong trình đơn phân vùng. Bạn sẽ xem bản tóm tắt các thay đổi trên đĩa, và được nhắc xác nháºn các hệ thống táºp tin nên được tạo như được yêu cầu. 6.3.4.4. Cấu hình thiết bị Ä‘a đĩa (RAID phần má»m) Có nhiá»u đĩa cứng^[7] trong máy tÃnh thì bạn có thể sá» dụng công cụ partman-md để thiết láºp các ổ đĩa bằng má»™t cách tăng hiệu suất và /hay tăng tÃnh đáng tin cáºy cá»§a dữ liệu. Kết quả được gá»i là Thiết bị Äa ÄÄ©a (hoặc theo biến thể nổi tiếng nhất RAID phần má»m). Thiết bị Ä‘a đĩa là cÆ¡ bản má»™t bá»™ phân vùng nằm trên nhiá»u đĩa khác nhau, được kết hợp vá»›i nhau để tạo má»™t thiết bị hợp lý. Vì váºy thiết bị nà y có thể được dùng như má»™t phân vùng chuẩn (tức là trong chương trình partman bạn có thể định dạng nó, gán Ä‘iểm lắp v.v.). Lợi Ãch kết quả cÅ©ng phụ thuá»™c và o loại thiết bị MD được tạo. Hiện thá»i há»— trợ những loại MD: RAID0 Mục Ä‘Ãch chÃnh là tăng hiệu suất. RAID0 chia tách tất cả các dữ liệu gá»i đến ra các lát khác nhau, và phân phối chúng má»™t cách Ä‘á»u đặn trên má»—i đĩa trong mảng đó. Bố trà nà y có thể tăng tốc độ cá»§a thao tác Ä‘á»c/ghi, nhưng mà nếu chỉ má»™t đĩa thất bại thì bạn mất tất cả (má»™t phần thông tin vẫn còn nằm trên các đĩa Ä‘ang hoạt động, phần khác đã nằm trên đĩa chết). Bình thưá»ng RAID0 dùng là m má»™t phân vùng để chỉnh sá»a ảnh động (má»™t thao tác cần rất nhiá»u tà i nguyên). RAID1 RAID1 thÃch hợp vá»›i thiết láºp quan tâm chÃnh vá»›i sá»± đáng tin cáºy. Nó bao gồm và i (thưá»ng là hai) phân vùng kÃch cỡ Ä‘á»u mà má»—i phiên bản chứa chÃnh xác cùng má»™t táºp hợp dữ liệu. Vá» cÆ¡ bản có ba kết quả. Äầu tiên, nếu má»™t đĩa thất bại, bạn vẫn còn có dữ liệu trùng trên đĩa còn lại. Thứ hai, bạn chỉ có thể sá» dụng má»™t phần cá»§a khả năng tháºt (chÃnh xác hÆ¡n, phần nà y là kÃch cỡ cá»§a phiên bản nhá» nhất trong RAID đó). Thứ ba, các thao tác Ä‘á»c táºp tin được cân bằng theo trá»ng tải qua các đĩa, mà có thể tăng hiệu suất trên má»™t máy phục vụ (v.d. máy phục vụ táºp tin) mà thưá»ng phải thá»±c hiện nhiá»u thao tác Ä‘á»c đĩa hÆ¡n ghi. Tuỳ chá»n bạn cÅ©ng có thể gán má»™t đĩa bổ sung trong mảng, để thay thế đĩa chết trong trưá»ng hợp đó. RAID5 RAID5 thoả hiệp hữu Ãch tốc độ, sá»± đáng tin cáºy và sá»± thừa dư dữ liệu. Mảng kiểu nà y chia tách tất cả các dữ liệu gá»i đến ra các lát, và phân phối chúng má»™t cách Ä‘á»u đặn trên tất cả trừ má»™t đĩa ra (tương tá»± vá»›i RAID0). Khác vá»›i RAID0, mảng RAID5 cÅ©ng tÃnh thông tin tÃnh chẵn lẻ, mà được ghi và o đĩa còn lại. ÄÄ©a chẵn lẻ không phải tÄ©nh (có thì được gá»i là RAID4), nhưng biến đổi định kỳ, để thông tin tÃnh chẵn lẻ được phân phối Ä‘á»u đặn trên tất cả các đĩa. Nếu má»™t đĩa thất bại, phần thông tin còn thiếu vẫn có thể được tÃnh từ dữ liệu còn lại và tÃnh chẵn lẻ cá»§a nó. Mảng RAID5 phải bao gồm Ãt nhất ba phân vùng hoạt động. Tuỳ chá»n bạn có thể gán má»™t đĩa bổ sung trong mảng, để thay thế đĩa chết trong trưá»ng hợp đó. Như bạn thấy ở đây, mảng RAID5 có mức tin cáºy tương tá»± vá»›i RAID1, còn là m Ãt sá»± thừa dư hÆ¡n. Mặt khác, so vá»›i RAID0 nó có thể chạy cháºm hÆ¡n má»™t Ãt khi ghi dữ liệu, do tÃnh thông tin chẵn lẻ. RAID6 Mảng RAID6 tương tá»± vá»›i RAID5 trừ nó sá» dụng hai thiết bị chẵn lẻ thay cho má»™t. Má»™t mảng RAID6 có khả năng phục hồi sau khi hai đĩa thất bại. RAID10 Mảng RAID10 kết hợp chức năng chia dữ liệu ra các lát (như RAID0) và bảo tồn dữ liệu trùng (như RAID1). Nó tạo n bản sao cá»§a dữ liệu gá»i đến, và phân phối chúng qua các phân vùng khác nhau để má»—i thiết bị chứa nhiá»u nhất má»™t bản sao. Giá trị mặc định cá»§a n là 2, nhưng nó có thể được đặt thà nh má»™t số khác trong chế độ cấp cao. Số các phiên bản được dùng phải là Ãt nhất n. Mảng RAID10 có và i bố trà khác nhau để phân phối các bản sao dữ liệu. Mặc định là các bản sao ở gần. Bố trà các bản sao ở gần thì phân phối tất cả các bản sao theo khoảng cùng má»™t hiệu số trên má»i đĩa. Bố trà các bản sao ở xa thì phân phối tất cả các bản sao theo hiệu số khác nhau trên má»i đĩa. Bản sao ở hiệu số chỉ sao chép lát dữ liệu, không phải bản sao riêng. Mảng RAID10 có thể được dùng để gây ra sá»± đáng tin cáºy và sá»± thừa dư mà không cần tÃnh chẵn lẻ. Äể tóm tắt: ┌──────┬────────┬────────┬──────────────────┬─────────────────────────────────┠│ │Thiết bị│Thiết bị│Vẫn còn hoạt động │ │ │ Kiểu │ tối │phụ tùng│ sau khi đĩa thất │ Chá»— sẵn sà ng │ │ │ thiểu │ │ bại ? │ │ ├──────┼────────┼────────┼──────────────────┼─────────────────────────────────┤ │RAID0 │2 │không │không │KÃch cỡ cá»§a phân vùng nhá» nhất │ │ │ │ │ │được nhân số thiết bị trong RAID │ ├──────┼────────┼────────┼──────────────────┼─────────────────────────────────┤ │RAID1 │2 │tùy chá»n│có │KÃch cỡ cá»§a phân vùng nhá» nhất │ │ │ │ │ │trong RAID │ ├──────┼────────┼────────┼──────────────────┼─────────────────────────────────┤ │ │ │ │ │KÃch cỡ cá»§a phân vùng nhá» nhất │ │RAID5 │3 │tùy chá»n│có │nháºn lên (số thiết bị trong RAID │ │ │ │ │ │trừ má»™t) │ ├──────┼────────┼────────┼──────────────────┼─────────────────────────────────┤ │ │ │ │ │KÃch cỡ cá»§a phân vùng nhá» nhất │ │RAID6 │4 │tùy chá»n│có │nháºn lên (số thiết bị trong RAID │ │ │ │ │ │trừ hai) │ ├──────┼────────┼────────┼──────────────────┼─────────────────────────────────┤ │ │ │ │ │Tổng số các phiên bản chia cho số│ │RAID10│2 │tùy chá»n│có │các bản sao Ä‘oạn (mặc định là │ │ │ │ │ │hai) │ └──────┴────────┴────────┴──────────────────┴─────────────────────────────────┘ Muốn biết thêm vá» RAID kiểu phần má»m, hãy xem tà i liệu RAID phần má»m Thế Nà o Software RAID HOWTO. Äể tạo má»™t thiết bị Ä‘a đĩa, bạn cần phải chuẩn bị bằng cách đánh dấu các phân vùng đã muốn. (Là m như thế trong trình partman, trong trình đơn Thiết láºp phân vùng nÆ¡i bạn nên chá»n mục Dùng là m: → khối tin váºt lý cho RAID.) Ghi chú Make sure that the system can be booted with the partitioning scheme you are planning. In general it will be necessary to create a separate file system for /boot when using RAID for the root (/) file system. Most boot loaders do support mirrored (not striped!) RAID1, so using for example RAID5 for / and RAID1 for /boot can be an option. Sau đó, bạn nên chá»n mục Cấu hình RAID phần má»m trong trình đơn partman chÃnh. (Trình đơn nà y sẽ xuất hiện chỉ sau khi bạn đánh dấu Ãt nhất má»™t phân vùng sẽ được dùng là khối tin váºt lý cho RAID.) Trên mà n hình thứ nhất cá»§a tiện Ãch partman-md, đơn giản hãy chá»n mục Tạo thiết bị Ä‘a đĩa (MD). Bạn sẽ xem danh sách các thiết bị Ä‘a đĩa được há»— trợ, trong đó bạn nên chá»n má»™t thiết bị (v.d. RAID1). Kết quả phụ thuá»™c và o kiểu thiết bị Ä‘a đĩa bạn đã chá»n. • RAID0 là đơn giản -- bạn sẽ xem danh sách các phân vùng RAID sẵn sà ng, và công việc duy nhất cá»§a bạn là việc chá»n những phân vùng sẽ tạo thà nh thiết bị Ä‘a đĩa. • RAID1 phức tạp hÆ¡n má»™t chút. Trước tiên, bạn sẽ được nhắc nháºp số các thiết bị hoạt động và số các thiết bị bổ sung sẽ cá»™ng lại để là m thiết bị Ä‘a đĩa (MD). Sau đó, trong danh sách các phân vùng RAID sẵn sà ng, bạn cần phải chá»n những phân vùng nên hoạt động, và những phân vùng là phụ tùng. Số đếm phân vùng đã chá»n phải bằng vá»›i số được cung cấp vá» trước và i giây. Äừng lo lăng: nếu bạn là m lá»—i, chá»n số phân vùng khác, debian-installer không cho phép bạn tiếp tục cho đến khi bạn sá»a vấn Ä‘á». • RAID5 có thá»§ tục thiết láºp tương tá»± vá»›i RAID1, trừ bạn cần phải sá» dụng Ãt nhất ba phân vùng hoạt động. • RAID6 có thá»§ tục thiết láºp tương tá»± vá»›i RAID1, trừ bạn cần thiết Ãt nhất bốn phân vùng hoạt động. • RAID10 lại có thá»§ tục thiết láºp tương tá»± vá»›i RAID1 trừ trong chế độ cấp cao. Trong chế độ cấp cao, debian-installer sẽ nhắc bạn tạo bố trÃ. Bố trà có hai phần khác nhau. Phần trước là kiểu bố trÃ: n (sao chép ở gần), hay f (bản sao ở xa), hay o (sao chép theo hiệu số). Phần sau là số các bản sao dữ liệu cần là m. Số nà y không thể vượt quá số các thiết bị hoạt động, để phân phối má»—i bản sao trên má»™t đĩa riêng. Rất có thể sá» dụng đồng thá»i và i kiểu thiết bị Ä‘a đĩa (MD). Chẳng hạn, nếu bạn có ba đĩa cứng 200 GB cả dà nh cho thiết bị Ä‘a đĩa, má»—i đĩa chứa hai phân vùng 100 GB, trong trưá»ng hợp nà y bạn có khả năng kết hợp phân vùng thứ nhất trên cả ba đĩa cứng để tạo RAID0 (phân vùng soạn thảo ảnh động 300 GB nhanh) và sá» dụng ba phân vùng khác (2 hoạt động và 1 phụ tùng) như là RAID1 (phân vùng 100 GB hÆ¡i đáng tin cáºy cho /home). Sau khi bạn thiết láºp được các thiết bị Ä‘a đĩa, bạn có thể Kết thúc tiện Ãch partman-md để lùi lại vá» trình partman, để tạo hệ thống táºp tin trên các thiết bị Ä‘a đĩa má»›i, và gán cho chúng những thuá»™c tÃnh thưá»ng như Ä‘iểm lắp. 6.3.4.5. Cấu hình Bá»™ Quản lý Khối Tin Hợp Lý (LVM) Nếu bạn là m việc vá»›i máy tÃnh tại lá»›p quản trị hệ thống hay ngưá»i dùng "cấp cao ", chắc là bạn đã xem trưá»ng hợp mà phân vùng nà o (thưá»ng Ä‘iá»u quan trá»ng nhất) không có đủ sức chứa còn rảnh, còn phân vùng khác nà o được dùng rất Ãt, nên bạn phải quản lý trưá»ng hợp đó bằng cách di chuyển các thứ, tạo liên kết tượng trưng v.v. Äể tránh trưá»ng hợp như váºy, bạn có thể sá» dụng Bá»™ Quản Lý Khối Tin Hợp Lý (LVM). Nói đơn giản, bằng LVM bạn có thể kết hợp các phân vùng (khối tin váºt lý trong thuáºt ngữ LVM) để tạo má»™t đĩa ảo (được gá»i như là nhóm khối tin), mà do đó có thể được chia cho nhiá»u phân vùng ảo (khối tin hợp lý). Äiểm có Ãch là khối tin hợp lý (và các nhóm khối tin cÆ¡ sở) có thể chiá»u dà i qua và i đĩa váºt lý. Như thế thì khi bạn thấy biết cần thiết sức chứa thêm cho phân vùng /home 160GB cÅ©, bạn có thể thêm đơn giản má»™t đĩa 300GB má»›i và o máy tÃnh, nối lại nó vá»›i nhóm khối tin tồn tại, rồi thay đổi kÃch cỡ cá»§a khối tin hợp lý chứa hệ thống táºp tin /home và thì đấy -- các ngưá»i dùng lại có chá»— còn rảnh trên phân vùng 460GB đã gia hạn. (Mẫu nà y là hÆ¡i đơn giản.) Có thông tin chi tiết trong tà i liệu LVM Thế Nà o LVM HOWTO. Tiến trình thiết láºp LVM trong debian-installer là hÆ¡i đơn giản, hoà n toà n được há»— trợ bên trong partman. Äầu tiên, bạn cần phải đánh dấu (những) phân vùng cần dùng như là khối tin váºt lý cho LVM.. (Là m như thế trong trình đơn Thiết láºp phân vùng nÆ¡i bạn nên chá»n mục Dùng là m: → khối tin váºt lý cho LVM.) Cảnh báo Be aware: the new LVM setup will destroy all data on all partitions marked with an LVM type code. So, if you already have an LVM on some of your disks, and want to install Debian additionally to that machine, the old (already existing) LVM will be wiped out! The same counts for partitions, which are (for any reason) misleadingly marked with an LVM type code, but contain something different (like an encrypted volume). You need to remove such disks from the system, before performing a new LVM setup! Khi bạn trở vá» mà n hình partman chÃnh, bạn sẽ xem má»™t tùy chá»n má»›i Cấu hình Bá»™ Quản lý Khốà tin Hợp lý. Khi bạn chá»n mục đó, tiến trình sẽ nhắc bạn xác nháºn thay đổi nà o sắp là m trong bảng phân vùng, sau đó sẽ hiển thị trình đơn cấu hình LVM. Bên trên trình đơn có hiển thị má»™t bản tóm tắt cấu hình LVM. Trình đơn chÃnh nó tùy thuá»™c ngữ cảnh, chỉ hiển thị những hà nh động hợp lệ. Những hà nh động có thể là : • Hiển thị chi tiết cấu hình: hiển thị cấu trúc thiết bị LVM, các tên và kÃch cỡ cá»§a khối tin hợp lý, v.v. • Tạo nhóm khối tin • Tạo khối tin hợp lệ • Xóa nhóm khối tin • Xóa khối tin hợp lệ • Kéo dà i nhóm khối tin • Giảm nhóm khối tin • Kết thúc: trở vá» mà n hình partman chÃnh Hãy sá» dụng những tùy chá»n trong trình đơn đó để tạo má»™t nhóm khối tin, rồi tạo các khối tin hợp lý bên trong nó. Sau khi bạn lùi lại vá» mà n hình partman chÃnh, khối tin hợp lý đã tạo nà o sẽ được hiển thị đúng như phân vùng chuẩn (bạn cÅ©ng nên thao tác nó như váºy). 6.3.4.6. Cấu hình khối tin được máºt mã debian-installer cho bạn khả năng thiết láºp khối tin được máºt mã. Má»—i táºp tin bạn ghi và o phân vùng như váºy được lưu máºt mã ngay và o thiết bị đó. Chỉ ngưá»i dùng nháºp cụm từ máºt khẩu được nháºp để tạo phân vùng gốc có quyá»n truy cáºp dữ liệu đã máºt mã trên nó. TÃnh năng nà y bảo vệ dữ liệu nhạy cảm, trong trưá»ng hợp máy tÃnh xách tay hay đĩa cứng bị mất cắp. Kẻ trá»™m có thể truy cáºp đĩa cứng má»™t cách váºt lý, nhưng mà nếu ta không biết cụm từ máºt khẩu đúng, dữ liệu nằm trên đĩa cứng sẽ hình như ký tá»± ngẫu nhiên thôi. The two most important partitions to encrypt are: the home partition, where your private data resides, and the swap partition, where sensitive data might be stored temporarily during operation. Of course, nothing prevents you from encrypting any other partitions that might be of interest. For example /var where database servers, mail servers or print servers store their data, or /tmp which is used by various programs to store potentially interesting temporary files. Some people may even want to encrypt their whole system. Generally the only exception here is the /boot partition which must remain unencrypted, because historically there was no way to load the kernel from an encrypted partition. (GRUB is now able to do that, but debian-installer currently lacks native support for encrypted /boot. The setup is therefore covered in a separate document.) Ghi chú Ghi chú rằng phân vùng được máºt mã có hiệu suất Ãt hÆ¡n phân vùng không máºt mã, vì dữ liệu cần phải được giải máºt mã hay máºt mã trong má»—i việc Ä‘á»c hay ghi. Tác động hiệu suất phụ thuá»™c và o tốc độ cá»§a CPU, kiểu máºt mã và độ dà i cá»§a khoá. Äể sá» dụng khả năng máºt mã, bạn cần phải tạo má»™t phân vùng má»›i bằng cách chá»n má»™t phần sức chứa còn rảnh trong trình đơn phân vùng chÃnh. Hoặc có thể chá»n má»™t phân vùng tồn tại (v.d. má»™t phân vùng chuẩn, má»™t khối tin hợp lý LVM hay má»™t khối tin RAID). Trong trình đơn Thiết láºp phân vùng, bạn cần chá»n mục khối tin váºt lý cho sá»± máºt mã tại tùy chá»n Dùng là m:. Trình đơn lúc đó thay đổi để hiển thị và i tùy chá»n máºt mã cho phân vùng đó. The encryption method supported by debian-installer is dm-crypt (included in newer Linux kernels, able to host LVM physical volumes). Let's have a look at the options available when you select encryption via Device-mapper (dm-crypt). As always: when in doubt, use the defaults, because they have been carefully chosen with security in mind. Máºt mã: aes Tùy chá»n nà y cho bạn khả năng chá»n thuáºt toán máºt mã (cipher) sẽ được dùng để máºt mã dữ liệu nằm trên phân vùng đó. debian-installer hiện thá»i há»— trợ những thuáºt toán máºt mã khối nà y: aes, blowfish, serpent, twofish. Khả năng cá»§a má»—i thuáºt toán ở ngoại phạm vị cá»§a tà i liệu nà y, nhưng mà thông tin có thê giúp đỡ bạn quyết định là trong năm 2000, AES được chá»n bởi Viện Tiêu Chuẩn và Kỹ Thuáºt Quốc Gia Mỹ (American National Institute of Standards and Technology) là thuáºt toán máºt mã tiêu chuẩn để bảo vệ thông tin nhạy cảm trong thế ká»· thứ hai mươi mốt. Dà i khoá:256 Ở đây bạn có khả năng xác định độ dà i cá»§a khoá máºt mã. Khoá dà i hÆ¡n thưá»ng máºt mã mạnh hÆ¡n. Mặt khác, khoá dà i hÆ¡n thưá»ng cÅ©ng giảm hiệu suất. Những độ dà i khoá sẵn sà ng phụ thuá»™c và o thuáºt toán máºt mã. Thuáºt toán IV: xts-plain64 Thuáºt toán Véc-tÆ¡ sở khởi hay IV được dùng khi máºt mã để đảm bảo việc áp dụng thuáºt toán cho cùng má»™t Ä‘oạn thô vá»›i cùng má»™t khoá sẽ luôn luôn tạo Ä‘oạn máºt mã duy nhất. Mục Ä‘Ãch là chặn ngưá»i tấn công suy luáºn thông tin nà o ra mẫu xảy ra nhiá»u lần trong dữ liệu đã máºt mã. Trong những xen kẽ được cung cấp, xts-plain64 hiện thá»i khó nhất bị tấn công bằng cách được biết. Hãy dùng xen kẽ khác chỉ khi bạn cần phải chắc là tương thÃch vá»›i hệ thống được cà i đặt trước mà không có khả năng dùng thuáºt toán má»›i hÆ¡n. Khoá máºt mã: Cụm từ máºt khẩu Ở đây bạn có thể chá»n kiểu khoá máºt mã cho phân vùng nà y. Cụm từ máºt khẩu Khoá máºt mã sẽ được tÃnh^[8] dá»±a và o cụm từ máºt khẩu bạn có thể nháºp và o lúc sau trong tiến trình. Khoá ngẫu nhiên Má»™t khoá máºt mã má»›i sẽ được tạo ra từ dữ liệu ngẫu nhiên khi nà o bạn thá» lắp phân vùng được máºt mã. Tức là khi nà o tắt máy tÃnh, ná»™i dung cá»§a phân vùng nà y sẽ bị mất khi khoá bị xoá bá» ra bá»™ nhá»›. (Tất nhiên, bạn có thể thá» Ä‘oán khoá đó, dùng chương trình Ä‘oán, sá»± tấn công sức mạnh vÅ© phu, nhưng mà nếu thuáºt toán máºt mã không có sở Ä‘oản chưa được biết, sá»± tấn công kiểu nà y không thể thà nh công trong Ä‘á»i sống cá»§a bạn.) Khoá ngẫu nhiên có Ãch đối vá»›i phân vùng trao đổi, vì bạn không cần nhá»› cụm từ máºt khẩu hoặc nhá»› xoá sạch thông tin nhạy cảm ra phân vùng trao đổi trước khi tắt máy tÃnh. Tuy nhiên, bạn sẽ cÅ©ng không có khả năng dùng chức năng "ngưng đến đĩa" (suspend-to-disk) do hạt nhân Linux má»›i hÆ¡n cung cấp, vì không thể phục hồi dữ liệu được ngưng đã được ghi và o phân vùng trao đổi, khi khởi động lại. Xoá bá» dữ liệu : có Quyết định nếu ná»™i dung cá»§a phân vùng nà y nên được ghi đè bằng dữ liệu ngẫu nhiên trước khi thiết láºp máºt mã. Khuyên bạn dùng tÃnh năng nà y, nếu không thì ngưá»i tấn công có thể tÃm biết phần nà o cá»§a phân vùng Ä‘ang được dùng hay không. HÆ¡n nữa, tÃnh năng nà y là m cho khó hÆ¡n việc phục hồi dữ liệu còn lại cá»§a bản cà i đặt trước.^[9]. Sau khi bạn chá»n những tham số thÃch hợp vá»›i những phân vùng đã máºt mã, hãy trở vá» trình đơn phân vùng chÃnh. Lúc đó, nên có má»™t mục trình đơn má»›i: Cấu hình khối tin đã máºt mã. Sau khi chá»n nó, bạn sẽ được nhắc xác nháºn việc xoá bá» dữ liệu nằm trên phân vùng nà o được đánh dấu để bị xoá sạch, cÅ©ng có lẽ má»™t số hà nh động khác, như việc ghi má»™t bảng phân vùng má»›i. Äối vá»›i phân vùng lá»›n, có thể kéo dà i má»™t lát. Sau đó, bạn sẽ được nhắc nháºp má»™t cụm từ máºt khẩu cho phân vùng nà o được cấu hình để sá» dụng nó. Cụm từ máºt khẩu tốt: • có độ dà i hÆ¡n 8 ký tá»± (dà i hÆ¡n là mạnh hÆ¡n) • phối hợp vá»›i nhau cả chữ hoa/thưá»ng, chữ số và ký tá»± khác • không chứa từ nà o nằm trong từ Ä‘iển, hay từ nà o liên quan dá»… đến bạn (v.d. ngà y sinh, sở thÃch, tên cá»§a gia đình hay bạn bè): không chứa từ nà o chương trình có thể tìm kiếm hoặc ngưá»i khác có thể Ä‘oán. Cảnh báo Trước khi nháºp cụm từ máºt khẩu nà o, bạn nên chắc là bà n phÃm được cấu hình đúng, để tạo ra những ký tá»± thÃch hợp. Nếu chưa chắc, bạn có thể chuyển đổi sang bà n giao tiếp ảo thứ hai, rồi gõ má»™t số chữ tại dấu nhắc. Sá»± thá» ra nà y đảm bảo bạn sẽ không bị ngạc nhiên sau nà y, chẳng hạn bằng cách thá» nháºp cụm từ máºt khẩu bằng bố trà bà n phÃm tiếng Việt, khi bạn đã sá» dụng bố trà tiếng Anh (hay bố trà tiếng Việt khác) để nháºp cụm từ máºt khẩu gốc trong khi cà i đặt. Có lẽ bạn đã chuyển đổi sang bố trà khác và o lúc nà o trong tiến trình cà i đặt, hoặc bố trà thưá»ng dùng chưa được thiết láºp khi bạn nháºp cụm từ máºt khẩu cho hệ thống táºp tin gốc. Khuyên bạn luôn luôn kiểm tra xem bố trà bà n phÃm nà o được dùng, trước khi nháºp máºt khẩu kiểu nà o. Nếu bạn đã chá»n dùng phương pháp khác vá»›i cụm từ máºt khẩu để tạo những khoá máºt mã, chúng sẽ được tạo ra và o lúc nà y. Vì hạt nhân có lẽ chưa táºp hợp đủ dữ liệu ngẫu nhiên trong giai Ä‘oạn cà i đặt sá»›m nà y, tiến trình nà y có thể mất nhiá»u thá»i gian. Bạn có thể tăng tốc độ bằng cách tạo ra dữ liệu ngẫu nhiên: v.d. bấm phÃm ngẫu nhiên, hoặc chuyển đổi sang trình bao trên bà n giao tiếp ảo thứ nhất rồi tạo ra giao thông trên mạng và đĩa (tải vá» táºp tin, nạp táºp tin lá»›n và o / dev/null). Tiến trình nà y được lặp lại cho má»—i phân vùng cần máºt mã. After returning to the main partitioning menu, you will see all encrypted volumes as additional partitions which can be configured in the same way as ordinary partitions. The following example shows a volume encrypted via dm-crypt. Encrypted volume (sda2_crypt) - 115.1 GB Linux device-mapper #1 115.1 GB F ext3 Now is the time to assign mount points to the volumes and optionally change the file system types if the defaults do not suit you. Pay attention to the identifiers in parentheses (sda2_crypt in this case) and the mount points you assigned to each encrypted volume. You will need this information later when booting the new system. The differences between the ordinary boot process and the boot process with encryption involved will be covered later in Phần 7.2, "Gắn kết khối tin đã máºt mã". Má»™t khi bạn thấy sÆ¡ đồ phân vùng là ổn thoả, hãy tiếp tục cà i đặt. 6.3.5. Cà i đặt Hệ thống CÆ¡ bản Mặc dù giai Ä‘oạn nà y là đơn giản nhất, nó chiếm má»™t phần đáng kể cá»§a tiến trình cà i đặt vì nó tải vá», thẩm tra và giải nén toà n bá»™ hệ thống cÆ¡ bản. Nếu máy tÃnh hay sá»± kết nối mạng cá»§a bạn có chạy cháºm, giai Ä‘oạn nà y có thể kéo dà i má»™t lát. Trong khi cà i đặt hệ thống cÆ¡ bản, các thông Ä‘iệp vá» cách giải nén gói và thiết láºp được chuyển tiếp tá»›i thiết bị cuối tty4. Có thể truy cáºp nó bằng cách bấm tổ hợp phÃm Alt trái+F4, và lùi lại vá» tiến trình cà i đặt chÃnh bằng Alt trái+ F1. Các thông Ä‘iệp kiểu giải nén/thiết láºp được tạo ra trong giải Ä‘oạn nà y cÅ©ng được lưu và o bản ghi hệ thống /var/log/syslog. Bạn vẫn có khả năng kiểm tra những thông Ä‘iệp ở đó nếu tiến trình cà i đặt được chạy qua bà n giao tiếp nối tiếp. Trong khi cà i đặt cÆ¡ bản, má»™t hạt nhân Linux sẽ được cà i đặt. Tại ưu tiên mặc định, trình cà i đặt sẽ chá»n cho bạn hạt nhân khá»›p tốt nhất phần cứng cá»§a bạn. Trong chế độ ưu tiên thấp hÆ¡n, bạn có khả năng chá»n trong danh sách các hạt nhân có sẵn. Khi gói phần má»m được cà i đặt dùng hệ thống quản lý gói thì mặc định là nó cÅ©ng cà i đặt những gói do gói đó khuyến khÃch. Các gói khuyến khÃch không phải cần thiết cho chức năng lõi cá»§a phần má»m được chá»n, nhưng mà chúng có phải tăng cưá»ng phần má»m đó thì (theo ý kiến cá»§a nhà duy trì gói) bình thưá»ng nên được cà i đặt cùng vá»›i phần má»m đó. Ghi chú Vì lý do kỹ thuáºt, gói nà o được cà i đặt trong khi cà i đặt hệ thống cÆ¡ bản thì được cà i đặt mà không có các gói "Khuyến khÃch" tương ứng. Quy tắc nêu trên chỉ có hiệu lá»±c sau thá»i Ä‘iểm nà y trong quá trình cà i đặt. 6.3.6. Cà i đặt phần má»m thêm Ở Ä‘iểm thá»i nà y, bạn có má»™t hệ thống có Ãch nhưng còn bị hạn chế. Phần lá»›n ngưá»i dùng sẽ muốn cà i đặt thêm phần má»m và o hệ thống, để Ä‘iá»u hưởng tinh nó để tương thÃch vá»›i những nhu cầu cá»§a há», và trình cà i đặt cung cấp khả năng đó. Bước nà y có thể mất ngay cả lâu hÆ¡n tiến trình cà i đặt hệ thống cÆ¡ bản nếu máy tÃnh hay mạng có chạy cháºm. 6.3.6.1. Cấu hình apt One of the tools used to install packages on a Debian GNU/Linux system is the program apt, from the apt package^[10]. Other front-ends for package management, like aptitude and synaptic, are also in use. These front-ends are recommended for new users, since they integrate some additional features (package searching and status checks) in a nice user interface. Chương trình apt phải được cấu hình để biết cần lấy gói từ đâu. Kết quả cá»§a việc cấu hình nà y được ghi và o táºp tin /etc/apt/sources.list, và bạn có thể xem lại nó và sá»a đổi nó sau khi cà i đặt xong. Nếu bạn Ä‘ang cà i đặt ở mức ưu tiên mặc định, trình cà i đặt sẽ tá»± động quản lý phần lá»›n tiến trình cấu hình, dá»±a và o phương pháp cà i đặt bạn dùng và có thể dùng các sá»± chá»n bạn đã là m trước. Trong phần lá»›n trưá»ng hợp, trình cà i đặt sẽ tá»± động thêm má»™t máy nhân bản bảo máºt và , nếu bạn Ä‘ang cà i đặt bản phát hà nh ổn định, má»™t máy nhân bản cho dịch vụ cáºp nháºt "stable-updates". If you are installing at a lower priority (e.g. in expert mode), you will be able to make more decisions yourself. You can choose whether or not to use the security and/or stable-updates services, and you can choose to add packages from the "contrib", "non-free", and "non-free-firmware" sections of the archive. 6.3.6.1.1. Installing from more than one DVD image If you are installing from a DVD image that is part of a larger set, the installer will ask if you want to scan additional installation media. If you have such additional media available, you probably want to do this so the installer can use the packages included on them. If you do not have any additional media, that is no problem: using them is not required. If you also do not use a network mirror (as explained in the next section), it can mean that not all packages belonging to the tasks you select in the next step of the installation can be installed. Ghi chú Packages are included on DVD images in the order of their popularity. This means that for most uses only the first image of a set is needed and that only very few people actually use any of the packages included on the last images of a set. It also means that buying or downloading and burning a full DVD set is just a waste of money as you'll never use most of them. In most cases you are better off getting only the first 1 to 2 DVDs and installing any additional packages you may need from the Internet by using a mirror. If you do scan multiple installation media, the installer will prompt you to exchange them when it needs packages from one that isn't currently in the drive. Note that only discs that belong to the same set should be scanned. The order in which they are scanned does not really matter, but scanning them in ascending order will reduce the chance of mistakes. 6.3.6.1.2. Sá» dụng máy nhân bản mạng Má»™t câu sẽ được há»i trong phần lá»›n tiến trình cà i đặt là có nên dùng máy nhân bản mạng là m nguồn gói, hay không. Trong phần lá»›n trưá»ng hợp, trả lá»i mặc định là tốt, nhưng vẫn có má»™t số ngoại lệ. If you are not installing from a DVD image, you really should use a network mirror as otherwise you will end up with only a very minimal system. However, if you have a limited Internet connection it is best not to select the desktop task in the next step of the installation. If you are installing from DVD, any packages needed during the installation should be present on the first DVD image. Use of a network mirror is optional. One advantage of adding a network mirror is that updates, that have occurred since the DVD images were created and have been included in a point release, will become available for installation, thus extending the life of your DVD set without compromising the security or stability of the installed system. In summary: selecting a network mirror is generally a good idea, except if you do not have a good Internet connection. If the current version of a package is available from installation media, the installer will always use that. The amount of data that will be downloaded if you do select a mirror thus depends on 1. những tác vụ bạn chá»n trong bước tiếp theo cá»§a tiến trình cà i đặt, 2. những gói nà o cần thiết cho các tác vụ đó, 3. which of those packages are present on the installation media you have scanned, and 4. whether any updated versions of packages included on the installation media are available from a mirror (either a regular package mirror, or a mirror for security or stable-updates). Note that the last point means that, even if you choose not to use a network mirror, some packages may still be downloaded from the Internet if there is a security or stable-updates update available for them and those services have been configured. 6.3.6.1.3. Choosing a network mirror Unless you chose not to use a network mirror, you will be presented with a list of network mirrors based upon your country selection earlier in the installation process. Choosing the offered default is usually fine. The offered default is deb.debian.org, which is not a mirror itself but will redirect to a mirror that should be up-to-date and fast. These mirrors support TLS (https protocol) and IPv6. This service is maintained by the Debian System Administration (DSA) team. A mirror can also be specified by hand by choosing "enter information manually" . You can then specify a mirror host name and an optional port number. This actually has to be a URL base, i.e. when specifying an IPv6 address, one has to add square brackets around it, for instance "[2001:db8::1]". If your computer is on an IPv6-only network (which is probably not the case for the vast majority of users), using the default mirror for your country might not work. All the mirrors in the list are reachable via IPv4, but only some of them can be used via IPv6. As connectivity of individual mirrors can change over time, this information is not available in the installer. If there is no IPv6 connectivity for the default mirror for your country, you can either try some of the other mirrors offered to you or choose the "enter information manually" option. You can then specify "ftp.ipv6.debian.org" as the mirror name, which is an alias for a mirror available via IPv6, although it will probably not be the fastest possible one. 6.3.6.2. Lá»±a chá»n và Cà i đặt Phần má»m Trong tiến trình cà i đặt, bạn có dịp chá»n phần má»m thêm cần cà i đặt. HÆ¡n là chá»n má»—i gói phần má»m riêng trong 100044 gói sẵn sà ng, giai Ä‘oạn nà y cá»§a tiến trình cà i đặt táºp trung và o công việc chá»n và cà i đặt táºp hợp phần má»m định sẵn để thiết láºp nhanh máy tÃnh cá»§a bạn để thá»±c hiện nhiá»u tác vụ khác nhau. These tasks loosely represent a number of different jobs or things you want to do with your computer, such as "Desktop environment", "Web server", or "SSH server"^[11]. Phần D.2, "Sức chứa trên đĩa cần thiết cho công việc" lists the space requirements for the available tasks. Má»™t số tác vụ nà o đó có thể được chá»n sẵn, dá»±a và o các đặc tÃnh cá»§a máy tÃnh và o đó bạn Ä‘ang cà i đặt hệ thống. Không đồng ý vá»›i các sá»± chá»n nà y thì bạn vẫn có khả năng bá» chá»n Ä‘iá»u nà o. Tại Ä‘iểm thá»i nà y, bạn ngay cả có thể chá»n không cà i đặt gì cả. Mẹo Trong giao diện ngưá»i dùng chuẩn cá»§a trình cà i đặt, bạn có thể sá» dụng phÃm dà i để (bá») chá»n công việc nà o. Ghi chú The "Desktop environment" task will install a graphical desktop environment. By default, debian-installer installs the desktop environment. It is possible to interactively select a different desktop environment during the installation. It is also possible to install multiple desktops, but some combinations of desktop may not be co-installable. Note that this will only work if the packages needed for the desired desktop environment are actually available. Installing any of the available desktop environments this way should work fine if you are using a DVD image or any other installation method with a network mirror. The various server tasks will install software roughly as follows. Web server: apache2; SSH server: openssh. The "Standard system utilities" task will install any package that has a priority "standard". This includes a lot of common utilities that are normally available on any Linux or Unix system. You should leave this task selected unless you know what you are doing and want a really minimal system. Trong khi chá»n ngôn ngữ, nếu má»™t miá»n địa phương mặc định khác vá»›i "C" được chá»n (v.d. « vi.UTF-8 ») thì tasksel kiểm tra có công việc địa phương hoá nà o được xác định cho miá»n địa phương đó (v.d. « Tiếng Việt ») và tá»± động thá» cà i đặt những gói địa phương hoá có liên quan. Gồm có (v.d.) gói chứa danh sách từ hay phông chữ đặc trưng ngôn ngữ cá»§a bạn. Nếu má»™t môi trưá»ng là m việc được chá»n thì cÅ©ng cà i đặt các gói địa phương hoá thÃch hợp (nếu có). Ghi chú Starting with Debian Trixie, debian-installer allows to install Debian Pure Blends directly. There is an entry "Choose a Debian Blend for installation" at the bottom of the tasks list, which enables an additional choices dialog to appear, after tasksel has finished. In that dialog (blendsel), you can choose which blend to install, similar to this tasks selection. See the Debian website for more information about Debian Pure Blends. Má»™t khi chá»n các tác vụ, hãy bấm Continue. Tại thá»i Ä‘iểm nà y, chương trình apt sẽ cà i đặt các gói thuá»™c vá» những tác vụ đã chá»n. Nếu má»™t chưng trình nà o đó cần thêm thông tin từ ngưá»i dùng, nó sẽ nhắc bạn trong quá trình nà y. You should be aware that especially the Desktop task is very large. Especially when installing from a netinst CD image in combination with a mirror for packages not on the netinst, the installer may want to retrieve a lot of packages over the network. If you have a relatively slow Internet connection, this can take a long time. There is no option to cancel the installation of packages once it has started. Even when packages are included on the installation image, the installer may still retrieve them from the mirror if the version available on the mirror is more recent than the one included on the image. If you are installing the stable distribution, this can happen after a point release (an update of the original stable release); if you are installing the testing distribution this will happen if you are using an older image. 6.3.7. Cho hệ thống khả năng khởi động 6.3.7.1. Phát hiện hệ Ä‘iá»u hà nh khác Trước khi cà i đặt bá»™ nạp khởi động, trình cà i đặt sẽ thá» dò tìm hệ Ä‘iá»u hà nh khác được cà i đặt trên cùng má»™t máy. Tìm được má»™t hệ Ä‘iá»u hà nh được há»— trợ thì nó thông báo cho bạn trong bước cà i đặt bá»™ nạp khởi động, và máy tÃnh cÅ©ng được cấu hình để khởi động hệ Ä‘iá»u hà nh khác đó, thêm và o Debian. Ghi chú rằng nhiá»u hệ Ä‘iá»u hà nh khởi động trên cùng má»™t máy chưa được hiểu hoà n toà n. Cách há»— trợ tá»± động khả năng phát hiện và thiết láºp bá»™ tải khởi động để khởi động hệ Ä‘iá»u hà nh khác có thay đổi theo kiến trúc và ngay cả theo kiến trúc phụ. Nếu nó không hoạt động được, bạn nên xem tà i liệu hướng dẫn sá» dụng bá»™ nạp khởi động riêng để tìm thông tin thêm. 6.3.7.2. Tiếp tục không có bá»™ nạp khởi động Tùy chá»n nà y có thể được dùng để là m xong tiến trình cà i đặt ngay cả khi không có bá»™ nạp khởi động cần cà i đặt, hoặc vì kiến trúc/kiến trúc phụ không cung cấp, hoặc vì không muốn nó (v.d. bạn sẽ dùng bá»™ nạp khởi động đã có). Nếu bạn định tá»± cấu hình bá»™ nạp khởi động, bạn nên kiểm tra xem tên cá»§a hạt nhân đã được cà i đặt và o /target/boot. Bạn cÅ©ng nên kiểm tra xem nếu thư mục đó chứa initrd không; nếu có, bạn rất có thể phải báo bá»™ nạp khởi động sá» dụng nó. Thông tin khác cần thiết là tên đĩa và phân vùng đã chá»n cho hệ thống táºp tin /, và nếu bạn đã chá»n cà i đặt /boot và o phân vùng riêng, tên hệ thống táºp tin / boot. 6.3.8. Cà i đặt xong Äây là bước cuối cùng trong tiến trình cà i đặt Debian, trong đó trình cà i đặt sẽ là m bất cứ công việc nà o còn lại. Phần lá»›n là là m sạch sau debian-installer. 6.3.8.1. Khởi động lại hệ thống 6.3.9. Khắc phục sá»± số Những thà nh phần được liệt kê trong phần nà y thưá»ng không được dùng trong tiến trình cà i đặt, vì chúng đợi phÃa sau để giúp đỡ ngưá»i dùng nếu há» gặp khó khăn. 6.3.9.1. Lưu bản ghi cà i đặt Cà i đặt thà nh công thì các táºp tin theo dõi được tạo trong tiến trình cà i đặt sẽ được tá»± động lưu và o thư mục /var/log/installer/ trong hệ thống Debian má»›i. Choosing Save debug logs from the main menu allows you to save the log files to a USB stick, network, hard disk, or other media. This can be useful if you encounter fatal problems during the installation and wish to study the logs on another system or attach them to an installation report. 6.3.9.2. Sá» dụng trình bao và xem bản ghi Có và i phương pháp khác nhau cho bạn sá» dụng để tuy cấp trình bao trong khi chạy tiến trình cà i đặt. Trên phần lá»›n hệ thống, nếu bạn không cà i đặt qua bà n giao tiếp nối tiếp, phương pháp dá»… nhất là chuyển đổi sang bà n giao tiếp ảo thứ hai bằng cách bấm tổ hợp phÃm Alt trái+F2^[12] (trên bà n phÃm Mac, tổ hợp phÃm option+F2: các máy Mac má»›i hÆ¡n cÅ©ng có từ « alt » trên phÃm option.). Rồi bấm tổ hợp phÃm Alt trái+F1 để trở vá» bá»™ cà i đặt chÃnh nó. Nếu bạn không thể chuyển đổi bà n giao tiếp, trình đơn chÃnh cÅ©ng có mục Chạy trình bao có thể dùng để khởi chạy má»™t trình bao. Bạn có thể tá»›i trình đơn chÃnh từ phần lá»›n há»™p thoại, bằng cách bấm cái nút Go Back má»™t hay nhiá»u lần. Gõ lệnh exit (thoát) để đóng trình bao, và trở vá» trình cà i đặt. Và o lúc nà y, bạn được khởi động từ đĩa RAM nên có sẵn má»™t bá»™ tiện Ãch UNIX bị hạn chế để sá» dụng. Có thể xem các chương trình sẵn sà ng bằng cách chạy lệnh ls /bin /sbin /usr/bin /usr/sbin (ls = liệt kê) hay help (trợ giúp). Trình bao nà y là bá»™ nhái trình bao Bourne tên ash có má»™t số tÃnh năng tốt đẹp như khả năng tá»± động gõ và lược sá». Äể soạn thảo và xem táºp tin, hãy dùng trình soạn thảo văn bản nano. Các táºp tin ghi lưu cho hệ thống cà i đặt nằm trong thư mục /var/log. Ghi chú Mặc dù bạn có thể sá» dụng bất cứ lệnh có sẵn trong trình bao, tùy chá»n dùng trình bao chỉ sẵn sà ng để giúp đỡ trong trưá»ng hợp bị lá»—i hay gỡ lá»—i. Việc tá»± chạy lệnh từ trình bao có thể gây trở ngạy cho tiến trình cà i đặt nên gây ra lá»—i hay việc cà i đặt chưa hoà n thà nh. Äặc biệt bạn phải cho phép trình cà i đặt kÃch hoạt vùng trao đổi, không bao giá» tá»± là m như thế từ trình bao. 6.3.10. Installation over network-console sẽ được nhắc nháºp má»™t máºt khẩu má»›i sẽ được sá» dụng để kết nối đến hệ thống cà i đặt và để xác nháºn nó. Äó là tất cả thôi. Lúc nà y bạn nên xem mà n hình hướng dẫn bạn đăng nháºp từ xa vá»›i tư cách là ngưá»i dùng installer vá»›i máºt khẩu má»›i cung cấp. Má»™t chi tiết quan trá»ng khác cần thấy biết trên mà n hình nà y là vân tay cá»§a hệ thống nà y. Bạn cần phải truyá»n vân tay nà y má»™t cách bảo máºt cho ngưá»i sẽ tiếp tục cà i đặt từ xa. Nếu bạn chá»n tiếp tục cà i đặt cục bá»™, và o lúc nà o bạn có thể bấm phÃm Enter, mà sẽ mang bạn vá» trình đơn chÃnh nÆ¡i bạn có thể chá»n thà nh phần khác. Tại đầu khác, bạn cần phải cấu hình thiết bị cuối để sá» dụng bảng mã UTF-8, vì hệ thống cà i đặt sá» dụng đó. Nếu bạn không là m như thế, vẫn còn có thể cà i đặt từ xa, nhưng mà bạn có thể gặp má»™t số đồ tạo tác lạ như viá»n há»™p thoại bị há»§y hay ký tá»± khác ASCII không thể Ä‘á»c. Cách kết nối đến hệ thống cà i đặt là dá»… như gõ : $ ssh -l installer máy_cà i_đặt mà máy_cà i_đặt là hoặc tên hoặc địa chỉ IP cá»§a máy tÃnh Ä‘ang được cà i đặt. Trước khi tháºt đăng nháºp, vân tay cá»§a hệ thống ở xa sẽ được hiển thị, và bạn sẽ phải xác nháºn nếu nó là đúng không. Ghi chú Trình phục vụ trình bao bảo máºt ssh trong tiến trình cà i đặt có dùng má»™t cấu hình mặc định mà không giữ các gói tin bảo tồn kết nối. Vá» nguyên tắc, kết nối đến hệ thống Ä‘ang được cà i đặt nên được giữ mở vô hạn. Tuy nhiên, trong má»™t số trưá»ng hợp (phụ thuá»™c và o thiết láºp mạng cục bá»™), kết nối có thể bị mất sau má»™t giai Ä‘oạn hoạt động. Má»™t trưá»ng hợp thưá»ng gặp vấn đỠnà y là khi có má»™t dạng NAT (đặt địa chỉ mạng) ở vị trà giữa trình khách và hệ thống Ä‘ang được cà i đặt. Phụ thuá»™c và o Ä‘iểm thá»i mất kết nối, bạn có thể hay không thể tiếp tục lại tiến trình cà i đặt sau khi tái kết nối. Có lẽ bạn có thể tránh mất kết nối bằng cách thêm tùy chá»n -o ServerAliveInterval=giá_trị khi khởi chạy kết nối ssh, hoặc bằng cách thêm tùy chá»n đó và o táºp tin cấu hình ssh. Tuy nhiên, ghi chú rằng trong má»™t số trưá»ng hợp, việc thêm tùy chá»n nà y cÅ©ng có thể gây ra kết nối bị mất (v.d. nếu các gói tin bảo tồn kết nối được gá»i trong khi kết nối bị dừng ngắn, không thì ssh phục hồi kết nối) váºy chỉ dùng nó khi cần thiết. Ghi chú Nếu bạn cà i đặt và o và i máy tÃnh lần lượt, và chúng có cùng má»™t địa chỉ IP hay tên máy, phần má»m ssh sẽ từ chối kết nối đến máy như váºy. Lý do là nó sẽ có vân tay khác, mà thưá»ng ngụ ý sá»± tấn công lừa gạt. Nếu bạn có chắc là nó không phải ngụ ý sá»± tấn công, bạn sẽ cần phải xoá dòng tương ứng ra táºp tin liệt kê các máy được biết ~/.ssh/known_hosts^[13] rồi thá» lại. Sau khi đăng nháºp, bạn sẽ xem mà n hình đầu tiên chứa hai khả năng: Khởi chạy trình đơn và Khởi chạy hệ vá». Äiá»u thứ nhất mang bạn tá»›i trình đơn cà i đặt chÃnh, nÆ¡i bạn có thể tiếp tục cà i đặt như thưá»ng. Còn Ä‘iá»u thứ hai khởi chạy má»™t trình bao nÆ¡i bạn có thể thẩm tra và có lẽ sá»a chữa hệ thống ở xa. Bạn nên sở khởi chỉ má»™t phiên chạy SSH cho trình đơn cà i đặt, nhưng có thể chạy nhiá»u phiên chạy cho các trình bao. Cảnh báo Sau khi bạn đã khởi chạy tiến trình cà i đặt má»™t cách từ xa thông qua SSH. bạn không nên trở vá» phiên chạy cà i đặt Ä‘ang chạy trên bà n Ä‘iá»u khiển cục bá»™. Là m như thế có thể há»ng cÆ¡ sở dữ liệu chứa cấu hình cá»§a hệ thống má»›i, mà lần lượt có thể gây ra việc cà i đặt bị lá»—i hay lá»—i trong hệ thống đã được cà i đặt. 6.4. Customization Using the shell (see Phần 6.3.9.2, "Sá» dụng trình bao và xem bản ghi"), the installation process can be carefully customized, to fit exceptional use cases: 6.4.1. Installing an alternative init system Debian uses systemd as its default init system. However, other init systems (such as sysvinit and OpenRC) are supported, and the easiest time to select an alternative init system is during the installation process. For detailed instructions on how to do so, please see the Init page on the Debian wiki. â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â” ^[3] Nói kỹ thuáºt, khi má»™t ngôn ngữ thuá»™c vá» nhiá»u miá»n địa phương có các mã quốc gia khác nhau. ^[4] Ở mức ưu tiên Vừa và Thấp, bạn lúc nà o cÅ©ng có dịp chá»n miá»n địa phương đã muốn trong những Ä‘iá»u sẵn sà ng cho ngôn ngữ được chá»n (nếu có nhiá»u Ä‘iá»u). ^[5] Miá»n địa phương thừa tá»± là miá»n địa phương cÅ©, sá» dụng má»™t bảng mã ký tá»± cÅ© như ISO 8859-1 (dùng bởi các ngôn ngữ vùng Tây Âu) hay EUC-JP (dùng bởi tiếng Nháºt) thay cho UTF-8. ^[6] Bá»™ cà i đặt sẽ máºt mã hoá nhóm khối tin LVM bằng má»™t khoá AES 256 bit, và sá» dụng khả năng há»— trợ "dm-crypt" cá»§a hạt nhân. ^[7] Tháºt là bạn có thể cấu tạo má»™t thiết bị MD ngay cả từ các phân vùng nằm trên cùng má»™t ổ đĩa váºt lý, nhưng bố trà đó không có lợi Ãch. ^[8] Dùng cụm từ máºt khẩu là khoá hiện thá»i có nghÄ©a là phân vùng sẽ được thiết láºp bằng LUKS. ^[9] Tuy nhiên, đừng giả sá» nhà chuyên môn không thể phục hồi dữ liệu, ngay cả sau khi váºt chứa quang từ bị ghi lại và i lần. ^[10] Note that the program which actually installs the packages is called dpkg . However, this program is more of a low-level tool. apt is a higher-level tool, which will invoke dpkg as appropriate. It knows how to retrieve packages from your installation media, the network, or wherever. It is also able to automatically install other packages which are required to make the package you're trying to install work correctly. ^[11] You should know that to present this list, the installer is merely invoking the tasksel program. It can be run at any time after installation to install more packages (or remove them), or you can use a more fine-grained tool such as aptitude. If you are looking for a specific single package, after installation is complete, simply run aptitude install package, where package is the name of the package you are looking for. ^[12] Tức là : bấm đồng thá»i phÃm sá»a đổi Alt bên trái phÃm dà i và phÃm chức năng F2. ^[13] Lệnh nà y sẽ gỡ bá» mục nháºp đã tồn tại đối vá»›i má»™t máy: ssh-keygen -R < tên_máy|địa_chỉ_IP>. Chương 7. Khởi động và o hệ thống Debian má»›i Mục lục 7.1. Giá» phút thá» thách 7.2. Gắn kết khối tin đã máºt mã 7.2.1. Giải đáp thắc mắc 7.3. Äăng nháºp 7.1. Giá» phút thá» thách Việc khởi động má»™t mình ban đầu cá»§a hệ thống là trưá»ng hợp do kỹ sư Ä‘iện tá» gá»i "thá» thách khói". Nếu hệ thống không khởi động được, hãy bình tÄ©nh. Äã chạy thà nh công tiến trình cà i đặt thì rất có thể là chỉ gặp má»™t lá»—i tương đối nhá» mà ngăn cản hệ thống khởi động Debian. Trong phần lá»›n các trưá»ng hợp, vấn đỠnhư váºy có thể được sá»a chữa mà không cần chạy lại tiến trình cà i đặt. Má»™t lá»±a chá»n sẵn sà ng để sá»a chữa vấn đỠkhởi động là sá» dụng chế độ cứu có sẵn cá»§a trình cà i đặt (xem Phần 8.6, "Phục hồi hệ thống bị há»ng"). Nếu bạn bắt đầu sá» dụng Debian và Linux, thì có thể yêu cầu sá»± giúp đỡ cá»§a những ngưá»i dùng có kinh nghiệm nhiá»u hÆ¡n. Bạn cÅ©ng có thể gá»i má»™t thông báo cà i đặt như được diá»…n tả trong Phần 5.2.4, "Äệ trình báo cáo cà i đặt". Xin hãy kiểm tra lại bạn đã diá»…n tả rõ rà ng vấn Ä‘á», và bao gồm thông Ä‘iệp nà o được hiển thị, để giúp đỡ ngưá»i khác chẩn Ä‘oán vấn Ä‘á». (Viết thông báo lá»—i bằng tiếng Việt thì cÅ©ng bao gồm tiêu đỠtiếng Anh nà y: "THIS REPORT IS WRITTEN IN VIETNAMESE" [ thông báo nà y được viết bằng Tiếng Việt]). 7.2. Gắn kết khối tin đã máºt mã Nếu bạn đã tạo khối tin đã máºt mã trong tiến trình cà i đặt, cÅ©ng đã gán chúng cho Ä‘iểm lắp, bạn sẽ được nhắc náºp cụm từ máºt khẩu dà nh cho má»—i khối tin trong khi khởi động. Äối vá»›i phân vùng được máºt mã thông qua dm-crypt, tiến trình khởi động sẽ hiển thị dấu nhắc nà y: Starting early crypto disks... phần_crypt(starting) Enter LUKS passphrase: (Ä‘ang khởi động các đĩa máºt mã sá»›m... máºt mã [phần] (Ä‘ang khởi động) Nháºp cụm từ máºt khẩu LUKS:) Trên dòng đầu tiên cá»§a Ä‘oạn nà y, phần là tên phân vùng cÆ¡ sở, v.d. « sda2 » hoặc « md0 ». Rất có thể là bạn tá»± há»i dà nh cho khối tin nà o bạn thá»±c sá»± nháºp cụm từ máºt khẩ nà yu? Nó có liên quan đến phân vùng /home cá»§a bạn? Hoặc đến phân vùng /var? Tất nhiên, nếu bạn có chỉ má»™t khối tin được máºt mã, đơn giản hãy nháºp cụm từ máºt khẩu bạn đã dùng khi thiết láºp khối tin đó. Còn nếu bạn đã thiết láºp nhiá»u khối tin đã máºt mã trong khi cà i đặt, bạn cÅ©ng đã ghi nhá»› thông tin trong bước cuối cùng cá»§a Phần 6.3.4.6, "Cấu hình khối tin được máºt mã" sẽ có Ãch. Nếu bạn chưa ghi nhá»› sá»± ánh xạ giữa phần_crypt và nhưng Ä‘iểm lắp, bạn vẫn còn có thể tìm nó trong táºp tin /etc/crypttab và /etc/fstab cá»§a hệ thống má»›i. Dấu nhắc có thể có hình khác khi hệ thống táºp tin gốc đã máºt mã được gắn kết. Hình nà y phụ thuá»™c và o bá»™ tạo ra initramfs nà o được dùng để tạo ra initrd được dùng lần lượt để khởi động hệ thống đó. Mẫu bên dưới thuá»™c vá» initrd được tạo ra bằng initramfs-tools: Begin: Mounting root file system... ... Begin: Running /scripts/local-top ... Enter LUKS passphrase: [Bắt đầu : Äang gắn kết hệ thống táºp tin gốc ... ... Bắt đầu : Äang chạy /táºp_lệnh/local-top ... Nháºp cụm từ máºt khẩu LUKS:] Không có ký tá»± nà o (ngay cả dấu sao) sẽ được hiển thị trong khi nháºp cụm từ máºt khẩu. Nếu bạn nháºp sai, bạn có hai lần thá» lại để sá»a nó. Sau lần thá» thứ ba, tiến trình khởi động sẽ bá» qua khối tin nà y, tiếp tục lại gắn kết hệ thống táºp tin tá»›i. Xem Phần 7.2.1, "Giải đáp thắc mắc" để tìm thông tin thêm. Sau khi nháºp tất cả các cụm từ máºt khẩu, tiến trình khởi động nên tiếp tục như bình thưá»ng. 7.2.1. Giải đáp thắc mắc Nếu tiến trình khởi động không thể gắn kết khối tin đã máºt mã nà o, vì cụm từ máºt khẩu bị nháºp sai, bạn sẽ cần phải tá»± gắn kết má»—i khối tin như váºy sau khi khởi động. Có và i trưá»ng hợp có thể. • Trưá»ng hợp thứ nhất liên quan đến phân vùng gốc. Khi nó không được gắn kết đúng, tiến trình khởi động sẽ tạm dừng lại nên bạn cần phải khởi động lại máy tÃnh để thá» lại. • The easiest case is for encrypted volumes holding data like /home or /srv. You can simply mount them manually after the boot. Äối vá»›i dm-crypt, trưá»ng hợp là phức tạp hÆ¡n má»™t Ãt. Trước tiên, bạn cần phải đăng ký những khối tin vá»›i ứng dụng device mapper bằng cách chạy: # /etc/init.d/cryptdisks start (đưá»ng dẫn; bắt đầu) Tiến trình nà y sẽ quét má»i khối tin được liệt kê trong táºp tin /etc/crypttab, và sẽ tạo những thiết bị thÃch hợp dưới thư mục /dev sau khi nháºp những cụm từ máºt khẩu đúng. (Khối tin đã được đăng ký sẽ bị bá» qua, vì váºy bạn có thể chạy lệnh nà y và i lần, không có sao.) Sau khi đăng ký được, bạn có khả năng đơn giản gắn kết những khối tin bằng cách bình thưá»ng. # mount /Ä‘iểm_lắp • If any volume holding noncritical system files could not be mounted (/usr or /var), the system should still boot and you should be able to mount the volumes manually like in the previous case. However, you will also need to (re)start any services usually running in your default runlevel because it is very likely that they were not started. The easiest way is to just reboot the computer. 7.3. Äăng nháºp Má»™t khi hệ thống khởi động được, bạn sẽ thấy dấu nhắc đăng nháºp. Hãy đăng nháºp, dùng tên đăng nháºp cá nhân và máºt khẩu bạn đã chá»n trong tiến trình cà i đặt. Hệ thống cá»§a bạn lúc bây giá» sẵn sà ng sá» dụng. Nếu bạn là ngưá»i má»›i dùng Debian, khuyên bạn Ä‘á»c tà i liệu hướng dẫn có sẵn liên quan đến má»—i bước má»›i. Hiện thá»i có và i hệ thống tà i liệu, cÅ©ng có tiến trình cố gắng hợp nhất những kiểu tà i liệu khác nhau. Äây là má»™t số Ä‘iểm bắt đầu Ä‘á»c. Tà i liệu hướng dẫn có sẵn vá»›i chương trình được cà i đặt thì nằm trong /usr/ share/doc/, dưới má»™t thư mục con đặt tên theo gói Debian chứa chương trình đó. Tuy nhiên, tà i liệu hướng dẫn rá»™ng rãi hÆ¡n thưá»ng được đóng gói má»™t cách riêng trong gói tà i liệu đặc biệt bình thưá»ng không phải được cà i đặt theo mặc định. Chẳng hạn, tà i liệu hướng dẫn vá» công cụ quản lý gói apt nằm trong hai gói riêng apt-doc và apt-howto. HÆ¡n nữa, có má»™t số thư mục đặc biệt ở trong phân cấp /usr/share/doc/. Những tà i liệu Linux Thế Nà o được cà i đặt dạng nén .gz và o thư mục /usr/share/doc/HOWTO/ en-txt/. Sau khi cà i đặt gói gói dhelp, bạn sẽ tìm thấy má»™t mục lục tà i liệu có khả năng duyệt qua nằm trong /usr/share/doc/HTML/index.html. Có thể xem dá»… dà ng các tà i liệu nà y bằng trình duyệt dá»±a và o văn bản, bằng cách nháºp những lệnh nà y: $ cd /usr/share/doc/ $ w3m . Dấu chấm nằm sau lệnh w3m thì báo nó hiển thị ná»™i dung cá»§a thư mục hiện có. Nếu máy tÃnh có môi trưá»ng đồ há»a được cà i đặt, bạn cÅ©ng có khả năng sá» dụng trình duyệt Web để xem tà i liệu. Hãy khởi chạy trình duyệt Web từ trình đơn ứng dụng, rồi gõ địa chỉ /usr/share/doc/ và o thanh địa chỉ. Bạn cÅ©ng có thể gõ info lệnh hay man lệnh để xem tà i liệu hướng dẫn vá» phần lá»›n lệnh sẵn sà ng ở dấu nhắc lệnh. Việc gõ lệnh help (trợ giúp) sẽ hiển thị trợ giúp vá» các lệnh trình bao. HÆ¡n nữa, việc gõ lệnh nà o vá»›i --help theo sau sẽ thưá»ng hiển thị bản tóm tắt ngắn vá» cách sá» dụng lệnh đó. Nếu kết quả cá»§a lệnh cuá»™n qua cạnh trên cá»§a mà n hình, hãy gõ | more sau lệnh đó để dùng chương trình more để gây ra kết quả tạm dừng trước khi cuá»™n qua cạnh trên cá»§a mà n hình. Äể xem danh sách các lệnh sẵn sà ng bắt đầu vá»›i má»™t chữ nà o đó, hãy gõ chữ đó rồi hai dấu cách kiểu Tab. Chương 8. Bước kế tiếp và đi đâu váºy Mục lục 8.1. Tắt hệ thống 8.2. Giá»›i thiệu vá» Debian 8.2.1. Hệ thống quản lý gói Debian 8.2.2. Phần má»m Thêm Hiện có cho Debian 8.2.3. Quản lý phiên bản ứng dụng 8.2.4. Quản lý công việc định kỳ 8.3. Thông tin thêm 8.4. Thiết láºp thư Ä‘iện tá» trên hệ thống 8.4.1. Cấu hình thư Ä‘iện tá» mặc định 8.4.2. Gá»i thư ra hệ thống 8.4.3. Cấu hình tác nhân truyá»n thư tÃn Exim4 8.5. Biên dịch hạt nhân má»›i 8.6. Phục hồi hệ thống bị há»ng 8.1. Tắt hệ thống Äể tắt hệ thống Debian GNU/Linux Ä‘ang chạy, bạn không nên khởi động lại bằng cái nút đặt lại trên mặt hoặc vá» sau máy tÃnh, hoặc đơn giản tắt Ä‘iện. Hệ thống Debian GNU/Linux nên được tắt bằng cách được Ä‘iá»u khiển, không thì táºp tin có thể bị mất và /hoặc đĩa bị há»ng. Nếu bạn chạy môi trưá»ng ở trên (v.d. GNOME, KDE, Xfce), thưá»ng có tùy chá»n "Äăng xuất" nằm trong trình đơn ứng dụng mà cho bạn có khả năng tắt (hoặc khởi động lại) hệ thống. Alternatively you can press the key combination Ctrl+Alt+Del . If the key combinations do not work, a last option is to log in as root and type the necessary commands. Use reboot to reboot the system. Use halt to halt the system without powering it off ^[14]. To power off the machine, use poweroff or shutdown -h now. The systemd init system provides additional commands that perform the same functions; for example systemctl reboot or systemctl poweroff. 8.2. Giá»›i thiệu vá» Debian Debian hÆ¡i khác vá»›i các bản phát hà nh khác. Tháºm chà nếu bạn quen vá»›i Linux trong bản phát hà nh khác, có và i thông tin cần biết vá» Debian để giúp đỡ bạn bảo quản má»™t hệ thống tốt đẹp. Chương nà y chứa thông tin để giúp đỡ bạn bắt đầu dùng Debian; nó không phải là trợ lý hướng dẫn vá» cách sá» dụng Debian, chỉ là má»™t bản tóm tắt rất vắn cho ngưá»i quá báºn thôi. 8.2.1. Hệ thống quản lý gói Debian Khái niệm quan trá»ng nhất cần hiểu được là hệ thống gói Debian. Vá» cÆ¡ bản thì nhiá»u phần lá»›n cá»§a hệ thống được Ä‘iá»u khiển bởi hệ thống quản lý gói nà y. Những phần nà y bao gồm: • /usr (trừ /usr/local) • /var (bạn có thể tạo thư mục /var/local và hoạt động trong đó má»™t cách an toà n) • /bin • /sbin • /lib Lấy thà dụ, nếu bạn thay thế thư mục /usr/bin/perl, lần kế tiếp nâng cấp gói perl sẽ ghi đè lên thư mục đó. Nhà chuyên môn có thể khắc phục trưá»ng hợp nà y bằng cách láºp má»™t số gói thà nh "giữ lại" trong chương trình aptitude. One of the best installation methods is apt. You can use the command line version of apt as well as tools like aptitude or synaptic (which are just graphical frontends for apt). Note that apt will also let you merge main, contrib, non-free, and non-free-firmware so you can have restricted packages (strictly speaking not belonging to Debian) as well as packages from Debian GNU /Linux at the same time. 8.2.2. Phần má»m Thêm Hiện có cho Debian Bản cà i đặt Debian mặc định chưa cho phép những kho lưu phần má»m chÃnh thức và không chÃnh thức. Nhiá»u ngưá»i tìm thấy trong những kho lưu nà y phần má»m quan trá»ng và há» muốn có. CÓ thể tìm thông tin vá» các kho lưu thêm nà y tại trang Wiki Debian tá»±a đỠPhần má»m Hiện có cho Bản phát hà nh á»”n định cá»§a Debian. 8.2.3. Quản lý phiên bản ứng dụng Phiên bản ứng dụng khác nhau được quản lý bởi « update-alternatives ». Nếu bạn có bảo tồn đồng thá»i nhiá»u phiên bản khác nhau cá»§a cùng má»™t ứng dụng, xem trang hướng dẫn cho chương trình nà y, bằng lệnh: « man update-alternatives ». 8.2.4. Quản lý công việc định kỳ Công việc nà o nằm trong phạm vị hoạt động cá»§a quản trị hệ thống nên được ghi và o thư mục /etc, vì chúng là táºp tin cấu hình. Nếu bạn tạo công việc định kỳ (cron) vá»›i quyá»n ngưá»i chá»§ (root) cần chạy hà ng ngà y (daily), hà ng tuần (weekly) hay hà ng tháng (monthly), hãy chèn chúng và o /etc/cron. {daily,weekly,monthly}. Những công việc nà y được gá»i từ /etc/crontab: chúng sẽ chạy theo thứ tá»± abc, mà sắp xếp chúng. Mặt khác, nếu bạn tạo má»™t công việc định kỳ (cron job): • cần chạy vá»›i tư cách ngưá»i dùng đặc biệt, hay • cần chạy và o lúc đặc biệt hoặc vá»›i tần số đặc biệt, bạn vẫn có khả năng sá» dụng hoặc /etc/crontab, hoặc còn tốt hÆ¡n, /etc/cron.d/ cái_nà o. Những táºp tin riêng nà y cÅ©ng có má»™t trưá»ng thêm cho phép bạn qui định tà i khoản ngưá»i dùng dưới đó công việc định kỳ sẽ chạy. Trong má»—i trưá»ng hợp, bạn chỉ hiệu chỉnh những táºp tin đó, rồi chương trình cron sẽ nháºn biết chúng má»™t cách tá»± động. Không cần chạy lệnh đặc biệt nà o. Äể tìm thông tin thêm, xem hai trang hướng dẫn cron(8) và crontab(5), và táºp tin Äá»c Äi /usr/share/doc/cron/README.Debian. 8.3. Thông tin thêm Äịa chỉ Web Debian chứa rất nhiá»u tà i liệu vá» Debian. Cụ thể là Há»i Äáp Debian GNU/Linux FAQ và tham khảo Debian Reference. Có má»™t bảng liệt kê nhiá»u tà i liệu hướng dẫn Debian bổ sung nằm tại dá»± án tà i liệu Debian (Debian Documentation Project). Cá»™ng đồng Debian há»— trợ vá»›i nhau : để đăng ký tham gia má»™t hay nhiá»u há»™p thư chung Debian, xem trang Mail List Subscription. Cuối cùng nhưng không kém phần quan trá»ng là kho lưu há»™p thư chung Debian Debian Mailing List Archives mà chứa thông tin phong phú vá» Debian. Äể tìm thông tin vá» chương trình riêng nà o, trước tiên bạn hãy thá» nháºp lệnh man tên_chương_trình, hoặc info tên_chương_trình. CÅ©ng có rất nhiá»u tà i liệu hữu Ãch nằm trong thư mục /usr/share/doc. Cụ thể là thư mục con Thế Nà o /usr/share/doc/HOWTO và Há»i Äáp /usr/share/doc/FAQ chứa nhiá»u thông tin hữu dụng. Äể thông báo lá»—i, xem /usr/share/doc/debian/bug*. Äể Ä‘á»c thông tin vá» vấn đỠđặc trưng cho Debian đối vá»›i má»™t chương trình riêng, xem táºp tin Äá»c Äi /usr/share/doc/(tên_gói)/README.Debian. Má»™t nguồn thông tin tổng quát vá» GNU/LInux là dá»± án tà i liệu Debian Linux Documentation Project. Tại đó, bạn sẽ tìm các tà i liệu Thế Nà o và liên kết chỉ đến thông tin rất qúy giá khác vá» nhiá»u phần cá»§a hệ thống GNU/Linux. Linux is an implementation of Unix. The Linux Documentation Project (LDP) collects a number of HOWTOs and online books relating to Linux. If you are new to Unix, you probably should go out and buy some books and do some reading. This list of Unix FAQs contains a number of UseNet documents which provide a nice historical reference. 8.4. Thiết láºp thư Ä‘iện tá» trên hệ thống Thư Ä‘iện tỠđã trở thảnh chá»§ yếu trong đợi sống hiện đại. Có nhiá»u tuỳ chá»n thiết láºp nó, và má»™t số tiện Ãch Debian yêu cầu má»™t thiết láºp riêng, thì tiến Ä‘oạn nà y chứa thông tin cÆ¡ bản yêu cầu. Có ba chức năng chÃnh cấu tạo má»™t hệ thống thư Ä‘iện tá». Äiá»u thứ nhất là Tác nhân ngưá»i dùng thư tÃn (MUA), chương trình ngưá»i dùng tháºt sá» dụng để viết và đá»c các bà i thư. Äiá»u thứ hai là Tác nhân truyá»n thư tÃn (MTA) mà truyá»n các bà i thư từ máy nà y sang máy khác. Äiá»u thứ ba là Tác nhân phát thư tÃn (MDA) mà truyá»n các bà i thư gá»i đến và o Há»™p Äến cá»§a ngưá»i dùng. Ba chức năng nà y có thể được thá»±c hiện bằng chương trình khác nhau, nhưng cÅ©ng có thể được kết hợp trong má»™t hay hai chương trình. CÅ©ng có thể thiết láºp chương trình khác nhau quản lý những chức năng nà y cho các kiểu thư khác nhau. Trên hệ thống kiểu Linux và Unix, rất nhiá»u ngưá»i đã dùng mutt như là MUA. Giống như phần lá»›n chương trình Linux truyá»n thống, nó dá»±a và o văn bản. Nó thưá»ng được dùng cùng vá»›i exim hay sendmail như là MTA và procmail như là MDA. With the increasing popularity of graphical desktop systems, the use of graphical e-mail programs like GNOME's evolution, KDE's kmail or Mozilla's thunderbird has becoming more popular. These programs combine the function of a MUA, MTA and MDA, but can -- and often are -- also be used in combination with the traditional Linux tools. 8.4.1. Cấu hình thư Ä‘iện tá» mặc định Even if you are planning to use a graphical mail program, it would be useful, to have a traditional MTA/MDA installed and correctly set up on your Debian GNU /Linux system. Reason is that various utilities running on the system^[15] can send important notices by e-mail to inform the system administrator of (potential) problems or changes. For this you can install exim4 and mutt with apt install exim4 mutt. exim4 is a combination MTA/MDA that is relatively small but very flexible. By default it will be configured to only handle e-mail local to the system itself and e-mails addressed to the system administrator (root account) will be delivered to the regular user account created during the installation^[16]. Khi các thư hệ thống được phát, chúng được thêm và o má»™t táºp tin trong /var/mail /tên_tà i_khoản. Có thể Ä‘á»c các thư nà y bằng mutt. 8.4.2. Gá»i thư ra hệ thống Như nói trên, hệ thống Debian đã cà i đặt chỉ được thiết láºp để thao tác các thư cục bá»™ vá»›i hệ thống, không phải để gá»i thư cho ngưá»i khác, cÅ©ng không phải để nháºn thư từ ngưá»i khác. Nếu bạn muốn chương trình exim4 quản lý các thư bên ngoà i, xem phần phụ kế tiếp tìm những tùy chá»n cấu hình cÆ¡ bản. Hãy thá» ra việc gá»i và nháºn thư chạy đúng không. Nếu bạn định sá» dụng chương trình thư Ä‘iện tá» kiểu đồ há»a và sá» dụng máy phục vụ thư tÃn cá»§a nhà cung cấp dịch vụ Mạng (ISP) hay chá»— là m, không cần cấu hình exim4 để quản lý các thư bên ngoà i. Chỉ cần cấu hình chương trình thư đồ há»a để sá» dụng những máy phục vụ đúng để gá»i và nháºn thư Ä‘iện tá» (các hướng dẫn nà y nằm ở ngoại phạm vị cá»§a sổ tay nà y). Tuy nhiên, trong trưá»ng hợp đó, bạn có thể cần phải cấu hình má»™t số tiện Ãch để gá»i đúng thư Ä‘iện tá». Má»™t tiện Ãch như váºy là reportbug, má»™t chương trình là m cho dá»… dà ng việc thông báo lá»—i trong gói Debian. Mặc định là nó chỠđợi gá»i thư báo lá»—i bằng exim4. Äể thiết láºp đúng reportbug để sá» dụng máy phục vụ thư tÃn bên ngoà i, hãy chạy lệnh cấu hình reportbug --configure và trả lá»i "không" khi há»i nếu có sẵn MTA không. Sau đó, bạn sẽ được nhắc nháºp máy phục vụ SMTP (gá»i thư) cần dùng để đệ trình báo cáo lá»—i. 8.4.3. Cấu hình tác nhân truyá»n thư tÃn Exim4 Muốn hệ thống cÅ©ng thao tác các thư Ä‘iện tá» bên ngoà i thì cần phải cấu hình lại gói exim4^[17]: # dpkg-reconfigure exim4-config Sau khi nháºp lệnh nà y (dưới ngưá»i chá»§), tiến trình sẽ há»i nếu bạn muốn chia cấu hình ra nhiá»u táºp tin nhá». Chưa chắc thì bặt tùy chá»n mặc định. Tiếp theo hiển thị và i trưá»ng hợp thư tÃn thưá»ng gặp. Hãy chá»n Ä‘iá»u thÃch hợp vá»›i những nhu cầu cá»§a bạn. nÆ¡i Internet Hệ thống cá»§a bạn có kết nối đến mạng, và thư tÃn được gởi và nháºn trá»±c tiếp bằng SMTP. Trên những mà n hình theo sau, bạn sẽ được há»i và i câu cÆ¡ bản, như tên thư tÃn cá»§a máy tÃnh nà y, hay danh sách miá»n cho chúng bạn chấp nháºn hay chuyển tiếp lại thư tÃn. thư được gởi bởi máy thông minh Trong trưá»ng hợp nà y, các thư gá»i Ä‘i được chuyển tiếp tá»›i máy khác, tên " máy khéo", mà gá»i thư đó cho Ä‘Ãch. Máy khéo cÅ©ng thưá»ng cất giữ các thư gá»i đến máy tÃnh cá»§a bạn, váºy bạn không cần lên Mạng suốt. CÅ©ng cần tải các thư xuống máy khéo bằng chương trình như fetchmail. Trong nhiá»u trưá»ng hợp, máy khéo là máy phục vụ thư tÃn cá»§a nhà cung cấp dịch vụ Mạng (ISP) thì tùy chá»n nà y rất thÃch hợp vá»›i ngưá»i dùng quay số. Máy khéo cÅ©ng có thể là máy phục vụ thư tÃn ở chá»— là m, hoặc ngay cả má»™t hệ thống khác trên cùng mạng. thư gá»i bởi máy khéo; không có thư cục bá»™ Tùy chá»n nà y cÆ¡ bản bằng Ä‘iá»u trước, trừ hệ thống sẽ không được thiết láºp để thao tác thư cho miá»n thư Ä‘iện tá» cục bá»™. Các thư trên hệ thống chÃnh nó (v.d. cho quản trị hệ thống) vẫn còn sẽ được xá» lý. chỉ phát cục bá»™ Äây là tùy chá»n mặc định trong cấu hình hệ thống. chưa cấu hình Hãy chá»n Ä‘iá»u nà y chỉ nếu bạn biết chÃnh xác bạn là m gì. Nó sẽ để lại hệ thống thư chưa cấu hình: trước khi bạn cấu hình nó, bạn không có khả năng gởi hay nháºn thư nà o, thì có thể mất má»™t số thông Ä‘iệp quan trong từ tiện Ãch hệ thống. Nếu không có trưá»ng hợp trong những trưá»ng hợp nà y là thÃch hợp vá»›i những nhu cầu cá»§a bạn, hoặc nếu bạn cần má»™t thiết láºp chi tiết hÆ¡n, cần phải chỉnh sá»a táºp tin cấu hình nằm dưới thư mục /etc/exim4 sau khi cà i đặt xong. Thông tin thêm vá» exim4 nằm dưới thư mục /usr/share/doc/exim4; táºp tin Äá»c Äi README.Debian.gz chứa chi tiết thêm vá» cách thiết láºp exim4, và giải thÃch tìm tà i liệu thêm như thế nà o. Ghi chú rằng việc gá»i thư trá»±c tiếp cho Mạng khi bạn không có tên miá»n chÃnh thức có thể gây ra thư bị từ chối do biện pháp chống thư rác trên máy phục vụ nháºn thư. Tốt hÆ¡n khi dùng máy phục vụ thư tÃn cá»§a nhà cung cấp dịch vụ Mạng (ISP). Nếu bạn vẫn còn muốn gá»i thư má»™t cách trá»±c tiếp, có lẽ bạn muốn sá» dụng má»™t địa chỉ thư Ä‘iện tá» khác vá»›i Ä‘iá»u được tạo ra theo mặc định. Dùng exim4 như là MTA, thì có thể là m như thế bằng cách thêm má»™t mục nháºp và o táºp tin /etc/ email-addresses. 8.5. Biên dịch hạt nhân má»›i Why would someone want to compile a new kernel? It is most probably not necessary since the default kernel shipped with Debian handles almost all configurations. If you want to compile your own kernel nevertheless, this is of course possible and we recommend the use of the "make deb-pkg" target. For more information read the Debian Linux Kernel Handbook. 8.6. Phục hồi hệ thống bị há»ng Thỉnh thoảng gặp lá»—i nên hệ thống được cà i đặt cẩn tháºn không còn khởi động được lại. Có lẽ cấu hình bá»™ nạp khởi động bị há»ng trong khi thá» ra sá»± thay đổi, hoặc có lẽ má»™t hạt nhân má»›i cà i đặt sẽ không khởi động được, hoặc gì đó rất lạ đã xảy ra, bạn chưa biết sao. Trong má»i trưá»ng hợp Ä‘á»u, bạn cần có hệ thống hoạt động trong khi sá»a Ä‘iá»u bị há»ng thì chế độ cứu có Ãch. To access rescue mode, select rescue from the boot menu, type rescue at the boot: prompt, or boot with the rescue/enable=true boot parameter. You'll be shown the first few screens of the installer, with a note in the corner of the display to indicate that this is rescue mode, not a full installation. Don't worry, your system is not about to be overwritten! Rescue mode simply takes advantage of the hardware detection facilities available in the installer to ensure that your disks, network devices, and so on are available to you while repairing your system. Thay cho công cụ phân vùng, mà n hình kế tiếp nên hiển thị danh sách các phân vùng nằm trong hệ thống, yêu cầu bạn chá»n má»™t Ä‘iá»u. Bình thưá»ng, bạn nên chá»n phân vùng chứa hệ thống táºp tin gốc mà bạn cần phải sá»a chữa. Bạn có khả năng chá»n phân vùng nằm trên thiết bị kiểu RAID và LVM cÅ©ng như Ä‘iá»u được tạo trá»±c tiếp trên đĩa. Nếu có thể, trình cà i đặt lúc bây giá» hiển thị má»™t dấu nhắc trình bao trong hệ thống táºp tin đã chá»n, cho bạn thá»±c hiện việc sá»a chữa nà o yêu cầu. Nếu trình cà i đặt không thể chạy trình bao có Ãch trong hệ thống táºp tin gốc đã chá»n, có lẽ vì hệ thống táºp tin bị há»ng, nó sẽ hiển thị cảnh báo và đưa ra trình bao trong môi trưá»ng cà i đặt thay thế. Môi trưá»ng nà y có thể cung cấp số công cụ Ãt hÆ¡n, mà thưá»ng vẫn còn là đủ để sá»a chữa hệ thống. Hệ thống táºp tin gốc má»›i chá»n sẽ được gắn kết và o thư mục /target. Trong má»—i trưá»ng hợp, sau khi bạn thoát khá»i trình bao, hệ thống sẽ khởi động lại. Cuối cùng, ghi chú rằng tiến trình sá»a chữa hệ thống bị há»ng có thể là khó : tà i liệu hướng dẫn nà y không phải nhắm diá»…n tả má»i lá»—i có thể hay cách sá»a nó. Nếu bạn gặp lá»—i, hãy há»i nhà chuyên môn. â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â” ^[14] Under the SysV init system halt had the same effect as poweroff, but with systemd as init system (the default since jessie) their effects are different. ^[15] Examples are: cron, quota, logcheck, aide, ... ^[16] The forwarding of mail for root to the regular user account is configured in /etc/aliases. If no regular user account was created, the mail will of course be delivered to the root account itself. ^[17] CÅ©ng có thể gỡ bá» gói exim4 và thay thế bằng MTA/MDA khác. Phụ lục A. Cà i đặt Thế nà o Mục lục A.1. Chuẩn bị A.2. Khởi động trình cà i đặt A.2.1. Optical disc A.2.2. Khởi động từ mạng A.2.3. Khởi động từ đĩa cứng A.3. Cà i đặt A.4. Gởi báo cáo cà i đặt cho chúng tôi A.5. Váºy cuối cùng... Tà i liệu nà y diá»…n tả cách cà i đặt Debian GNU/Linux trixie dà nh cho 64-bit RISC-V (kiến trúc "riscv64") bằng debian-installer má»›i. Nó là sá»± giải thÃch nhanh cá»§a tiến trình cà i đặt mà nên chứa tất cả thông tin cần thiết để cà i đặt trong phần lá»›n trưá»ng hợp. Khi thông tin thêm có thể là hữu Ãch, chúng tôi sẽ liên kết đến sá»± giải thÃch chi tiết hÆ¡n trong phần tà i liệu khác. A.1. Chuẩn bị If you encounter bugs during your install, please refer to Phần 5.2.4, "Äệ trình báo cáo cà i đặt" for instructions on how to report them. If you have questions which cannot be answered by this document, please direct them to the debian-boot mailing list (debian-boot@lists.debian.org) or ask on IRC (# debian-boot on the OFTC network). A.2. Khởi động trình cà i đặt The debian-cd team provides builds of installation images using debian-installer on the Debian CD/DVD page. For more information on where to get installation images, see Phần 4.1, "Official Debian GNU/Linux installation images". Some installation methods require other images than those for optical media. Phần 4.2.1, "Where to Find Installation Files" explains how to find images on Debian mirrors. Những tiết Ä‘oạn phụ dưới đây cung cấp chi tiết vỠảnh nà o bạn nên lấy để thá»±c hiện má»—i phương pháp cà i đặt. A.2.1. Optical disc The netinst CD image is a popular image which can be used to install trixie with the debian-installer. This installation method is intended to boot from the image and install additional packages over a network; hence the name " netinst". The image has the software components needed to run the installer and the base packages to provide a minimal trixie system. If you'd rather, you can get a DVD image which will not need the network to install. You only need the first image of such set. Download whichever type you prefer and burn it to an optical disc. A.2.2. Khởi động từ mạng CÅ©ng có thể khởi động debian-installer má»™t cách hoà n toà n từ mạng. Má»—i phương pháp khởi động từ mạng phụ thuá»™c và o kiến trúc và thiết láºp khởi động mạng riêng cá»§a bạn. Những táºp tin nằm trong thư mục netboot/ có thể được dùng để khởi động debian-installer từ mạng. A.2.3. Khởi động từ đĩa cứng It's possible to boot the installer using no removable media, but just an existing hard disk, which can have a different OS on it. Download hd-media/ initrd.gz, hd-media/vmlinuz, and a Debian DVD image to the top-level directory of the hard disk. Make sure that the image has a filename ending in .iso. Now it's just a matter of booting linux with the initrd. A.3. Cà i đặt Má»™t khi trình cà i đặt khởi chạy, bạn sẽ xem mà n hình ban đầu. Hãy bấm Enter để khởi động, hoặc Ä‘á»c các chỉ dẫn vá» những phương pháp khởi động và tham số khác (xem Phần 5.1, "Tham số khởi động"). Sau má»™t thá»i gian, bạn sẽ được nhắc chá»n ngôn ngữ cá»§a mình. Hãy sá» dụng phÃm mÅ©i tên để chá»n ngôn ngữ, rồi bấm Enter để tiếp tục. Sau đó, bạn sẽ được nhắc chá»n quốc gia, trong danh sách gồm quốc gia nÆ¡i nói ngôn ngữ bạn. Nếu chá»— bạn không nằm trong danh sách ngắn, có sẵn má»™t danh sách má»i quốc gia trên khắp thế giá»›i. Có lẽ bạn sẽ được nhắc xác nháºn bố trà bà n phÃm cá»§a mình. Hãy chá»n bố trà bà n phÃm thÃch hợp, hoặc chá»n Ä‘iá»u mặc định nếu bạn chưa chắc. Now sit back while debian-installer detects some of your hardware, and loads the rest of the installation image. Tiếp theo, trình cà i đặt sẽ thá» phát hiện phần cứng mạng cá»§a bạn, để thiết láºp thao tác chạy mạng bằng DHCP. Nếu bạn chưa lên mạng, hoặc không có khả năng DHCP, bạn sẽ có dịp tá»± cấu hình mạng. Setting up the network is followed by the creation of user accounts. By default you are asked to provide a password for the "root" (administrator) account and information necessary to create one regular user account. If you do not specify a password for the "root" user, this account will be disabled but the sudo package will be installed later to enable administrative tasks to be carried out on the new system. By default, the first user created on the system will be allowed to use the sudo command to become root. Bước tiếp theo là đặt đồng hồ và múi giá». Tiến trình cà i đặt sẽ thá» liên lạc vá»›i má»™t máy phục vụ thá»i gian trên Internet để đảm bảo đồng hồ được đặt đúng. Múi giá» dá»±a và o quốc gia được chá»n ở má»™t bước trước thì tiến trình cà i đặt sẽ chỉ nhắc bạn chá»n thêm nếu quốc gia có nhiá»u miá»n thá»i gian. Äây là giai Ä‘oạn phân vùng đĩa. Trước tiên, bạn sẽ có dịp tá»± động phân vùng hoặc má»™t đĩa hoà n toà n, hoặc sức chứa còn rảnh có sẵn trên má»™t đĩa (xem Phần 6.3.4.2, "Phân vùng hướng dẫn"). Tùy chá»n nà y được khuyến khÃch cho ngưá»i dùng má»›i hoặc ngưá»i nà o vá»™i và ng. Nếu bạn không muốn tá»± động phân vùng, hãy chá»n mục Bằng tay trong trình đơn. Trên mà n hình kế tiếp, bạn sẽ xem bảng phân vùng, định dạng phân vùng dá»± định, và nÆ¡i sẽ gắn kết chúng. Hãy chá»n má»™t phân vùng để sá»a đổi hoặc xoá. Ngưá»i dùng đã tá»± động phân vùng thì nên có khả năng chỉ chá»n mục Phân vùng xong và ghi các thay đổi và o đĩa trong trình đơn, để sá» dụng cấu hình được thiết láºp. Ghi nhá»› : cần phải gán Ãt nhất má»™t phân vùng dà nh cho chá»— trao đổi (swap space), cÅ©ng gắn kết má»™t phân vùng đến /. Äể tìm thêm thông tin vá» sá» dụng công cụ phân vùng như thế nà o, xem Phần 6.3.4, "Phân vùng và chá»n Ä‘iểm lắp"; phụ lục Phụ lục C, Phân vùng cho Debian chứa thông tin chung hÆ¡n vá» thao tác phân vùng. Lúc nà y, debian-installer định dạng các phân vùng cá»§a bạn, rồi bắt đầu cà i đặt hệ thống cÆ¡ bản, mà có thể hÆ¡i lâu. Sau đó, hạt nhân sẽ được cà i đặt. The base system that was installed earlier is a working, but very minimal installation. To make the system more functional the next step allows you to install additional packages by selecting tasks. Before packages can be installed apt needs to be configured as that defines from where the packages will be retrieved. The "Standard system utilities" task will be selected by default and should normally be installed. Select the "Desktop environment" task if you would like to have a graphical desktop after the installation. See Phần 6.3.6.2, "Lá»±a chá»n và Cà i đặt Phần má»m" for additional information about this step. The last step is to install a boot loader. If the installer detects other operating systems on your computer, it will add them to the boot menu and let you know. debian-installer giá» sẽ báo bạn biết rằng tiến trình cà i đặt đã chạy xong. Hãy gỡ bỠđĩa CD-ROM hay váºt chứa khởi động khác, rồi bấm Enter để khởi động lại máy tÃnh. Nó nên khởi động và o hệ thống má»›i cà i đặt, và cho phép bạn đăng nháºp. (Xem thêm phần Chương 7, Khởi động và o hệ thống Debian má»›i.) Nếu bạn muốn tìm thông tin thêm vá» tiến trình cà i đặt, xem Chương 6, Sá» dụng trình cà i đặt Debian. A.4. Gởi báo cáo cà i đặt cho chúng tôi If you successfully managed an installation with debian-installer, please take time to provide us with a report. The simplest way to do so is to install the reportbug package (apt install reportbug), configure reportbug as explained in Phần 8.4.2, "Gá»i thư ra hệ thống", and run reportbug installation-reports. Nếu bạn chưa cà i đặt xong, rất có thể là bạn đã gặp lá»—i trong trình cà i đặt Debian. Äể cải tiến phần má»m cà i đặt, chúng tôi cần phải biết lá»—i nà y: bạn báo cáo nhé. Bạn có thể thông báo lá»—i trong báo cáo cà i đặt; nếu tiến trình cà i đặt thất bại hoà n toà n, xem Phần 5.2.3, "Thông báo vấn đỠcà i đặt". A.5. Váºy cuối cùng... Chúng tôi hy vá»ng tiến trình cà i đặt Debian chạy được cho bạn, cÅ©ng là bạn tìm thấy Debian là hữu hiệu. Äá» nghị bạn Ä‘á»c Chương 8, Bước kế tiếp và đi đâu váºy. Phụ lục B. Tá»± động hoá việc cà i đặt bằng chèn sẵn Mục lục B.1. Giá»›i thiệu B.1.1. Phương pháp chèn sẵn B.1.2. Hạn chế B.2. Dùng khả năng chèn sẵn B.2.1. Tải táºp tin định cấu hình sẵn B.2.2. Dùng tham số khởi động để chèn sẵn câu há»i B.2.3. Chế độ tá»± động B.2.4. Biệt hiệu có Ãch khi chèn sẵn B.2.5. Examples of boot prompt preseeding B.2.6. Dùng máy phục vụ DHCP để xác định táºp tin định cấu hình sẵn B.3. Tạo táºp tin định cấu hình sẵn B.4. Ná»™i dung cá»§a táºp tin định cấu hình sẵn (cho trixie) B.4.1. Äịa phương hoá B.4.2. Speech synthesis B.4.3. Cấu hình mạng B.4.4. Bà n giao tiếp mạng B.4.5. Thiết láºp máy nhân bản B.4.6. Thiết láºp tà i khoản B.4.7. Thiết láºp đồng hồ và múi giá» B.4.8. Phân vùng B.4.9. Cà i đặt hệ thống cÆ¡ bản B.4.10. Thiết láºp apt B.4.11. Chá»n gói phần má»m B.4.12. Là m xong tiến trình cà i đặt B.4.13. Chèn trước gói khác B.5. Tùy chá»n cấp cao B.5.1. Chạy lệnh riêng trong khi cà i đặt B.5.2. Dùng khả năng chèn sẵn để thay đổi giá trị mặc định B.5.3. Tải dây chuyá»n táºp tin định cấu hình sẵn Phụ lục nà y giải thÃch phương pháp chèn sẵn thông tin trả lá»i các câu há»i trong debian-installer để tá»± động hoá tiến trình cà i đặt. Những Ä‘oạn cấu hình được dùng trong phụ lục nà y cÅ©ng sẵn sà ng dạng táºp tin định cấu hình sẵn và dụ tại https://www.debian.org/releases/trixie/ example-preseed.txt. B.1. Giá»›i thiệu Khả năng chèn sẵn cung cấp phương pháp đặt trả lá»i những câu được há»i trong tiến trình cà i đặt, không cần tá»± nháºp má»—i trả lá»i trong khi cà i đặt. Như thế thì có khả năng tá»± động hoá hoà n toà n phần lá»›n kiểu việc cà i đặt, ngay cả cung cấp má»™t số tÃnh năng không sẵn sà ng trong tiến trình cà i đặt chuẩn. Không cần chèn sẵn. Nếu bạn dùng má»™t táºp tin chèn sẵn còn rá»—ng, trình cà i đặt sẽ ứng xỠđúng như trong má»™t tiến trình cà i đặt thông thưá»ng bằng tay. Má»—i câu há»i bạn chèn sẵn sẽ (nếu bạn đã đặt dữ liệu đúng) sá»a đổi bản cà i đặt bằng cách nà o so vá»›i đưá»ng cÆ¡ sở đó. B.1.1. Phương pháp chèn sẵn Có ba phương pháp có thể dùng để chèn sẵn: initrd, táºp tin và mạng. Tiến trình chèn sẵn initrd sẽ hoạt động được vá»›i bất cứ phương pháp cà i đặt nà o, cÅ©ng há»— trợ khả năng chèn sẵn số thứ thêm, còn cần thiết bạn chuẩn bị nhiá»u nhất. Tiến trình chèn sẵn kiểu táºp tin và mạng có thể được dùng vá»›i phương pháp cà i đặt khác nhau. Theo đây có bảng hiển thị phương pháp chèn sẵn nà o dùng được vá»›i phương pháp cà i đặt nà o. ┌─────────────────────────────────────┬────────────┬─────────────┬────────────┠│ Phương pháp cà i đặt │ initrd │ táºp tin │ mạng │ ├─────────────────────────────────────┼────────────┼─────────────┼────────────┤ │CD/DVD/USB │có │có │có^[a] │ ├─────────────────────────────────────┼────────────┼─────────────┼────────────┤ │khởi động qua mạng │có │không │có │ ├─────────────────────────────────────┼────────────┼─────────────┼────────────┤ │kiểu đĩa cứng │có │có │có^[a] │ ├─────────────────────────────────────┴────────────┴─────────────┴────────────┤ │^[a] nhưng chỉ nếu bạn có khả năng truy cáºp mạng, và đặt giá trị preseed/url │ │thÃch hợp │ └─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────┘ An important difference between the preseeding methods is the point at which the preconfiguration file is loaded and processed. For initrd preseeding this is right at the start of the installation, before the first question is even asked. Preseeding from the kernel command line happens just after. It is thus possible to override configuration set in the initrd by editing the kernel command line (either in the bootloader configuration or manually at boot time for bootloaders that allow it). For file preseeding this is after the installation image has been loaded. For network preseeding it is only after the network has been configured. Quan trá»ng Obviously, any questions that have been processed before the preconfiguration file is loaded cannot be preseeded (this will include questions that are only displayed at medium or low priority, like the first hardware detection run). A not so convenient way to avoid these questions from being asked is to preseed them through the boot parameters, as described in Phần B.2.2, "Dùng tham số khởi động để chèn sẵn câu há»i". In order to easily avoid the questions that would normally appear before the preseeding occurs, you can start the installer in "auto" mode. This delays questions that would normally be asked too early for preseeding (i.e. language, country and keyboard selection) until after the network comes up, thus allowing them to be preseeded. It also runs the installation at critical priority, which avoids many unimportant questions. See Phần B.2.3, "Chế độ tá»± động" for details. B.1.2. Hạn chế Mặc dù phương pháp nà y có khả năng chèn sẵn phần lá»›n câu há»i được debian-installer dùng, có má»™t số ngoại lệ quan trá»ng. Bạn cần phải phân vùng (lại) toà n bá»™ đĩa hoặc sá» dụng sức chứa còn rảnh trên đĩa; không thể sá» dụng phân vùng đã có. B.2. Dùng khả năng chèn sẵn You will first need to create a preconfiguration file and place it in the location from where you want to use it. Creating the preconfiguration file is covered later in this appendix. Putting it in the correct location is fairly straightforward for network preseeding or if you want to read the file off a usb-stick. If you want to include the file in an installation ISO image, you will have to remaster the image. How to get the preconfiguration file included in the initrd is outside the scope of this document; please consult the developers' documentation for debian-installer. Bạn có khả năng tạo táºp tin cấu hình sẵn riêng dá»±a và o táºp tin cấu hình sẵn mẫu sẵn sà ng tại https://www.debian.org/releases/trixie/example-preseed.txt. Táºp tin mẫu nà y lần lượt dá»±a và o những Ä‘oạn cấu hình nằm trong phụ lục nà y. B.2.1. Tải táºp tin định cấu hình sẵn Nếu bạn Ä‘ang dùng khả năng chèn sẵn kiểu initrd, bạn chỉ cần phải chắc là má»™t táºp tin tên preseed.cfg nằm trong thư mục gốc cá»§a initrd đó. Trình cà i đặt sẽ kiểm tra tá»± động nếu có táºp tin nà y không, cÅ©ng sẽ tải nó. For the other preseeding methods you need to tell the installer what file to use when you boot it. This is normally done by passing the kernel a boot parameter, either manually at boot time or by editing the bootloader configuration file (e.g. syslinux.cfg) and adding the parameter to the end of the append line(s) for the kernel. Nếu bạn có phải xác định táºp tin cấu hình sẵn trong cấu hình bá»™ nạp khởi động, thì cÅ©ng có thể sá»a đổi cấu hình để tránh yêu cầu bấm phÃm Enter để khởi động trình cà i đặt. Äối vá»›i syslinux có nghÄ©a là láºp thá»i hạn (timeout) thà nh 1 trong táºp tin syslinux.cfg. Äể chắc là trình cà i đặt nháºn táºp tin cấu hình sẵn đúng, bạn có tùy chá»n xác định tổng kiểm (checksum) cho táºp tin đó. Hiện thá»i nó cần phải là tổng kiểu md5sum, và nếu được xác định, nó phải khá»›p vá»›i táºp tin cấu hình sẵn, nếu không thì trình cà i đặt sẽ từ chối dùng nó. Boot parameters to specify: - if you're netbooting: preseed/url=http://host/path/to/preseed.cfg preseed/url/checksum=5da499872becccfeda2c4872f9171c3d - or preseed/url=tftp://host/path/to/preseed.cfg preseed/url/checksum=5da499872becccfeda2c4872f9171c3d - if you're booting a remastered installation image: preseed/file=/cdrom/preseed.cfg preseed/file/checksum=5da499872becccfeda2c4872f9171c3d - if you're installing from USB media (put the preconfiguration file in the toplevel directory of the USB stick): preseed/file=/hd-media/preseed.cfg preseed/file/checksum=5da499872becccfeda2c4872f9171c3d Ghi chú rằng địa chỉ Mạng preseed/url có thể được thu ngắn thà nh url, địa chỉ táºp tin preseed/file dạng ngắn là file và địa chỉ táºp tin tổng kiểm preseed/ file/checksum thà nh preseed-md5, khi chúng được dùng là m tham số khởi động. B.2.2. Dùng tham số khởi động để chèn sẵn câu há»i Nếu táºp tin cấu hình sẵn không thể được dùng để chèn sẵn má»™t số bước riêng, tiến trình cà i đặt vẫn còn có thể được tá»± động hoá hoà n toà n, vì bạn còn có khả năng gá»i các giá trị chèn sẵn cho hạt nhân trên dòng lệnh khi khởi động trình cà i đặt. Các tham số khởi động cÅ©ng có thể được dùng nếu bạn không tháºt muốn sá» dụng khả năng chèn sẵn, nhưng chỉ muốn cung cấp trả lá»i cho má»™t câu há»i riêng. Má»™t số mẫu có Ãch vá» trưá»ng hợp nà y nằm trong phần khác cá»§a tà i liệu nà y. Äể đặt má»™t giá trị cần sá» dụng bên trong debian-installer, chỉ cần gá»i đưá»ng_dẫn/đến/biến=giá_trị cho bất cứ biến chèn sẵn nà o được liệt kê trong những mẫu cá»§a phụ lục nà y. Nếu giá trị nà o sẽ được dùng để cấu hình gói cho hệ thống Ä‘Ãch, bạn cần phải thêm (và o đầu chuá»—i) cái sở hữu (owner)^[18] biến đó như thế: cái_sở_hữu:đưá»ng_dẫn/đến/biến=giá_trị. Không xác định cái sở hữu thì giá trị cho biến đó sẽ không được sao chép và o cÆ¡ sở dữ liệu debconf trong hệ thống Ä‘Ãch nên vô Ãch trong tiến trình cấu hình gói liên quan. Bình thưá»ng, chèn sẵn má»™t câu há»i bằng cách nà y có nghÄ©a là ngưá»i dùng sẽ không được nhắc vá»›i câu há»i đó. Äể đặt má»™t giá trị mặc định nà o đó cho câu há»i, nhưng vẫn còn nhắc ngưá»i dùng vá»›i cau há»i đó, dùng toán tá» "?=" thaycho "=". Xem thêm Phần B.5.2, "Dùng khả năng chèn sẵn để thay đổi giá trị mặc định". Ghi chú rằng má»™t số biến thưá»ng được đặt tại dấu nhắc khởi động cÅ©ng có biệt hiệu ngắn hÆ¡n. Biệt hiệu sẵn sà ng thì được dùng trong những mẫu thà dụ trong phụ lục nà y, thay cho biến đầy đủ. Thà dụ, biến preseed/url có biệt hiệu url, và biệt hiệu tasks đại diện tasksel:tasksel/first. Hai dấu trừ "---" trong những tùy chá»n khởi động thì có nghÄ©a đặc biệt. Các tham số khởi động xuất hiện sau "---" cuối cùng có thể được sao chép và o cấu hình cá»§a bá»™ nạp khởi động cho hệ thống đã cà i đặt (nếu há»— trợ bởi bá»™ cà i đặt cho bá»™ nạp khởi động đó). Bá»™ cà i đặt sẽ tá»± động lá»c ra bất cứ tùy chá»n nà o nó nháºn ra. Ghi chú Các hạt nhân Linux hiện thá»i (2.6.9 và sau) chấp nháºn số tối Ä‘a là 32 tùy chá»n dòng lệnh và 32 biến môi trưá»ng, gồm bất cứ tùy chá»n nà o được thêm theo mặc định cho bá»™ cà i đặt. Vược quá số nà y thì hạt nhân không thể phục hồi (sụp đổ). (Äối vá»›i hạt nhân sá»›m hÆ¡n thì số tối Ä‘a là nhá» hÆ¡n.) Äối vá»›i phần lá»›n tiến trình cà i đặt, má»™t số tùy chá»n mặc định riêng nằm trong táºp tin cấu hình cá»§a bá»™ nạp khởi động, v.d. vga=normal, có thể được gỡ bá» an toà n, mà có thể cho bạn có khả năng thêm tùy chá»n nữa để chèn sẵn. Ghi chú Có lẽ không phải luôn luôn có khả năng xác định giá trị chứa dấu cách cho tham số khởi động, tháºm chà nếu bạn định giá»›i chúng bằng dấu trÃch dẫn. B.2.3. Chế độ tá»± động There are several features of Debian Installer that combine to allow fairly simple command lines at the boot prompt to result in arbitrarily complex customized automatic installs. This is enabled by using the Automated install boot choice, also called auto for some architectures or boot methods. In this section, auto is thus not a parameter, it means selecting that boot choice, and appending the following boot parameters on the boot prompt. Äể là m rõ ý, ở đây có má»™t số mẫu thà dụ có thể được dùng ở dấu nhắc khởi động: auto url=autoserver [auto tá»± động url địa chỉ URL server máy phục vụ] Mẫu nà y nhá» máy phục vụ DHCP há»— trợ máy tÃnh quyết định giá trị cá»§a autoserver bằng DNS, có thể sau khi thêm miá»n cục bá»™ nếu DHCP đã cung cấp. Nếu mẫu nà y được dùng ở nÆ¡i Mạng có miá»n mẫu.com có thiết láºp DHCP chuẩn, kết quả là táºp tin chèn sẵn được lấy từ http:/ /autoserver.mẫu.com/d-i/trixie/./preseed.cfg. Phần cuối cùng cá»§a địa chỉ đó (d-i/trixie/./preseed.cfg) được lấy từ giá trị auto-install/defaultroot. Mặc định là nó gồm thư mục trixie để cho các phiên bản sau có khả năng xác định tên mã riêng và cho phép má»i ngưá»i nâng cấp má»™t cách được Ä‘iá»u khiển. Phần /./ được dùng để ngụ ý má»™t thư mục gốc và o đó các đưá»ng dẫn phụ có thể được neo (để sá» dụng trong preseed/include và preseed/ run). Bố trà nà y cho phép xác định táºp tin hoặc dạng địa chỉ Mạng đầy đủ hoặc đưá»ng dẫn bắt đầu vá»›i dấu xuyệc / thì được neo, hoặc ngay cả đưá»ng dẫn tương đối vá»›i vị trà cá»§a táºp tin đã lấy cuối cùng. Nó có thể được sá» dụng để cấu tạo các văn lệnh có khả năng di động hÆ¡n mà toà n bá»™ phân cấp văn lệnh có thể được di chuyển sang vị trà khác, không ngắt nó, chẳng hạn khi sao chép các táºp tin và o thanh USB từ máy phục vụ Mạng. Trong mẫu thà dụ nà y, nếu táºp tin chèn sẵn đặt biến preseed/run thà nh giá trị /scripts/late_command.sh thì táºp tin sẽ được lấy từ http://autoserver.example.com/d-i/trixie/./scripts/late_command.sh. Nếu không có hạ tầng cÆ¡ sở cục bá»™ kiểu DHCP hay DNS, hoặc nếu bạn không muốn sá» dụng đưá»ng dẫn mặc định đến preseed.cfg, bạn vẫn còn có khả năng sá» dụng má»™t địa chỉ Mạng dứt khoát; không sá» dụng yếu tố /./ thì nó được neo và o đầu cá»§a đưá»ng dẫn (tức là dấu xuyệc / thứ ba trong địa chỉ đó). Ở đây có má»™t mẫu thà dụ chỉ cần sá»± há»— trợ tối thiểu cá»§a hạ tầng cÆ¡ sở cục bá»™ : auto url=http://192.168.1.2/đưá»ng_dẫn/đến/táºp_tin_chèn_sẵn.cá»§a_tôi Nó hoạt động như thế: • địa chỉ Mạng thiếu giao thức thì http được giả sá», • phần tên máy không chứa dấu chấm thì miá»n bắt nguồn từ DHCP được phụ thêm, và • không có dấu xuyệc / nằm sau tên miá»n thì đưá»ng dẫn mặc định được thêm. Thêm và o việc xác định địa chỉ Mạng, bạn cÅ©ng có khả năng xác định thiết láºp không có tắc động trá»±c tiếp ứng xá» cá»§a debian-installer chÃnh nó, nhưng vẫn còn có thể được gá»i cho văn lệnh nà o được ghi rõ bằng preseed/run trong táºp tin chèn sẵn đã nạp. Hiện thá»i, mẫu duy nhất cá»§a trưá»ng hợp nà y là auto-install/ classes, mà có biệt hiệu là classes. Dùng được như thế: auto url=mẫu.com classes=hạng_A;hạng_B Những hạng nà y có thể, chẳng hạn, ngụ ý kiểu hệ thống cần cà i đặt hay bản địa hoá cần dùng. Tất nhiên có thể kéo dà i khái niệm nà y, có lẽ bằng cách dùng miá»n tên auto-install nên dùng mẫu như auto-install/style để dùng trong văn lệnh. Nếu bạn muốn là m việc như thế, hãy gá»i lá thư cho há»™p thư chung khởi động Debian < debian-boot@lists.debian.org>, để chúng ta tránh sá»± xung đột giữa các tên miá»n, và có thể thêm biệt hiệu cho tham số đó để giúp đỡ bạn. The auto boot choice is not yet defined on all arches. The same effect may be achieved by simply adding the two parameters auto=true priority=critical to the kernel command line. The auto kernel parameter is an alias for auto-install/ enable and setting it to true delays the locale and keyboard questions until after there has been a chance to preseed them, while priority is an alias for debconf/priority and setting it to critical stops any questions with a lower priority from being asked. When an Automatic install is selected without also specifying a preseed configuration, the user will be prompted to provide a preseed location. Alternatively, if a preseed configuration has been specified, then that prompt is normally suppressed in order to enable a fully non-interactive install. However, if the intent is to modify defaults by using a preseed.cfg in an initrd, then the result should really behave as though no preseeding has yet been specified, even though it has. In that case, the debconf variable auto-install/cloak_initrd_preseed can be set to true (e.g. in the initrd's preseed.cfg). to get the required behaviour. Tùy chá»n thêm có thể có Ãch khi cố gắng tá»± động hoá việc cà i đặt chạy vá»›i dịch vụ DHCP là : interface=auto netcfg/dhcp_timeout=60 (giao diện là tá»± động, thá»i hạn netcf/dhcp là 60) mà là m cho máy chá»n NIC thứ nhất sẵn sà ng và đợi nhiá»u thá»i gian hÆ¡n để nháºn trả lá»i cho truy vấn DHCP cá»§a nó. Mẹo Có má»™t mẫu thà dụ rất chi tiết vá» cách sá» dụng khuôn khổ nà y, bao gồm các văn lệnh mẫu, ở địa chi Web cá»§a nhà phát triển. Các mẫu ở đó cÅ©ng minh há»a nhiá»u hiệu ứng đẹp có thể được là m khi dùng chức năng chèn sẵn má»™t cách sáng tạo. B.2.4. Biệt hiệu có Ãch khi chèn sẵn Những bà danh theo đây cÅ©ng có thể hữu Ãch khi chèn sẵn (trong chế độ tá»± động). Ghi chú rằng đây chỉ là bà danh ngắn mà đại diện tên câu há»i, và bạn lúc nà o cÅ©ng cần ghi rõ má»™t giá trị: v.d. auto=true or interface=eth0. priority debconf/priority fb debian-installer/framebuffer auto auto-install/enable classes auto-install/classes táºp tin preseed/file url preseed/url theme debian-installer/theme language debian-installer/language country debian-installer/country locale debian-installer/locale keymap keyboard-configuration/xkb-keymap modules anna/choose_modules firmware hw-detect/firmware-lookup interface netcfg/choose_interface domain netcfg/get_domain hostname   netcfg/get_hostname protocol mirror/protocol suite mirror/suite recommends base-installer/install-recommends tasks tasksel:tasksel/first môi trưá»ng là m việc tasksel:tasksel/desktop preseed-md5 preseed/file/checksum B.2.5. Examples of boot prompt preseeding Here are some examples of how the boot prompt might look like (you will need to adapt this to your needs). # To set French as language and France as country: /install.amd/vmlinuz vga=788 initrd=/install.amd/gtk/initrd.gz language=fr country=FR --- quiet # To set English as language and Germany as country, and use a German keyboard layout: /install.amd/vmlinuz vga=788 initrd=/install.amd/gtk/initrd.gz language=en country=DE locale=en_US.UTF-8 keymap=de --- quiet # To install the MATE desktop: /install.amd/vmlinuz vga=788 initrd=/install.amd/gtk/initrd.gz desktop=mate-desktop --- quiet # To install the web-server task: /install.amd/vmlinuz initrd=/install.amd/initrd.gz tasksel:tasksel/first=web-server --- B.2.6. Dùng máy phục vụ DHCP để xác định táºp tin định cấu hình sẵn CÅ©ng có thể sá» dụng dịch vụ DHCP để xác định táºp tin cấu hình sẵn cần tải xuống mạng. Giao thức DHCP cho phép xác định tên táºp tin. Bình thưá»ng, nó là má»™t táºp tin cần khởi động qua mạng, nhưng nếu nó có vẻ là má»™t địa chỉ URL thì váºt chứa cà i đặt cÅ©ng há»— trợ chèn sẵn qua mạng sẽ tải táºp tin đó xuống địa chỉ URL được cung cấp và dùng nó là m má»™t táºp tin cấu hình sẵn. Äây là má»™t mẫu thiết láºp nó trong táºp tin cấu hình « dhcpd.conf » cho phiên bản 3 cá»§a trình phục vụ DHCP ISC (gói Debian « isc-dhcp-server »). if substring (option vendor-class-identifier, 0, 3) = "d-i" { filename "http://máy/preseed.cfg"; } Ghi chú rằng mẫu bên trên giá»›i hạn tên táºp tin nà y thà nh ứng dụng khách DHCP tá»± nháºn diện là "d-i", vì váºy nó sẽ không có tác động ứng dụng khách DHCP chuẩn, chỉ trình cà i đặt. Bạn cÅ©ng có khả năng định dạng Ä‘oạn đó là đoạn dòng cho chỉ má»™t máy riêng, để tránh chèn sẵn má»i việc cà i đặt trên mạng đó. Má»™t phương pháp tốt để dùng chức năng chèn sẵn DHCP là chèn sẵn chỉ những giá trị đặc trưng cho mạng đó, v.d. máy nhân bản Debian cần dùng. Bằng cách nà y, việc cà i đặt trên mạng đó sẽ tá»± động chá»n má»™t máy nhân bản hữu Ãch, còn phần còn lại cá»§a tiến trình cà i đặt có thể được thá»±c hiện tương tác. Bạn nên rất cẩn tháºn khi dùng chức năng chèn sẵn DHCP để tá»± động hoá hoà n toà n tiến trình cà i đặt Debian. B.3. Tạo táºp tin định cấu hình sẵn Táºp tin cấu hình sẵn có dạng thức được dùng bởi lệnh debconf-set-selections. Dạng thức chung cá»§a dòng nà o nằm trong táºp tin cấu hình sẵn là : <sở hữu> <tên câu há»i> <kiểu câu há»i> <giá trị> The file should start with #_preseed_V1 Ghi nhá»› và i quy tắc khi tạo táºp tin cấu hình sẵn. • Chèn chỉ má»™t dấu cách riêng lẻ giữa « kiểu » và « giá trị »: dấu cách thêm nà o sẽ được xá» lý là phần cá»§a giá trị đó. • Má»—i dòng có thể được chia ra nhiá»u dòng bằng cách phụ thêm xuyệc ngược ("\" ) là ký tá»± tiếp tục dòng. NÆ¡i thÃch hợp để chia dòng ra là nÆ¡i nằm sau « tên câu há»i »; còn nÆ¡i không thÃch hợp là nÆ¡i giữa « kiểu câu há»i » và « giá trị ». Các dòng bị chia tách sẽ được nối lại thà nh má»™t dòng riêng lẻ có tất cả các khoảng trắng theo sau được co lại thà nh má»™t dấu cách riêng lẻ. • Äối vá»›i biến cấu hình debconf (mẫu) nà o chỉ được dùng trong trình cà i đặt chÃnh nó, nên đặt chá»§ sở hữu thà nh "d-i"; để chèn sẵn các biến được dùng trong hệ thống được cà i đặt, nên dùng tên cá»§a gói chứa mẫu debconf tương ứng. Chỉ những biến có chá»§ sở hữu khác vá»›i "d-i" sẽ được chép đến cÆ¡ sở dữ liệu debconf cho hệ thống được cà i đặt. • Phần lá»›n câu há»i cần phải được chèn sẵn bằng giá trị tiếng Anh, không phải giá trị đã dịch. Tuy nhiên, có má»™t số câu há»i riêng (v.d. trong partman) trong đó cần phải dùng giá trị đã dịch. • Má»™t số câu há»i riêng chấp nháºn mã là giá trị, thay cho Ä‘oạn tiếng Anh được hiển thị trong khi cà i đặt. • Start with #_preseed_V1 • A comment consists of a line which starts with a hash character ("#") and extends up to the length of that line. Phương pháp dá»… nhất để tạo táºp tin cấu hình sẵn là dùng táºp tin mẫu được liên kết trong Phần B.4, "Ná»™i dung cá»§a táºp tin định cấu hình sẵn (cho trixie)" như là cÆ¡ bản, rồi thêm từ từ và o nó. Má»™t phương pháp xen kẽ là tá»± chạy tiến trình cà i đặt, rồi, sau khi khởi động lại, dùng chức năng debconf-get-selections cá»§a gói các tiện Ãch debconf-utils để đổ cả cÆ¡ sở dữ liệu debconf lẫn cÆ¡ sở dữ liệu cdebconf cá»§a trình cà i đặt Ä‘á»u và o cùng má»™t táºp tin: $ echo "#_preseed_V1" > file $ debconf-get-selections --installer >> file $ debconf-get-selections >> file Tuy nhiên, táºp tin được tạo ra bằng cách nà y sẽ chứa má»™t số mục riêng không nên được chèn sẵn; táºp tin mẫu cÅ©ng là nÆ¡i bắt đầu thÃch hợp hÆ¡n vá»›i trưá»ng hợp cá»§a phần lá»›n ngưá»i dùng. Ghi chú Phương pháp nà y nhá» trưá»ng hợp rằng, tại kết thúc cá»§a tiến trình cà i đặt, cÆ¡ sở dữ liệu cdebconf cá»§a trình cà i đặt được lưu và o hệ thống má»›i cà i đặt trong thư mục /var/log/installer/cdebconf. Tuy nhiên, vì cÆ¡ sở dữ liệu đó có thể chứa thông tin nhạy cảm, theo mặc định các táºp tin đó chỉ cho phép ngưá»i chá»§ Ä‘á»c thôi. Thư mục /var/log/installer, cÅ©ng là má»i táºp tin nằm trong nó sẽ bị xoá bá» ra hệ thống cá»§a bạn nếu bạn tẩy gói thông báo cà i đặt installation-report. Äể kiểm tra giá trị có thể cho câu há»i, bạn có khả năng sá» dụng trình hiệu chỉnh văn bản nano để xem lại các táºp tin nằm trong thư mục /var/lib/cdebconf trong khi cà i đặt. Xem táºp tin templates.dat để tìm biểu mẫu thô, còn táºp tin questions.dat để tìm những giá trị hiện thá»i và các giá trị được gán cho biến. Trước khi cà i đặt, để kiểm tra nếu táºp tin cấu hình sẵn có dạng thức hợp lệ chưa, bạn có thể chạy lệnh debconf-set-selections -c preseed.cfg. B.4. Ná»™i dung cá»§a táºp tin định cấu hình sẵn (cho trixie) Những Ä‘oạn cấu hình được dùng trong phụ lục nà y cÅ©ng sẵn sà ng dạng táºp tin định cấu hình sẵn và dụ tại https://www.debian.org/releases/trixie/ example-preseed.txt. Ghi chú rằng mẫu nà y dá»±a và o tiến trình cà i đặt và o kiến trúc kiểu x86 Intel. Nếu bạn Ä‘ang cà i đặt và o kiến trúc khác, má»™t số phần mẫu (v.d. phần chá»n bố trà bà n phÃm và phần cà i đặt bá»™ nạp khởi động) có lẽ không phải là thÃch hợp, cÅ©ng sẽ cần phải được thay thế bằng thiết láºp debconf thÃch hợp vá»›i kiến trúc đó. Có thể tìm thêm chi tiết vá» cách là m việc thá»±c sá»± cá»§a các thà nh phần khác nhau cá»§a Trình Cà i đặt Debian tại Phần 6.3, "Sá» dụng má»—i thà nh phần". B.4.1. Äịa phương hoá During a normal install the questions about localization are asked first, so these values can only be preseeded via the initrd or kernel boot parameter methods. Auto mode (Phần B.2.3, "Chế độ tá»± động") includes the setting of auto-install/enable=true (normally via the auto preseed alias). This delays the asking of the localisation questions, so that they can be preseeded by any method. Miá»n địa phương (locale) có thể được dùng để xác định cả hai ngôn ngữ và quốc gia, và có thể là bất cứ tổ hợp nà o má»™t ngôn ngữ được debian-installer há»— trợ và má»™t quốc gia nháºn ra. Nếu tổ hợp nà y không là m má»™t miá»n địa phương hợp lệ thì trình cà i đặt tá»± động chá»n má»™t miá»n địa phương vẫn hợp lệ cho ngôn ngữ đã chá»n. Äể chỉ định miá»n địa phương dưới dạng má»™t tham số khởi động, hãy dùng locale=vi_VN.UTF-8. Mặc dù phương pháp nà y rất dá»… sá» dụng, nó không cho phép chèn sẵn tất cả các tổ hợp các ngôn ngữ, quốc gia và miá»n địa phương^[19]. CÅ©ng có thể ghi rõ từng giá trị. Hoặc có thể ghi rõ ngôn ngữ và quốc gia dưới dạng tham số khởi động. # Chỉ chèn sẵn miá»n địa phương, ngôn ngữ và quốc gia. d-i debian-installer/locale string vi_VN.UTF-8 # CÅ©ng có thể chèn sẵn từng giá trị riêng, để uyển chuyển hÆ¡n. #d-i debian-installer/language string vi #d-i debian-installer/country string AU #d-i debian-installer/locale string vi_VN.UTF-8 # Tuỳ chá»n có thể ghi rõ thêm miá»n địa phương. #d-i localechooser/supported-locales multiselect vi.UTF-8, en_US.UTF-8 Keyboard configuration consists of selecting a keymap and (for non-latin keymaps) a toggle key to switch between the non-latin keymap and the US keymap. Only basic keymap variants are available during installation. Advanced variants are available only in the installed system, through dpkg-reconfigure keyboard-configuration. # Chá»n bà n phÃm. d-i keyboard-configuration/xkb-keymap select vn # d-i keyboard-configuration/toggle select No toggling Äể bá» qua bước cấu hình bà n phÃm, hãy chèn sẵn keymap bằng skip-config (bá» qua cấu hình). Kết quả là bố trà bà n phÃm cá»§a hạt nhân còn lại hoạt động. B.4.2. Speech synthesis When installing with software speech synthesis (i.e. speakup.synth=soft passed on the kernel command line), the sound board and the voice to be used can be preseeded. Since speech synthesis is started very early, this can only be preseeded from initrd or the kernel command line. Preseeding espeakup/voice also enables configuring the installed system with speech accessibility features. This takes effect even if software speech synthesis was not actually enabled inside the installer. # Which ALSA card to be used for software speech. # Can be a number from 0, or an ID as seen in # /sys/class/sound/card*/id #d-i espeakup/card string 0 # Which espeak-ng voice to be used #d-i espeakup/voice string en B.4.3. Cấu hình mạng Of course, preseeding the network configuration won't work if you're loading your preconfiguration file from the network. But it's great when you're booting from optical disc or USB stick. If you are loading preconfiguration files from the network, you can pass network config parameters by using kernel boot parameters. Nếu bạn cần phải chá»n má»™t giao diện riêng khi khởi động qua mạng, trước khi tải táºp tin cấu hình sẵn qua mạng, hãy nháºp tham số khởi động như interface=eth1. Mặc dù thưá»ng không thể chèn sẵn cấu hình mạng khi dùng khả năng chèn trước qua mạng (dùng địa chỉ Mạng "preseed/url"), bạn vẫn còn có khả năng sá» dụng dãy câu lệnh theo đây để chỉnh sá»a sá»± hạn chế nà y, chẳng hạn nếu bạn muốn đặt má»™t địa chỉ tÄ©nh cho giao diện mạng. Dãy câu lệnh nà y ép buá»™c cấu hình mạng chạy lại sau khi nạp táºp tin chèn sẵn, bằng cách tạo văn lệnh "preseed/run" chứa những câu lệnh nà y: kill-all-dhcp; netcfg Theo đây có những biến debconf thÃch hợp vá»›i cấu hình mạng. # Disable network configuration entirely. This is useful for cdrom # installations on non-networked devices where the network questions, # warning and long timeouts are a nuisance. #d-i netcfg/enable boolean false # netcfg will choose an interface that has link if possible. This makes it # skip displaying a list if there is more than one interface. d-i netcfg/choose_interface select auto # To pick a particular interface instead: #d-i netcfg/choose_interface select eth1 # To set a different link detection timeout (default is 3 seconds). # Values are interpreted as seconds. #d-i netcfg/link_wait_timeout string 10 # If you have a slow dhcp server and the installer times out waiting for # it, this might be useful. #d-i netcfg/dhcp_timeout string 60 #d-i netcfg/dhcpv6_timeout string 60 # Automatic network configuration is the default. # If you prefer to configure the network manually, uncomment this line and # the static network configuration below. #d-i netcfg/disable_autoconfig boolean true # If you want the preconfiguration file to work on systems both with and # without a dhcp server, uncomment these lines and the static network # configuration below. #d-i netcfg/dhcp_failed note #d-i netcfg/dhcp_options select Configure network manually # Static network configuration. # # IPv4 example #d-i netcfg/get_ipaddress string 192.168.1.42 #d-i netcfg/get_netmask string 255.255.255.0 #d-i netcfg/get_gateway string 192.168.1.1 #d-i netcfg/get_nameservers string 192.168.1.1 #d-i netcfg/confirm_static boolean true # # IPv6 example #d-i netcfg/get_ipaddress string fc00::2 #d-i netcfg/get_netmask string ffff:ffff:ffff:ffff:: #d-i netcfg/get_gateway string fc00::1 #d-i netcfg/get_nameservers string fc00::1 #d-i netcfg/confirm_static boolean true # Any hostname and domain names assigned from dhcp take precedence over # values set here. However, setting the values still prevents the questions # from being shown, even if values come from dhcp. d-i netcfg/get_hostname string unassigned-hostname d-i netcfg/get_domain string unassigned-domain # If you want to force a hostname, regardless of what either the DHCP # server returns or what the reverse DNS entry for the IP is, uncomment # and adjust the following line. #d-i netcfg/hostname string somehost # Disable that annoying WEP key dialog. d-i netcfg/wireless_wep string # The wacky dhcp hostname that some ISPs use as a password of sorts. #d-i netcfg/dhcp_hostname string radish # If you want to completely disable firmware lookup (i.e. not use firmware # files or packages that might be available on installation images): #d-i hw-detect/firmware-lookup string never # If non-free firmware is needed for the network or other hardware, you can # configure the installer to always try to load it, without prompting. Or # change to false to disable asking. #d-i hw-detect/load_firmware boolean true Ghi chú rằng netcfg sẽ tá»± động quyết định mặt nạ mạng nếu netcfg/get_netmask không phải được chèn sẵn. Trong trưá»ng hợp nà y, biến phải được đánh dấu là seen (được thấy) cho quá trình tá»± động cà i đặt. Tương tá»±, netcfg sẽ chá»n má»™t địa chỉ thÃch hợp nếu không đặt netcfg/get_gateway. Như má»™t trưá»ng hợp đặc biệt, bạn cÅ©ng có thể đặt netcfg/get_gateway thà nh "none" (không có) để chỉ định không nên dùng cổng ra nà o. B.4.4. Bà n giao tiếp mạng # Dùng thiết láºp theo đây nếu bạn muốn sá» dụng thà nh phần # bà n giao tiếp mạng (network-console) để cà i đặt từ xa # thông qua SSH (trình bao bảo máºt). Trưá»ng hợp nà y chỉ hữu Ãch # nếu bạn định tá»± thá»±c hiện phần còn lại cá»§a quá trình cà i đặt. #d-i anna/choose_modules string network-console #d-i network-console/authorized_keys_url string http://10.0.0.1/openssh-key #d-i network-console/password password r00tme #d-i network-console/password-again password r00tme More information related to network-console can be found in Phần 6.3.10, "Installation over network-console". B.4.5. Thiết láºp máy nhân bản Phụ thuá»™c và o phương pháp cà i đặt bạn dùng, máy nhân bản có thể được dùng để tải vá» thà nh phần cà i đặt thêm, để cà i đặt hệ thống cÆ¡ bản, và để thiết láºp danh sách các nguồn /etc/apt/sources.list cho hệ thống đã cà i đặt. Tham số mirror/suite xác định bá»™ phần má»m đối vá»›i hệ thống đã cà i đặt. Tham số mirror/udeb/suite quyết định bá»™ phần má»m đối vá»›i thà nh phần nà o thêm và o trình cà i đặt. Nó có Ãch chỉ nếu thà nh phần nà o tá»±cháºt sá»± được tải vá» qua mạng, cÅ©ng nên tương ứng vá»›i bá»™ phần má»m được dùng để xây dá»±ng initrd cho phương pháp cà i đặt được dùng. Bình thưá»ng, trình cà i đặt tá»± động sá» dụng giá trị đúng thì không nên láºp tham số nà y. # Mirror protocol: # If you select ftp, the mirror/country string does not need to be set. # Default value for the mirror protocol: http. #d-i mirror/protocol string ftp d-i mirror/country string manual d-i mirror/http/hostname string http.us.debian.org d-i mirror/http/directory string /debian d-i mirror/http/proxy string # Suite to install. #d-i mirror/suite string testing # Suite to use for loading installer components (optional). #d-i mirror/udeb/suite string testing B.4.6. Thiết láºp tà i khoản The password for the root account and name and password for a first regular user's account can be preseeded. For the passwords you can use either clear text values or crypt(3) hashes. Cảnh báo Be aware that preseeding passwords is not completely secure as everyone with access to the preconfiguration file will have the knowledge of these passwords. Storing hashed passwords is considered secure unless a weak hashing algorithm like DES or MD5 is used which allow for bruteforce attacks. Recommended password hashing algorithms are SHA-256 and SHA512. # Skip creation of a root account (normal user account will be able to # use sudo). #d-i passwd/root-login boolean false # Alternatively, to skip creation of a normal user account. #d-i passwd/make-user boolean false # Root password, either in clear text #d-i passwd/root-password password r00tme #d-i passwd/root-password-again password r00tme # or encrypted using a crypt(3) hash. #d-i passwd/root-password-crypted password [crypt(3) hash] # To create a normal user account. #d-i passwd/user-fullname string Debian User #d-i passwd/username string debian # Normal user's password, either in clear text #d-i passwd/user-password password insecure #d-i passwd/user-password-again password insecure # or encrypted using a crypt(3) hash. #d-i passwd/user-password-crypted password [crypt(3) hash] # Create the first user with the specified UID instead of the default. #d-i passwd/user-uid string 1010 # The user account will be added to some standard initial groups. To # override that, use this. #d-i passwd/user-default-groups string audio cdrom video Biến passwd/root-password-crypted và passwd/user-password-crypted cÅ©ng có thể được chèn trước bằng "!" là giá trị. Trong trưá»ng hợp đó, tà i khoản tương ứng bị tắt. Trưá»ng hợp nà y có thể là tiện vá»›i tà i khoản ngưá»i chá»§, miá»…n là phương pháp xen kẽ được thiết láºp để cho phép hoạt động quản lý hay đăng nháºp ngưá»i chá»§ (thà dụ bằng cách dùng khả năng xác thức khoá SSH hay sudo). The following command (available from the whois package) can be used to generate a SHA-512 based crypt(3) hash for a password: mkpasswd -m sha-512 B.4.7. Thiết láºp đồng hồ và múi giá» # Äiá»u khiển nếu đồng hồ phần cứng được đặt thà nh UTC không. d-i clock-setup/utc boolean true # Bạn có thể đặt Ä‘iá»u nà y thà nh bất cứ giá trị nà o hợp lệ cho $TZ (múi giá»), # xem ná»™i dung cá»§a « /usr/share/zoneinfo/ » để tìm giá trị hợp lệ. d-i time/zone string Asia/Saigon # Äiá»u khiển có nên dùng giao thức thá»i gian NTP # để đặt đồng hồ trong khi cà i đặt hay không. d-i clock-setup/ntp boolean true # Máy phục vụ NTP cần dùng. Giá trị mặc định gần lúc nà o cÅ©ng đúng. #d-i clock-setup/ntp-server string ntp.example.com B.4.8. Phân vùng Sá» dụng chức năng chèn sẵn để phân vùng đĩa cứng vẫn bị hạn chế thà nh khả năng được há»— trợ bởi partman-auto. Bạn có thể chá»n phân vùng hoặc sức chứa trống trên đĩa, hoặc má»™t đĩa hoà n toà n. Bố trà cá»§a đĩa có thể được quyết định bằng cách sá» dụng má»™t công thức xác định sẵn, má»™t công thức riêng từ má»™t táºp tin công thức, hay má»™t công thức nằm trong táºp tin cấu hình sẵn. Khả năng chèn sẵn thiết láºp phân vùng cấp cao dùng RAID, LVM và máºt mã cÅ©ng được há»— trợ, còn không phải vá»›i tÃnh linh hoạt đầy đủ có thể là m khi phân vùng trong má»™t tiến trình cà i đặt không chèn sẵn. Những và dụ dưới đây chỉ cung cấp thông tin cÆ¡ bản vá» cách sá» dụng công thức. Äể tìm thông tin chi tiết, xem hai táºp tin partman-auto-recipe.txt và partman-auto-raid-recipe.txt trong gói debian-installer. Cả hai táºp tin nà y cÅ©ng có sẵn từ the kho nguồn debian-installer. Ghi chú rằng chức năng được há»— trợ vẫn có thể thay đổi giữa hai lần phát hà nh. Cảnh báo Việc nháºn diện đĩa phụ thuá»™c và o thứ tá»± tải trình Ä‘iá»u khiển chúng. Nếu có nhiá»u đĩa trong hệ thống, hãy chắc là đĩa đúng sẽ được chá»n, trước khi dùng khả năng chèn sẵn. B.4.8.1. Mẫu phân vùng # If the system has free space you can choose to only partition that space. # This is only honoured if partman-auto/method (below) is not set. #d-i partman-auto/init_automatically_partition select biggest_free # Alternatively, you may specify a disk to partition. If the system has only # one disk the installer will default to using that, but otherwise the device # name must be given in traditional, non-devfs format (so e.g. /dev/sda # and not e.g. /dev/discs/disc0/disc). # For example, to use the first SCSI/SATA hard disk: #d-i partman-auto/disk string /dev/sda # In addition, you'll need to specify the method to use. # The presently available methods are: # - regular: use the usual partition types for your architecture # - lvm: use LVM to partition the disk # - crypto: use LVM within an encrypted partition d-i partman-auto/method string lvm # You can define the amount of space that will be used for the LVM volume # group. It can either be a size with its unit (eg. 20 GB), a percentage of # free space or the 'max' keyword. d-i partman-auto-lvm/guided_size string max # If one of the disks that are going to be automatically partitioned # contains an old LVM configuration, the user will normally receive a # warning. This can be preseeded away... d-i partman-lvm/device_remove_lvm boolean true # The same applies to pre-existing software RAID array: d-i partman-md/device_remove_md boolean true # And the same goes for the confirmation to write the lvm partitions. d-i partman-lvm/confirm boolean true d-i partman-lvm/confirm_nooverwrite boolean true # You can choose one of the predefined partitioning recipes: # - atomic: all files in one partition # - home: separate /home partition # - multi: separate /home, /var, and /tmp partitions # - server: separate /var and /srv partitions; swap limitted to 1G # - small_disk: scheme dedicated to small harddrives (under 10GB) d-i partman-auto/choose_recipe select atomic # Or provide a recipe of your own... # If you have a way to get a recipe file into the d-i environment, you can # just point at it. #d-i partman-auto/expert_recipe_file string /hd-media/recipe # If not, you can put an entire recipe into the preconfiguration file in one # (logical) line. This example creates a small /boot partition, suitable # swap, and uses the rest of the space for the root partition: #d-i partman-auto/expert_recipe string \ # boot-root :: \ # 40 50 100 ext3 \ # $primary{ } $bootable{ } \ # method{ format } format{ } \ # use_filesystem{ } filesystem{ ext3 } \ # mountpoint{ /boot } \ # . \ # 500 10000 1000000000 ext3 \ # method{ format } format{ } \ # use_filesystem{ } filesystem{ ext3 } \ # mountpoint{ / } \ # . \ # 64 512 300% linux-swap \ # method{ swap } format{ } \ # . # The full recipe format is documented in the file partman-auto-recipe.txt # included in the 'debian-installer' package or available from D-I source # repository. This also documents how to specify settings such as file # system labels, volume group names and which physical devices to include # in a volume group. ## Partitioning for EFI # If your system needs an EFI partition you could add something like # this to the recipe above, as the first element in the recipe: # 538 538 1075 free \ # $iflabel{ gpt } \ # $reusemethod{ } \ # method{ efi } \ # format{ } \ # . \ # # The fragment above is for the amd64 architecture; the details may be # different on other architectures. The 'partman-auto' package in the # D-I source repository may have an example you can follow. # This makes partman automatically partition without confirmation, provided # that you told it what to do using one of the methods above. d-i partman-partitioning/confirm_write_new_label boolean true d-i partman/choose_partition select finish d-i partman/confirm boolean true d-i partman/confirm_nooverwrite boolean true # Force UEFI booting ('BIOS compatibility' will be lost). Default: false. #d-i partman-efi/non_efi_system boolean true # Ensure the partition table is GPT - this is required for EFI #d-i partman-partitioning/choose_label select gpt #d-i partman-partitioning/default_label string gpt # When disk encryption is enabled, skip wiping the partitions beforehand. #d-i partman-auto-crypto/erase_disks boolean false B.4.8.2. Phân vùng bằng RAID Bạn cÅ©ng có thể sá» dụng chức năng chèn sẵn để thiết láºp phân vùng trên mảng RAID kiểu phần má»m. Có há»— trợ RAID lá»›p 0, 1, 5, 6 và 10, thì tạo mảng bị suy biến và xác định thiết bị bổ sung. Cảnh báo Loại chức năng tá»± động phân vùng nà y vẫn dá»… là m sai. Nó cÅ©ng là chức năng hÆ¡i Ãt thá» bởi nhà phát triển debian-installer. trách nhiệm vá» việc thá» và kết hợp các công thức khác nhau (để hữu Ãch và không xung đột vá»›i nhau) được ngưá»i dùng chịu. Xem /var/log/syslog nếu bạn gặp vấn Ä‘á». # Phương pháp nên được đặt thà nh « raid ». #d-i partman-auto/method string raid # Chỉ định những đĩa cần phân vùng. # Má»i đĩa Ä‘á»u sẽ có cùng má»™t bố trÃ, do đó phương pháp nà y # chỉ có kết quả nếu má»i đĩa Ä‘á»u có cùng má»™t kÃch cỡ. #d-i partman-auto/disk string /dev/sda /dev/sdb # Sau đó thì bạn cần phải chỉ định những phân vùng váºt lý cần dùng. #d-i partman-auto/expert_recipe string \ # multiraid :: \ # 1000 5000 4000 raid \ # $primary{ } method{ raid } \ # . \ # 64 512 300% raid \ # method{ raid } \ # . \ # 500 10000 1000000000 raid \ # method{ raid } \ # . # Cuối cùng bạn cần phải chỉ định những phân vùng đã xác định trước # sẽ được dùng trong thiết láºp RAID như thế nà o. # Nhá»› để sá» dụng những số thứ tá»± phân vùng đúng cho phân vùng hợp lý. # Há»— trợ các lá»›p RAID 0, 1, 5, 6 và 10; các thiết bị định giá»›i bằng dấu băm "#". # Các tham số : # <raidtype> <devcount> <sparecount> <fstype> <mountpoint> \ # <devices> <sparedevices> #d-i partman-auto-raid/recipe string \ # 1 2 0 ext3 / \ # /dev/sda1#/dev/sdb1 \ # . \ # 1 2 0 swap - \ # /dev/sda5#/dev/sdb5 \ # . \ # 0 2 0 ext3 /home \ # /dev/sda6#/dev/sdb6 \ # . # Äể tìm thêm thông tin, xem táºp tin « partman-auto-raid-recipe.txt » # được bao gồm trong gói « debian-installer » hoặc sẵn sà ng từ # kho lưu mã nguồn trình cà i đặt Debian (D-I). # Äoạn nà y là m cho partman tá»± động phân vùng mà không yêu cầu xác nháºn. d-i partman-md/confirm boolean true d-i partman-partitioning/confirm_write_new_label boolean true d-i partman/choose_partition select finish d-i partman/confirm boolean true d-i partman/confirm_nooverwrite boolean true B.4.8.3. Äiá»u khiển cách gắn kết phân vùng Bình thưá»ng, hệ thống táºp tin được gắn kết dùng má»™t mã nháºn diện duy nhất (UUID) là m khoá; nó cho phép gắn kết hệ thống táºp tin má»™t cách đúng ngay cả khi tên thiết bị thay đổi. Mã UUID vẫn dà i và khó Ä‘á»c thì theo ý kiến cá»§a bạn, trình cà i đặt cÅ©ng có thể gắn kết hệ thống táºp tin dá»±a và o tên thiết bị truyá»n thống, hoặc dá»±a và o má»™t nhãn được bạn gán. Nếu bạn yêu cầu trình cà i đặt gắn kết theo nhãn thì hệ thống táºp tin nà o không có nhãn sẽ được gắn kết dùng má»™t mã UUID. Thiết bị nà o có tên ổn định, v.d. khối tin hợp lý LVM, thì cứ sá» dụng tên truyá»n thống thay cho mã UUID. Cảnh báo Tên thiết bị truyá»n thống cÅ©ng có thể thay đổi phụ thuá»™c và o thứ tá»± theo đó hạt nhân phát hiện các thiết bị trong khi khởi động. Trưá»ng hợp nà y có thể gây ra gấn kết hệ thống táºp tin không đúng. CÅ©ng như váºy, các nhãn có thể xung đột vá»›i nhau nếu bạn cằm và o má»™t đĩa má»›i hay ổ đĩa USB: có xảy ra thì hệ thống sẽ khởi chạy má»™t cách ngẫu nhiên. # Mặc định là gắn kết theo mã UUID, nhưng mà bạn cÅ©ng có thể chá»n mục # "traditional" để sá» dụng tên thiết bị truyá»n thống, hoặc "label" # để thá» sá» dụng nhãn hệ thống táºp tin trước khi phục hồi mã UUID. #d-i partman/mount_style select uuid B.4.9. Cà i đặt hệ thống cÆ¡ bản Tháºt sá»± không thể chèn sẵn nhiá»u và o giai Ä‘oạn cà i đặt nà y. Chỉ há»i câu vá» cách cà i đặt hạt nhân. # Cấu hình APT để không cà i đặt các gói khuyến khÃch theo mặc định. # Sá» dụng tuỳ chá»n nà y cÅ©ng có thể gây ra má»™t hệ thống không hoà n chỉnh # và chỉ ngưá»i dùng có rất nhiá»u kinh nghiệm má»›i nên sá» dụng nó. #d-i base-installer/install-recommends boolean false # (Siêu) gói ảnh hạt nhân cần cà i đặt; có thể dùng « none » # nếu không cà i đặt hạt nhân. #d-i base-installer/kernel/image string linux-image-686 B.4.10. Thiết láºp apt Tiến trình thiết láºp danh sách các nguồn cá»§a apt /etc/apt/sources.list và các tùy chá»n cấu hình cÆ¡ bản được tá»± động hoá hoà n toà n, dá»±a và o phương pháp cà i đặt và trả lá»i câu há»i trước. Tùy chá»n bạn có khả năng thêm kho phần má»m (cục bá»™) khác. # Choose, if you want to scan additional installation media # (default: false). d-i apt-setup/cdrom/set-first boolean false # You can choose to install non-free firmware. #d-i apt-setup/non-free-firmware boolean true # You can choose to install non-free and contrib software. #d-i apt-setup/non-free boolean true #d-i apt-setup/contrib boolean true # Uncomment the following line, if you don't want to have the sources.list # entry for a DVD/BD installation image active in the installed system # (entries for netinst or CD images will be disabled anyway, regardless of # this setting). #d-i apt-setup/disable-cdrom-entries boolean true # Uncomment this if you don't want to use a network mirror. #d-i apt-setup/use_mirror boolean false # Select which update services to use; define the mirrors to be used. # Values shown below are the normal defaults. #d-i apt-setup/services-select multiselect security, updates #d-i apt-setup/security_host string security.debian.org # Additional repositories, local[0-9] available #d-i apt-setup/local0/repository string \ # http://local.server/debian stable main #d-i apt-setup/local0/comment string local server # Enable deb-src lines #d-i apt-setup/local0/source boolean true # URL to the public key of the local repository; you must provide a key or # apt will complain about the unauthenticated repository and so the # sources.list line will be left commented out. #d-i apt-setup/local0/key string http://local.server/key # or one can provide it in-line by base64 encoding the contents of the # key file (with `base64 -w0`) and specifying it thus: #d-i apt-setup/local0/key string base64://LS0tLS1CRUdJTiBQR1AgUFVCTElDIEtFWSBCTE9DSy0tLS0tCi4uLgo= # The content of the key file is checked to see if it appears to be ASCII-armoured. # If so it will be saved with an ".asc" extension, otherwise it gets a '.gpg' extension. # "keybox database" format is currently not supported. (see generators/60local in apt-setup's source) # By default the installer requires that repositories be authenticated # using a known gpg key. This setting can be used to disable that # authentication. Warning: Insecure, not recommended. #d-i debian-installer/allow_unauthenticated boolean true # Uncomment this to add multiarch configuration for i386 #d-i apt-setup/multiarch string i386 B.4.11. Chá»n gói phần má»m Bạn có khả năng chá»n cà i đặt bất cứ sá»± phối hợp công việc nà o sẵn sà ng. Và o lúc viết câu nà y, các công việc sẵn sà ng gồm: • standard (standard tools) • desktop (graphical desktop) • gnome-desktop (Gnome desktop) • xfce-desktop (XFCE desktop) • kde-desktop (KDE Plasma desktop) • cinnamon-desktop (Cinnamon desktop) • mate-desktop (MATE desktop) • lxde-desktop (LXDE desktop) • web-server (web server) • ssh-server (SSH server) Bạn cÅ©ng có khả năng chá»n không cà i đặt công việc nà o, ép buá»™c cà i đặt má»™t bá»™ gói bằng cách khác. Khuyên bạn luôn luôn gồm Ãt nhất công việc chuẩn. Or if you don't want the tasksel dialog to be shown at all, preseed pkgsel/ run_tasksel (no packages are installed via tasksel in that case). Nếu bạn muốn cà i đặt má»™t số gói riêng, thêm và o những gói được cà i đặt trong các công việc, bạn có khả năng sá» dụng tham số pkgsel/include. Giá trị cá»§a tham số nà y có thể là danh sách các gói được định giá»›i bằng hoặc dấu phẩy hoặc dấu cách, cÅ©ng dá»… dà ng dùng trên dòng lệnh. #tasksel tasksel/first multiselect standard, web-server, kde-desktop # Or choose to not get the tasksel dialog displayed at all (and don't install # any packages): #d-i pkgsel/run_tasksel boolean false # Individual additional packages to install #d-i pkgsel/include string openssh-server build-essential # Whether to upgrade packages after debootstrap. # Allowed values: none, safe-upgrade, full-upgrade #d-i pkgsel/upgrade select none # You can choose, if your system will report back on what software you have # installed, and what software you use. The default is not to report back, # but sending reports helps the project determine what software is most # popular and should be included on the first DVD. #popularity-contest popularity-contest/participate boolean false B.4.12. Là m xong tiến trình cà i đặt # During installations from serial console, the regular virtual consoles # (VT1-VT6) are normally disabled in /etc/inittab. Uncomment the next # line to prevent this. #d-i finish-install/keep-consoles boolean true # Avoid that last message about the install being complete. d-i finish-install/reboot_in_progress note # This will prevent the installer from ejecting the disc during the reboot, # which is useful in some situations. #d-i cdrom-detect/eject boolean false # This is how to make the installer shutdown when finished, but not # reboot into the installed system. #d-i debian-installer/exit/halt boolean true # This will power off the machine instead of just halting it. #d-i debian-installer/exit/poweroff boolean true B.4.13. Chèn trước gói khác # Phụ thuá»™c và o phần má»m nà o bạn chá»n cà i đặt, hoặc nếu tiến trình # cà i đặt bị lá»—i, câu thêm có thể được há»i. Bạn cÅ©ng có khả năng # chèn sẵn chúng. Äể xem danh sách má»i câu có thể được há»i # trong tiến trình cà i đặt, hãy cà i đặt xong, rồi chạy hai lệnh nà y: # debconf-get-selections --installer > file # debconf-get-selections >> file B.5. Tùy chá»n cấp cao B.5.1. Chạy lệnh riêng trong khi cà i đặt Những công cụ chèn sẵn cÅ©ng cung cấp má»™t tùy chá»n rất mạnh và dẻo : khả năng chạy lệnh hay văn lệnh tại má»™t số Ä‘iểm thá»i riêng trong tiến trình cà i đặt. When the filesystem of the target system is mounted, it is available in / target. If an installation CD/DVD is used, when it is mounted it is available in /cdrom. # Tiến trình chèn sẵn trình cà i đặt Debian không đảm bảo là an toà n. # Không có gì trong trình cà i đặt mà kiểm tra bắt sá»± cố gắng trà n bá»™ đệm # hoặc cách khác lạm dụng giá trị nằm trong táºp tin cấu hình sẵn # như Ä‘iá»u nà y. Hãy dùng chỉ táºp tin cấu hình sẵn có nguồn đáng tin ! # Äể chứng minh tình trạng không an toà n cá»§a táºp tin cấu hình sẵn, # và vì nó có Ãch má»™t cách chung, bên dưới có má»™t phương pháp # tá»± động chạy bất cứ câu lệnh trình bao nà o bên trong trình cà i đặt. # Lệnh đầu tiên nà y được chạy cà ng sá»›m cà ng có thể, đúng sau khi # Ä‘á»c thông tin chèn sẵn. #d-i preseed/early_command string anna-install some-udeb # Câu lệnh nà y được chạy ngay trước khi công cụ phân vùng khởi chạy. # Nó có thể hữu Ãch để áp dụng cấu hình chèn sẵn động # và o chức năng phân vùng mà phụ thuá»™c và o tình trạng cá»§a các đĩa # (mà có thể không hiện rõ khi preseed/early_command chạy). #d-i partman/early_command \ # string debconf-set partman-auto/disk "$(list-devices disk | head -n1)" # Câu lệnh bên dưới được chạy đúng trước khi cà i đặt xong, nhưng khi # vẫn còn có má»™t thư mục « /target » có Ãch. Bạn có thể chroot (chuyển đổi # vị trà cá»§a thư mục gốc) sang « /target » và dùng nó má»™t cách trá»±c tiếp, # hoặc dùng các lệnh « apt-install » (cà i đặt bằng apt) và « in-target » # (trong Ä‘Ãch) để cà i đặt dá»… dà ng các gói và chạy câu lệnh trên hệ thống Ä‘Ãch. #d-i preseed/late_command string apt-install zsh; in-target chsh -s /bin/zsh B.5.2. Dùng khả năng chèn sẵn để thay đổi giá trị mặc định Có thể dùng khả năng chèn sẵn để thay đổi trả lá»i mặc định đối vá»›i câu há»i, còn vẫn nhắc ngưá»i dùng vá»›i câu há»i đó. Äể là m như thế, cá» seen (đã xem) phải được đặt lại thà nh "false" (sai) sau khi đặt giá trị cho câu há»i. d-i foo/bar string value d-i foo/bar seen false Có thể là m cùng kết quả cho tất cả các câu há»i bằng cách đặt tham số preseed/ interactive=true tại dấu nhắc khởi động. CÅ©ng có thể hữu Ãch để thá» hay gỡ lá»—i táºp tin cấu hình sẵn. Ghi chú rằng chá»§ sở hữu "d-i" chỉ nên được dùng cho các biến được đặt cho trình cà i đặt chÃnh nó. Äối vá»›i biến thuá»™c vá» gói được cà i đặt và o hệ thống Ä‘Ãch, bạn nên sá» dụng tên cá»§a gói để thay thế. Xem cước chú vá» Phần B.2.2, "Dùng tham số khởi động để chèn sẵn câu há»i". Nếu bạn chèn sẵn dùng tham số khởi động, bạn cÅ©ng có thể là m cho tiến trình cà i đặt há»i câu tương ứng bằng cách dùng toán tá» "?=", tức là foo/bar?=giá_trị (hay chá»§_sở_hữu:foo/bar?=giá_trị). Nó chỉ có tác động đối vá»›i tham số tương ứng vá»›i câu há»i tháºt được hiển thị trong khi cà i đặt, không phải đối vá»›i tham số "ná»™i bá»™". Äể có thêm thông tin gỡ lá»—i, hãy dùng tham số khởi động DEBCONF_DEBUG=5. Việc nà y sẽ là m cho debconf in thêm rất nhiá»u chi tiết vá» các xác láºp hiện tại cá»§a từng biến và vá» tiến trình cá»§a nó qua các văn lệnh cà i đặt gói. B.5.3. Tải dây chuyá»n táºp tin định cấu hình sẵn Có thể gồm má»™t số táºp tin cấu hình sẵn khác từ chỉ má»™t táºp tin định cấu hình sẵn có liệt kê chúng. Thiết láºp nà o nằm trong các táºp tin cấu hình sẵn đó sẽ đè lên thiết láºp tồn tại từ táºp tin được tải trước. TÃnh năng nà y cho khả năng, lấy thà dụ, để thiết láºp mạng chung cho chá»— bạn trong táºp tin nà y, còn để thiết láºp chi tiết hÆ¡n cho má»™t số cấu hình riêng trong các táºp tin khác. # Có thể liệt kê nhiá»u táºp tin, định giá»›i bằng dấu cách: tất cả các táºp tin # trong danh sách nà y sẽ được nạp. Những táºp tin được bao gồm # cÅ©ng có thể dùng chỉ thị chèn sẵn/bao gồm riêng. # Ghi chú rằng nếu tên táºp tin là tương đối, nó được lấy từ # cùng má»™t thư mục vá»›i táºp tin cấu hình sẵn mà chứa táºp tin đó. #d-i preseed/include string x.cfg # Trình cà i đặt có khả năng (tùy chá»n) thẩm tra tổng kiểm (checksum) # cá»§a táºp tin cấu hình sẵn, trước khi dùng nó. HIện thá»i chỉ há»— trợ # tổng kiểm kiểu md5sum; hãy liệt kê các tổng md5sum # theo cùng má»™t thứ tá»± vá»›i danh sách các táºp tin cần gồm. #d-i preseed/include/checksum string 5da499872becccfeda2c4872f9171c3d # Dẻo hÆ¡n, dòng bên dưới chạy lệnh trình bao : xuất tên cá»§a # táºp tin cấu hình sẵn thì bao gồm các táºp tin đó. #d-i preseed/include_command \ # string if [ "`hostname`" = bob ]; then echo bob.cfg; fi # Dẻo nhất, dòng nà y tải vá» chương trình rồi chạy nó. Chương trình # có khả năng dùng lệnh như « debconf-set » (debconf đặt) để thao tác # cÆ¡ sở dữ liệu cấu hình « debconf ». Có thể liệt kê danh sách các # văn lệnh, định giá»›i bằng dấu cách. # Ghi chú rằng nếu tên táºp tin là tương đối, nó được lấy từ # cùng má»™t thư mục vá»›i táºp tin cấu hình sẵn mà chứa táºp tin đó. #d-i preseed/run string foo.sh CÅ©ng có thể nạp dây chuyá»n từ giải Ä‘oạn chèn sẵn kiểu initrd hay táºp tin, đến việc chèn sẵn qua mạng, bằng cách đặt preseed/url trong những táºp tin sá»›m hÆ¡n. Sá»± chá»n nà y sẽ gây ra việc chèn sẵn qua mạng được thá»±c hiện khi mạng trở thà nh hoạt động. Hãy là m cẩn tháºn, vì có hai tiến trình chèn sẵn riêng: chẳng hạn, bạn có hai dịp chạy lệnh preseed/url, Ä‘iá»u thứ hai được tạo má»™t khi mạng trở thà nh hoạt động. â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â” ^[18] Cái sở hữu giá trị (hay mẫu) kiểu debconf bình thưá»ng là tên cá»§a gói chứa mẫu debconf tương ứng. Äối vá»›i những biến được dùng trong tiến trình cà i đặt chÃnh nó, cái sở hữu là "d-i". Má»—i mẫu và biến vẫn còn có khả năng thuá»™c vá» nhiá»u cái sở hữu, mà giúp đỡ quyết định nếu nó có thể được gỡ bá» ra cÆ¡ sở dữ liệu debconf nếu gói đó bị tẩy. ^[19] Chèn sẵn locale thà nh en_NL, chẳng hạn, có kết quả là en_US.UTF-8 là m miá»n địa phương mặc định cho hệ thống được cà i đặt. Nếu (v.d.) ngưá»i dùng thá»±c sá»± muốn sá» dụng en_GB.UTF-8 thì phải chèn sẵn từng giá trị. Phụ lục C. Phân vùng cho Debian Mục lục C.1. Chá»n phân vùng Debian, láºp kÃch cỡ phân vùng C.2. Cây thư mục C.3. Bố trà phân vùng khuyến khÃch C.4. Tên thiết bị dưới Linux C.5. Chương trình tạo phân vùng Debian C.1. Chá»n phân vùng Debian, láºp kÃch cỡ phân vùng Hệ thống GNU/Linux cần thiết Ãt nhất má»™t phân vùng riêng. Phân vùng đó có thể chứa toà n bá»™ hệ Ä‘iá»u hà nh, tất cả các ứng dụng và táºp tin cá nhân. Phần lá»›n ngưá»i xem là cÅ©ng cần thiết má»™t phân vùng trao đổi. Chá»— "trao đổi" (swap) là sức chứa há»—n tạp cho hệ Ä‘iá»u hà nh, cho phép hệ thống sá» dụng sức chứa trên đĩa là "bá»™ nhá»› ảo". Bằng cách để chá»— trao đổi trên phân vùng riêng, bạn cho Linux khả năng rất táºn dụng bá»™ nhá»› đó hÆ¡n. Có thể ép buá»™c Linux sá» dụng táºp tin chuẩn là chá»— trao đổi, nhưng mà phương pháp đó không khuyến khÃch. Phần lá»›n ngưá»i cÅ©ng chá»n cho hệ thống GNU/Linux có hÆ¡n số phân vùng tối thiểu. Có hai lý do bạn có thể muốn chia hệ thống táºp tin ra nhiá»u phân vùng nhá» hÆ¡n. Lý do thứ nhất là sá»± an toà n. Nếu cái gì xảy ra để há»ng hệ thống táºp tin, thưá»ng chỉ má»™t phân vùng riêng bị hại. Vì váºy bạn cần phải phục hồi (từ bản sao lưu bạn thưá»ng tạo) chỉ má»™t phần cá»§a hệ thống. Bạn nên tạo tối thiểu má»™t phân vùng riêng thưá»ng được gá»i như là "phân vùng gốc" (root partition), mà chứa những thà nh phần chá»§ yếu nhất cá»§a hệ thống. Nếu phân vùng khác nà o bị há»ng, bạn vẫn còn có khả năng khởi động và o GNU/Linux trên phân vùng riêng nà y, để sá»a chữa hệ thống. Phân vùng gốc nà y có thể tránh trưá»ng hợp mà bạn cần phải cà i đặt lại toà n bá»™ hệ thống. Lý do thứ hai thưá»ng là quan trá»ng hÆ¡n trong trưá»ng hợp kinh doanh, nhưng nó tháºt sá»± phụ thuá»™c và o cách sá» dụng máy tÃnh. Chẳng hạn máy phục vụ thư tÃn trà n ngáºp bởi thư rác có thể chiếm dá»… dà ng toà n bá»™ phân vùng. Nếu bạn đã cấu hình vùng thư tÃn /var/mail là phân vùng riêng trên máy phục vụ thư tÃn, phần lá»›n cá»§a hệ thống còn lại hoạt động được tháºm chà nếu nó bị rác trà n. Mặt không thuáºn lợi tháºt duy nhất khi sá» dụng phân vùng thêm là thưá»ng khó biết trước các nhu cầu cá»§a mình. Nếu bạn cấu hình phân vùng quá nhá», bạn sẽ phải hoặc cà i đặt lại hệ thống, hoặc cÅ©ng luôn chuyển các thứ ra để tạo chá»— rảnh trong phân vùng thấp nhỠđó. Mặt khác, nếu bạn cấu hình phân vùng quá lá»›n, bạn sẽ hoà i phà sức chứa có thể được táºn dụng trên vùng khác. Hiện thá»i sức chứa trên đĩa là rẻ, nhưng tại sao xà i phà tiá»n? C.2. Cây thư mục Debian GNU/Linux tùy theo Tiêu Chuẩn Phân Cấp Hệ Thống Táºp Tin khi đặt tên cá»§a táºp tin và thư mục. Tiêu chuẩn nà y cho ngưá»i dùng và chương trình phần má»m có khả năng dá»± Ä‘oán vị trà cá»§a táºp tin và thư mục. Thư mục cấp gốc được đại diện đơn giản bằng dấu xuyệc /. Trên cấp gốc, má»i hệ thống Debian chứa những thư mục nà y: ┌───────┬──────────────────────────────────────────────┠│Thư mục│ Ná»™i dung │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │bin │Táºp tin nhị phân lệnh chá»§ yếu │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │boot │Táºp tin tÄ©nh cá»§a bá»™ nạp khởi động │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │dev │Táºp tin thiết bị │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │etc │Cấu hình hệ thống đặc trưng cho máy │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │home │Thư mục chÃnh cá»§a ngưá»i dùng │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │lib │Thư viện dùng chung và mô-Ä‘un hạt nhân chá»§ yếu│ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │media │Chứa Ä‘iểm lắp cho váºt chứa có thể thay thế │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │mnt │Äiểm lắp để gắn kết tạm thá»i hệ thống táºp tin │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │proc │Thư mục ảo cho thông tin hệ thống │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │root │Thư mục chÃnh cá»§a ngưá»i dùng chá»§ │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │run │Run-time variable data │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │sbin │Táºp tin nhị phân hệ thống chá»§ yếu │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │sys │Thư mục ảo cho thông tin hệ thống │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │tmp │Táºp tin tạm thá»i │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │usr │Phân cấp phụ │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │var │Dữ liệu có thể thay đổi │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │srv │Dữ liệu cho dịch vụ do hệ thống cung cấp │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────┤ │opt │Gói phần má»m ứng dụng phụ trợ │ └───────┴──────────────────────────────────────────────┘ Sau đây có danh sách các sá»± cân nhắc quan trá»ng vá» thư mục và phân vùng. Ghi chú rằng sức chứa trên đĩa được chiếm có thay đổi nhiá»u vá»›i kiểu cấu hình hệ thống và mẫu sá» dụng riêng. Những sá»± giá»›i thiệu nà y là hướng dẫn chung và cung cấp má»™t Ä‘iểm bắt đầu khi tạo phân vùng. • The root partition / must always physically contain /etc, /bin, /sbin, / lib, /dev and /usr, otherwise you won't be able to boot. This means that you should provide at least 700-850MB of disk space for the root partition including /usr, or 5-6GB for a workstation or a server installation. • Thư mục /var: dữ liệu có thể thay đổi, như bà i tin, thư Ä‘iện tá», nÆ¡i Mạng, co sở dữ liệu, bá»™ nhá»› tạm cá»§a hệ thống quản lý gói phần má»m, nằm dưới thư mục nà y. KÃch cỡ cá»§a thư mục nà y phụ thuá»™c nhiá»u và o cách sá» dụng hệ thống, nhưng thưá»ng được Ä‘iá»u khiển bởi những tà i nguyên cần thiết cho công cụ quản lý gói. Nếu bạn định chạy tiến trình cà i đặt đầy đủ, gồm gần má»i thứ do Debian cung cấp, trong cùng má»™t phiên chạy, cấp phát 2-3 GB sức chứa riêng cho thư mục /var nên là đủ. Còn nếu bạn định chạy tiến trình cà i đặt từ từ (tức là cà i đặt các dịch vụ và tiện Ãch, rồi các Ä‘iá»u nháºp thô, rồi X v.v.), bạn có thể là m trôi chảy bằng cách gán 300-500 MB riêng. Nếu bạn không có nhiá»u sức chứa còn rảnh trên đĩa, cÅ©ng không định chạy tiến trình cáºp nháºt hệ thống quan trá»ng, 30 hay 40 MB có thể là đủ. • Thư mục /tmp: dữ liệu tạm thá»i được tạo bởi chương trình thưá»ng nằm trong thư mục nà y. Sức chứa đủ thưá»ng là 40-100 MB. Má»™t số ứng dụng -- gồm bá»™ thao tác kho, công cụ tạo đĩa CD/DVD và phần má»m Ä‘a phương tiện -- có thể dùng thư mục /tmp để cất giữ tạm thá»i táºp tin ảnh. Nếu bạn định sá» dụng ứng dụng như váºy, bạn nên Ä‘iá»u chỉnh sức chứa sẵn sà ng trong thư mục /tmp cho phù hợp. • Thư mục /home: má»—i ngưá»i dùng sẽ để các dữ liệu cá nhân và o thư mục con cá»§a thư mục nà y. KÃch cỡ cá»§a nó phụ thuá»™c và o số ngưá»i dùng sẽ sá» dụng hệ thống đó và những táºp tin nà o sẽ được cất giữ trong thư mục cá»§a há». Phụ thuá»™c và o cách sá» dụng đã định, bạn nên dà nh riêng khoảng 100 MB cho má»—i ngưá»i dùng, nhưng thÃch nghi giá trị nà y vá»›i nhu cầu cá»§a bạn. Hãy dà nh riêng rất nhiá»u sức chứa hÆ¡n nếu bạn định lưu nhiá»u táºp tin Ä‘a phương tiện (ảnh, âm nhạc, phim) và o thư mục chÃnh nà y. C.3. Bố trà phân vùng khuyến khÃch For new users, personal Debian boxes, home systems, and other single-user setups, a single / partition (plus swap) is probably the easiest, simplest way to go. The recommended partition type is ext4. Còn đối vá»›i hệ thống Ä‘a ngưá»i dùng, hay hệ thống có rất nhiá»u sức chứa trên đĩa, tốt nhất là để má»—i thư mục /var, /tmp, và /home trên má»™t phân vùng riêng, khác vá»›i phân vùng / (5 phân vùng). You might need a separate /usr/local partition if you plan to install many programs that are not part of the Debian distribution. If your machine will be a mail server, you might need to make /var/mail a separate partition. If you are setting up a server with lots of user accounts, it's generally good to have a separate, large /home partition. In general, the partitioning situation varies from computer to computer depending on its uses. Äối vá»›i hệ thống rất phức tạp, bạn nên xem tà i liệu Äa ÄÄ©a Thế Nà o Multi Disk HOWTO. Nó chứa thông tin chi tiết, phần lá»›n có Ãch cho nhà cung cấp dịch vụ Mạng và ngưá»i thiết láºp máy phục vụ. With respect to the issue of swap partition size, there are many views. One rule of thumb which works well is to use as much swap as you have system memory. It also shouldn't be smaller than 512MB, in most cases. Of course, there are exceptions to these rules. As an example, an older home machine might have 512MB of RAM and a 20GB SATA drive on /dev/sda. There might be a 8GB partition for another operating system on /dev/sda1, a 512MB swap partition on /dev/sda3 and about 11.4GB on /dev/sda2 as the Linux partition. Äể tìm biết sức chứa được chiếm bởi công việc bạn có thể muốn thêm sau khi cà i đặt xong hệ thống, xem Phần D.2, "Sức chứa trên đĩa cần thiết cho công việc". C.4. Tên thiết bị dưới Linux Tên cá»§a đĩa và phân vùng Linux có thể là khác vá»›i hệ Ä‘iá»u hà nh khác. Bạn cần phải biết những tên bị Linux dùng khi bạn tạo và gắn kết phân vùng. Äây là lược đồ đặt tên cÆ¡ bản: C.5. Chương trình tạo phân vùng Debian Và i kiểu chương trình tạo phân vùng đã được là m thÃch nghi bởi nhà phát triển Debian để hoạt động được trên nhiá»u kiểu đĩa cứng và kiến trúc máy tÃnh khác nhau. Sau đây có danh sách các chương trình thÃch hợp vá»›i kiến trúc cá»§a máy tÃnh nà y. partman Công cụ tạo phân vùng khuyến khÃch trong Debian. Chương trình nà y có nhiá»u khả năng có Ãch: nó cÅ©ng có thể thay đổi kÃch cỡ cá»§a phân vùng, tạo hệ thống táºp tin và gán nó và o Ä‘iểm lắp. Má»™t cá»§a những chương trình nà y sẽ được chạy theo mặc định khi bạn chá»n mục trình đơn Phân vùng đĩa (hay tương tá»±). Có thể sá» dụng công cụ tạo phân vùng khác từ dòng lệnh trên VT2, nhưng không khuyên bạn là m như thế. Phụ lục D. Thông Tin Linh Tinh Mục lục D.1. Thiết bị Linux D.2. Sức chứa trên đĩa cần thiết cho công việc D.3. Cà i đặt Debian GNU/Linux từ hệ thống UNIX/Linux D.3.1. Bắt đầu D.3.2. Cà i đặt debootstrap D.3.3. Chạy debootstrap D.3.4. Cấu hình hệ thống cÆ¡ bản D.3.5. Cà i đặt hạt nhân D.3.6. Thiết láºp bá»™ nạp khởi động D.3.7. Remote access: Installing SSH and setting up access D.3.8. Äòn kết liá»…u D.1. Thiết bị Linux Trong hệ thống Linux, má»™t số táºp tin đặc biệt nằm dưới thư mục /dev. Những táºp tin nà y được gá»i là táºp tin thiết bị (device files), có ứng xá» khác vá»›i táºp tin chuẩn. Kiểu táºp tin thiết bị thưá»ng nhất thuá»™c vá» thiết bị khối và thiết bị ký tá»±. Những táºp tin nà y là giao diện vá»›i trình Ä‘iá»u khiển tháºt (phần cá»§a hạt nhân Linux) mà lần lượt truy cáºp phần cứng. Má»™t kiểu táºp tin thiết bị khác, Ãt thưá»ng hÆ¡n, có tên pipe (ống dẫn). Những táºp tin thiết bị quan trá»ng nhất được liệt kê trong các bảng bên dưới. ┌────┬─────────────────────────────────────────────┠│sda │First hard disk │ ├────┼─────────────────────────────────────────────┤ │sdb │Second hard disk │ ├────┼─────────────────────────────────────────────┤ │sda1│Phân vùng thứ nhất nằm trên đĩa cứng thứ nhất│ ├────┼─────────────────────────────────────────────┤ │sdb7│Seventh partition of the second hard disk │ └────┴─────────────────────────────────────────────┘ ┌───┬──────────────┠│sr0│First CD-ROM │ ├───┼──────────────┤ │sr1│Second CD-ROM │ └───┴──────────────┘ ┌───────┬──────────────────────────────────────────────────────────┠│ttyS0 │Serial port 0, also referred to as COM1 │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────────────────┤ │ttyS1 │Serial port 1, also referred to as COM2 │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────────────────┤ │psaux │Thiết bị con chuá»™t PS/2 │ ├───────┼──────────────────────────────────────────────────────────┤ │gpmdata│Thiết bị giả, dữ liệu lặp lại từ trình ná»n GPM (con chuá»™t)│ └───────┴──────────────────────────────────────────────────────────┘ ┌─────┬───────────────────────────────────────────────────┠│cdrom│Liên kết tượng trưng đến ổ đĩa CD-ROM │ ├─────┼───────────────────────────────────────────────────┤ │mouse│Liên kết tượng trưng đến táºp tin thiết bị con chuá»™t│ └─────┴───────────────────────────────────────────────────┘ ┌────┬────────────────────────────────────────────┠│null│Má»i gì được ghi và o thiết bị nà y sẽ biến mất│ ├────┼────────────────────────────────────────────┤ │zero│Có thể Ä‘á»c vô hạn số không ra thiết bị nà y │ └────┴────────────────────────────────────────────┘ D.2. Sức chứa trên đĩa cần thiết cho công việc A standard installation for the amd64 architecture, including all standard packages and using the default kernel, takes up 843MB of disk space. A minimal base installation, without the "Standard system utilities" task selected, will take 647MB. Quan trá»ng Trong cả hai trưá»ng hợp, số lượng nà y là sức chứa tháºt được dùng trên đĩa sau khi cà i đặt xong và táºp tin tạm thá»i nà o được xoá. Số nà y cÅ©ng không tÃnh tà i nguyên thêm được chiếm bởi hệ thống táºp tin, chẳng hạn cho các táºp tin nháºt ký. Có nghÄ©a là cần thiết sức chứa nhiá»u hÆ¡n, cả trong khi cà i đặt lẫn khi sá» dụng hệ thống hà ng ngà y. Theo đây có bảng hiển thị các kÃch cỡ do trình aptitude thông báo cho những công việc được liệt kê trong trình "tasksel". Ghi chú rằng má»™t số công việc riêng có ná»™i dung chung, vì váºy tổng số kÃch cỡ đã cà i đặt cá»§a hai công việc vá»›i nhau có thể là nhá» hÆ¡n tổng hai số đó. By default the installer will install the GNOME desktop environment, but alternative desktop environments can be selected either by using one of the special installation images, or by specifying the desired desktop environment during installation (see Phần 6.3.6.2, "Lá»±a chá»n và Cà i đặt Phần má»m"). Ghi chú rằng bạn cần phải cá»™ng các kÃch cỡ được liệt kê trong bảng nà y vá»›i kÃch cỡ cá»§a bản cà i đặt chuẩn, khi tÃnh kÃch cỡ cá»§a phân vùng. Phần lá»›n sức chứa được hiển thị trong cá»™t "KÃch cỡ đã cà i đặt" sẽ nằm trong thư mục /usr và /lib; sức chứa trong cá»™t "KÃch cỡ tải vá»" cần thiết (tạm thá»i) trong thư mục /var. ┌───────────────┬──────────────────┬───────────────┬──────────────────────────┠│ Công việc │KÃch cỡ đã cà i đặt│KÃch cỡ tải vỠ│Sức chứa cần thiết để cà i │ │ │ (MB) │ (MB) │ đặt (MB) │ ├───────────────┼──────────────────┼───────────────┼──────────────────────────┤ │Môi trưá»ng là m │ │ │ │ │việc │ │ │ │ ├───────────────┼──────────────────┼───────────────┼──────────────────────────┤ │  • GNOME (mặc │3323 │861 │4184 │ │định) │ │ │ │ ├───────────────┼──────────────────┼───────────────┼──────────────────────────┤ │  • KDE Plasma │5429 │1499 │6928 │ ├───────────────┼──────────────────┼───────────────┼──────────────────────────┤ │  • Xfce │2771 │734 │3505 │ ├───────────────┼──────────────────┼───────────────┼──────────────────────────┤ │  • LXDE │2635 │708 │3343 │ ├───────────────┼──────────────────┼───────────────┼──────────────────────────┤ │  • MATE │3197 │832 │4029 │ ├───────────────┼──────────────────┼───────────────┼──────────────────────────┤ │  • Cinnamon │3852 │1027 │4879 │ ├───────────────┼──────────────────┼───────────────┼──────────────────────────┤ │Trình phục vụ │116 │26 │142 │ │Web │ │ │ │ ├───────────────┼──────────────────┼───────────────┼──────────────────────────┤ │Trình phục vụ │2 │1 │3 │ │SSH │ │ │ │ └───────────────┴──────────────────┴───────────────┴──────────────────────────┘ Nếu bạn cà i đặt bằng ngôn ngữ khác tiếng Anh, tasksel có thể tá»± động cà i đặt má»™t công việc địa phương hoá, nếu có, cho ngôn ngữ cá»§a bạn (có má»™t công việc dà nh cho tiếng Việt). Sức chứa cần thiết khác biệt giữa những ngôn ngữ khác nhau; bạn nên tÃnh đến tổng là 350 MB để tải vá» và cà i đặt công việc nà y. D.3. Cà i đặt Debian GNU/Linux từ hệ thống UNIX/Linux Phần nà y diá»…n tả phương pháp cà i đặt Debian GNU/Linux từ má»™t hệ thống UNIX hay Linux đã có, không cần dùng trình cà i đặt dá»±a và o trình đơn như được diá»…n tả trong phần sổ tay còn lại. Tà i liệu "cà i đặt chéo" Thế Nà o nà y đã được yêu cầu bởi ngưá»i dùng chuyển đổi sang Debian GNU/Linux từ hệ thống Red Hat, Mandriva, và SUSE. Trong phần nà y giả sá» là bạn quen vá»›i cách nháºp lệnh *nix và cách duyệt qua hệ thống táºp tin. Trong phần nà y, dấu đồng $ đại diện lệnh cần nháºp và o hệ thống hiện thá»i cá»§a ngưá»i dùng, còn dấu băm # đại diện lệnh được nháºp và o chroot cá»§a Debian. Má»™t khi cấu hình hệ thống Debian má»›i má»™t cách thÃch hợp, bạn có thể nâng cấp lên nó dữ liệu ngưá»i dùng tồn tại nà o, sau đó tiếp tục là m việc như bình thưá»ng. Vì váºy, tiến trình cà i đặt Debian GNU/Linux nà y "không có thá»i gian chết". Nó cÅ©ng là má»™t phương pháp thông minh để quản lý phần cứng thưá»ng không hợp tác vá»›i váºt chứa khác nhau kiểu khởi động hay cà i đặt. Ghi chú Vì đây phần lá»›n là má»™t thá»§ tục là m bằng tay, ghi nhá»› rằng bạn sẽ cần phải tá»± là m nhiá»u cấu hình cÆ¡ bản, mà yêu cầu bạn quen nhiá»u vá»›i Debian và Linux hÆ¡n khi cà i đặt bình thưá»ng. Thá»§ tục nà y sẽ không là m kết quả là hệ thống trùng vá»›i kết quả cá»§a tiến trình cà i đặt bình thưá»ng. Thá»§ tục nà y chỉ diá»…n tả những bước cÆ¡ bản khi thiết láºp hệ thống. Có thể là cần thiết thêm bước cà i đặt hay/và cấu hình. D.3.1. Bắt đầu With your current *nix partitioning tools, repartition the hard drive as needed, creating at least one filesystem plus swap. You need around 647MB of space available for a console only install, or about 2635MB if you plan to install X (more if you intend to install desktop environments like GNOME or KDE Plasma). Sau đó, hãy tạo hệ thống táºp tin trên những phân vùng. Chẳng hạn, để tạo má»™t hệ thống táºp tin kiểu ext3 trên phân vùng /dev/sda6 (phân vùng gốc mẫu): # mke2fs -j /dev/sda6 Còn để tạo hệ thống táºp tin kiểu ext2, chỉ cần bá» Ä‘oạn -j Ä‘i. SÆ¡ khởi và kÃch hoạt vùng trao đổi (thay thế số thứ tá»± phân vùng cá»§a phân vùng trao đổi Debian dá»± định): # mkswap /dev/sda5 # sync # swapon /dev/sda5 Lắp má»™t phân vùng như là /mnt/debinst (Ä‘iểm cà i đặt, để là m hệ thống táºp tin gốc (/) trên hệ thống má»›i). Tên cá»§a Ä‘iểm lắp là tùy ý chặt chẽ: nó được tham chiếu vá» sau bên dưới. # mkdir /mnt/debinst # mount /dev/sda6 /mnt/debinst Ghi chú Nếu bạn muốn đặt phần nà o cá»§a hệ thống táºp tin (v.d. /usr) được gắn kết và o phân vùng riêng, bạn cần phải tá»± tạo và gắn kết những thư mục nà y trước khi tiếp tục tá»›i giao Ä‘oạn kế tiếp. D.3.2. Cà i đặt debootstrap Tiện Ãch được dùng bởi trình cà i đặt Debian, cÅ©ng được thấy là phương pháp chÃnh thức để cà i đặt hệ thống cÆ¡ bản Debian, là debootstrap. Nó dùng hai chương trình wget và ar, nhưng vá» mặt khác thì phụ thuá»™c chỉ và o /bin/sh và các công cụ UNIX/Linux cÆ¡ bản^[20]. Chưa có thì cà i đặt hai gói wget và ar, sau đó tải vá» và cà i đặt gói debootstrap. Hoặc bạn có thể tá»± cà i đặt nó bằng thá»§ tục theo đây. Tạo má»™t thư mục work và o đó cần giải nén .deb: # mkdir work # cd work Táºp tin nhị phân debootstrap nằm trong kho Debian (hãy chắc là bạn chá»n táºp tin thÃch hợp vá»›i kiến trúc cá»§a mình). Tải táºp tin dạng .deb debootstrap xuống vùng gá»™p, sao chép gói đó và o thư mục work, sau đó giải nén các táºp tin nhị phân ra nó. Bạn cần phải có quyá»n ngưá»i chá»§ để cà i đặt các táºp tin nhị phân nà y. # ar -x debootstrap_0.X.X_all.deb # cd / # zcat /đưá»ng_dẫn_đầy_đủ_đến_work/work/data.tar.gz | tar xv D.3.3. Chạy debootstrap Chạy chương trình debootstrap thì có thể tải các táºp tin cần thiết má»™t cách trá»±c tiếp xuống kho lưu. Có thể thay thế chuá»—i http.us.debian.org/debian (trong mẫu bên dưới) bằng bất cứ máy nhân bản kho lưu Debian nà o, tốt hÆ¡n là má»™t máy nhân bản ở gần chá»— bạn trên mạng. Các máy nhân bản được liệt kê ở địa chỉ http: //www.debian.org/mirror/list. If you have a trixie Debian GNU/Linux installation image mounted at /cdrom, you could substitute a file URL instead of the http URL: file:/cdrom/debian/ Substitute one of the following for ARCH in the debootstrap command: amd64, arm64, armel, armhf, i386, mips64el, ppc64el, riscv64, s390x. # /usr/sbin/debootstrap --arch ARCH trixie \ /mnt/debinst http://ftp.us.debian.org/debian If the target architecture is different than the host, you should add the --foreign option. D.3.4. Cấu hình hệ thống cÆ¡ bản Now you've got a real Debian system, though rather lean, on disk. chroot into it: # LANG=C.UTF-8 chroot /mnt/debinst /bin/bash If the target architecture is different from the host, you will need to first copy qemu-user-static to the new host: # cp /usr/bin/qemu-ARCH-static /mnt/debinst/usr/bin # LANG=C.UTF-8 chroot /mnt/debinst qemu-ARCH-static /bin/bash After chrooting you may need to set the terminal definition to be compatible with the Debian base system, for example: # export TERM=xterm-color Depending on the value of TERM, you may have to install the ncurses-term package to get support for it. If the target architecture is different from the host, you need to finish the multi-stage boot strap: /debootstrap/debootstrap --second-stage D.3.4.1. Tạo táºp tin thiết bị Ở Ä‘iểm thá»i nà y, thư mục /dev/ chỉ chứa các táºp tin thiết bị rất cÆ¡ bản. Äối vá»›i những bước tiếp theo cá»§a tiến trình cà i đặt, có thể cần thiết thêm táºp tin thiết bị. Có má»™t số phương pháp khác nhau : phương pháp thÃch hợp vá»›i trưá»ng hợp cá»§a bạn thì phụ thuá»™c và o hệ thống há»— trợ tiến trình cà i đặt, và o kiểu hát nhân (kiểu mô-Ä‘un hay không) và và o bạn định dùng táºp tin thiết bị kiểu động (v.d. dùng udev) hay tÄ©nh. Và i tùy chá»n sẵn sà ng: • cà i đặt gói makedev, và tạo má»™t táºp hợp táºp tin thiết bị tÄ©nh mặc định bằng cách dùng (sau khi đã đổi root) # apt install makedev # mount none /proc -t proc # cd /dev # MAKEDEV generic • tạo bằng tay chỉ má»™t số táºp tin thiết bị dứt khoát dùng MAKEDEV • bind mount /dev từ hệ thống há»— trợ ở trên /dev trong hệ thống Ä‘Ãch; ghi chú rằng những văn lệnh sau khi cà i đặt cá»§a má»™t số gói có thể thá» tạo táºp tin thiết bị, vì váºy bạn nên dùng tùy chá»n nà y chỉ má»™t cách cẩn tháºn. D.3.4.2. Gắn kết phân vùng You need to create /etc/fstab. # editor /etc/fstab Here is a sample you can modify to suit: # /etc/fstab: static file system information. # # file system mount point type options dump pass /dev/XXX / ext3 defaults 0 1 /dev/XXX /boot ext3 ro,nosuid,nodev 0 2 /dev/XXX none swap sw 0 0 proc /proc proc defaults 0 0 /dev/cdrom /media/cdrom iso9660 noauto,ro,user,exec 0 0 /dev/XXX /tmp ext3 rw,nosuid,nodev 0 2 /dev/XXX /var ext3 rw,nosuid,nodev 0 2 /dev/XXX /usr ext3 rw,nodev 0 2 /dev/XXX /home ext3 rw,nosuid,nodev 0 2 Use mount -a to mount all the file systems you have specified in your /etc/ fstab, or, to mount file systems individually, use: # mount /path # e.g.: mount /usr Current Debian systems have mountpoints for removable media under /media, but keep compatibility symlinks in /. Create these as as needed, for example: # cd /media # mkdir cdrom0 # ln -s cdrom0 cdrom # cd / # ln -s media/cdrom You can mount the proc file system multiple times and to arbitrary locations, though /proc is customary. If you didn't use mount -a, be sure to mount proc before continuing: # mount -t proc proc /proc Sau đó, lệnh liệt kê ls /proc nên hiển thị thư mục khác rá»—ng. Nếu nó bị lá»—i, có lẽ bạn có khả năng gắn kết proc từ bên ngoà i chroot đó. # mount -t proc proc /mnt/debinst/proc D.3.4.3. Äặt múi giá» Setting the third line of the file /etc/adjtime to "UTC" or "LOCAL" determines whether the system will interpret the hardware clock as being set to UTC respective local time. The following command allows you to set that. # editor /etc/adjtime Here is a sample: 0.0 0 0.0 0 UTC The following command allows you to choose your timezone. # dpkg-reconfigure tzdata D.3.4.4. Cấu hình khả năng chạy mạng To configure networking, edit /etc/network/interfaces, /etc/resolv.conf, /etc/ hostname and /etc/hosts. # editor /etc/network/interfaces Here are some simple examples from /usr/share/doc/ifupdown/examples: ###################################################################### # /etc/network/interfaces -- configuration file for ifup(8), ifdown(8) # See the interfaces(5) manpage for information on what options are # available. ###################################################################### # The loopback interface isn't really required any longer, but can be used # if needed. # # auto lo # iface lo inet loopback # To use dhcp: # # auto eth0 # iface eth0 inet dhcp # An example static IP setup: (network, broadcast and gateway are optional) # # auto eth0 # iface eth0 inet static # address 192.168.0.42 # network 192.168.0.0 # netmask 255.255.255.0 # broadcast 192.168.0.255 # gateway 192.168.0.1 Enter your nameserver(s) and search directives in /etc/resolv.conf: # editor /etc/resolv.conf A simple example /etc/resolv.conf: search example.com nameserver 10.1.1.36 nameserver 192.168.9.100 Enter your system's host name (2 to 63 characters): # echo DebianHostName > /etc/hostname And a basic /etc/hosts with IPv6 support: 127.0.0.1 localhost 127.0.1.1 DebianHostName # The following lines are desirable for IPv6 capable hosts ::1 ip6-localhost ip6-loopback fe00::0 ip6-localnet ff00::0 ip6-mcastprefix ff02::1 ip6-allnodes ff02::2 ip6-allrouters ff02::3 ip6-allhosts If you have multiple network cards, you should arrange the names of driver modules in the /etc/modules file into the desired order. Then during boot, each card will be associated with the interface name (eth0, eth1, etc.) that you expect. D.3.4.5. Cấu hình Apt Debootstrap will have created a very basic /etc/apt/sources.list that will allow installing additional packages. However, you may want to add some additional sources, for example for source packages and security updates: deb-src http://ftp.us.debian.org/debian trixie main deb http://security.debian.org/ trixie-security main deb-src http://security.debian.org/ trixie-security main Make sure to run apt update after you have made changes to the sources list. D.3.4.6. Cấu hình miá»n địa phương và bà n phÃm To configure your locale settings to use a language other than English, install the locales support package and configure it. Currently the use of UTF-8 locales is recommended. # apt install locales # dpkg-reconfigure locales To configure your keyboard (if needed): # apt install console-setup # dpkg-reconfigure keyboard-configuration Ghi chú rằng bà n phÃm không thể được đặt trong khi nằm trong chroot, nhưng sẽ được cấu hình cho lần khởi động lại kế tiếp. D.3.5. Cà i đặt hạt nhân Nếu bạn dá»± định khởi động hệ thống nà y, bạn rất có thể muốn có má»™t hạt nhân (kernel) Linux và má»™t bá»™ nạp khởi động (boot loader). Có thể nháºn diện các hạt nhân đóng gói sẵn bằng lệnh: # apt search linux-image Sau đó cà i đặt gói hạt nhân đã chá»n, dùng tên gói cá»§a nó. # apt install linux-image-arch-etc D.3.6. Thiết láºp bá»™ nạp khởi động To make your Debian GNU/Linux system bootable, set up your boot loader to load the installed kernel with your new root partition. Note that debootstrap does not install a boot loader, but you can use apt inside your Debian chroot to do so. Ghi chú rằng ở đây giả sá» táºp tin thiết bị /dev/sda đã được tạo. Có những phương pháp khác để cà i đặt grub2, nhưng chúng không nằm trong phạm vi cá»§a phụ lục nà y. D.3.7. Remote access: Installing SSH and setting up access In case you can login to the system via console, you can skip this section. If the system should be accessible via the network later on, you need to install SSH and set up access. # apt install ssh Root login with password is disabled by default, so setting up access can be done by setting a password and re-enable root login with password: # passwd # editor /etc/ssh/sshd_config This is the option to be enabled: PermitRootLogin yes Access can also be set up by adding an ssh key to the root account: # mkdir /root/.ssh # cat << EOF > /root/.ssh/authorized_keys ssh-rsa .... EOF Lastly, access can be set up by adding a non-root user and setting a password: # adduser joe # passwd joe D.3.8. Äòn kết liá»…u As mentioned earlier, the installed system will be very basic. If you would like to make the system a bit more mature, there is an easy method to install all packages with "standard" priority: # tasksel install standard Of course, you can also just use apt to install packages individually. Sau khi cà i đặt xong, có rất nhiá»u gói đã tải vá» nằm trong thư mục kho lưu /var /cache/apt/archives/. Váºy bạn có dịp giải phóng thêm chá»— trống trên đĩa bằng cách chạy lệnh « là m sạch »: # apt clean â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â”â” ^[20] Những công cụ nà y gồm có các tiện Ãch lõi cá»§a GNU và lệnh như sed, grep, tar và gzip. Phụ lục E. Linh tinh quản trị Mục lục E.1. Vá» tà i liệu nà y E.2. Cách đóng góp cho tà i liệu nà y E.3. Äóng góp chÃnh E.4. Lá»i báo nháºn thương hiệu E.1. Vá» tà i liệu nà y Sổ tay nà y đã được tạo dà nh cho trình cà i đặt cá»§a bản phát hà nh Debian tên Sarge, dá»±a và o sổ tay cà i đặt Woody bằng đĩa má»m khởi động, mà lần lượt dá»±a và o những sổ tay cà i đặt Debian trước, cÅ©ng và o sổ tay phân phối Progeny mà được phát hà nh vá»›i Ä‘iá»u kiện cá»§a Giấy Phép Công Cá»™ng GNU (GPL) trong năm 2003. Tà i liệu nà y được viết bằng mã định dạng XML kiểu DocBook. Các dạng thức xuất được tạo ra bởi má»™t số chương trình khác nhau, dùng thông tin bắt nguồn từ hai gói docbook-xml và docbook-xsl. Äể tăng lên khả năng bảo trì cá»§a tà i liệu nà y, chúng tôi dùng má»™t số tÃnh năng XML, như thá»±c thể và thuá»™c tÃnh tạo hồ sÆ¡ riêng. Những Ä‘iá»u nà y đáp ứng má»™t mục Ä‘Ãch giống như mục Ä‘Ãch cá»§a biến và bá»™ Ä‘iá»u kiện trong ngôn ngữ láºp trình. Mã nguồn XML cá»§a tà i liệu nà y chứa thông tin dà nh cho má»—i kiến trúc riêng -- những thuá»™c tÃnh tạo hồ sÆ¡ riêng được dùng để đặt má»™t số Ä‘oạn nà o đó là đặc trưng cho kiến trúc. Bản dịch: Nhóm Việt hoá phần má»m tá»± do <vi-VN@googlegroups.com>. E.2. Cách đóng góp cho tà i liệu nà y Nếu bạn gặp khó khăn hoặc muốn đỠnghị gì vá» tà i liệu nà y, vui lòng đệ trình nó dạng báo cáo lá»—i đối vá»›i gói installation-guide (sổ tay cà i đặt). Xem gói reportbug (thông báo lá»—i) hoặc Ä‘á»c tà i liệu hướng dẫn trá»±c tuyến tại Hệ Thống Theo Dõi Lá»—i Debian. Khuyên bạn cÅ©ng kiểm tra các lá»—i còn mở đối vá»›i installation-guide xem nếu vấn đỠcá»§a bạn đã được thông báo chưa. Nếu có, má»i bạn gá»i thông tin là m chứng thêm hay thông tin giúp Ãch cho <Sá» @bugs.debian.org>, mà Sá» là số hiệu cá»§a lá»—i đã được thông báo. Better yet, get a copy of the DocBook source for this document, and produce patches against it. The DocBook source can be found at the installation-guide project on salsa. If you're not familiar with DocBook, don't worry: there is a simple cheatsheet in the manuals directory that will get you started. It's like html, but oriented towards the meaning of the text rather than the presentation. Patches submitted to the debian-boot mailing list (see below) are welcomed. For instructions on how to check out the sources via git, see README from the source root directory. Xin hãy bạn đừng liên lạc trá»±c tiếp vá»›i tác giả cá»§a tà i liệu nà y. Có má»™t há»™p thư chung thảo luáºn đặc biệt cho debian-installer, gồm thảo luáºn sổ tay nà y. Há»™p đó là <debian-boot@lists.debian.org>. Có chỉ dẫn vỠđăng ký vá»›i há»™p đó trên trang Äăng ký vá»›i há»™p thư chung Debian, hoặc bạn có thể duyệt qua Kho lưu há»™p thư chung Debian trá»±c tuyến. E.3. Äóng góp chÃnh Tà i liệu nà y được viết gốc bởi (tên há») Bruce Perens, Sven Rudolph, Igor Grobman, James Treacy và Adam Di Carlo. Sebastian Ley đã viết Tà i liệu Cà i đặt Như Thế Nà o. Miroslav KuÅ™e đã diá»…n tả trong tà i liệu phần lá»›n các chức năng trong bản cà i đặt Debian phiên bản Sarge. Frans Pop là biên táºp viên chÃnh và quản trị phát hà nh trong khi phát hà nh phiên bản Etch, Lenny và Squeeze. Rất nhiá»u ngưá»i dùng và nhà phát triển Debian đã đóng góp cho tà i liệu nà y. Chúng tôi cám Æ¡n đặc biệt Michael Schmitz (há»— trợ m68k), Frank Neumann (tác giả gốc cá»§a sổ tay cà i đặt và o Amiga), Arto Astala, Eric Delaunay/Ben Collins (thông tin vá» SPARC), Tapio Lehtonen, và Stéphane Bortzmeyer (rất nhiá»u lá»i sá»a đổi), và Pascal Le Bail (thông tin hữu hiệu vá» cách khởi động từ thanh bá»™ nhá»› USB). Chúng tôi đã tìm thấy Ä‘oạn và thông tin rất hữu dụng trong tà i liệu khởi động qua mạng Thế Nà o (HOWTO) cá»§a Jim Mintha (không có địa chỉ Mạng), Há»i Äáp Debian , Há»i Äáp Linux/m68k, Há»i Äáp Linux cho bá»™ xá» lý SPARC, Há»i Äáp Linux/Alpha, trong nhiá»u Ä‘iá»u khác nhau. Má»i ngưá»i nhá» những nhà bảo trì các nguồn thông tin phong phú nà y là sẵn sà ng tá»± do. Tiết Ä‘oạn cá»§a sổ tay nà y vá» cách cà i đặt kiểu chroot (Phần D.3, "Cà i đặt Debian GNU/Linux từ hệ thống UNIX/Linux") bắt nguồn má»™t phần từ tà i liệu Tác quyá»n © Karsten M. Self. E.4. Lá»i báo nháºn thương hiệu Má»i thương hiệu do nhà chá»§ thương hiệu riêng từng sở hữu. Phụ lục F. Giấy phép Công cá»™ng GNU Ghi chú This is an unofficial translation of the GNU General Public License into Vietnamese. It was not published by the Free Software Foundation, and does not legally state the distribution terms for software that uses the GNU GPL -- only the original English text of the GNU GPL does that. However, we hope that this translation will help Vietnamese speakers to better understand the GNU GPL. Äây là má»™t bản dịch tiếng Việt không chÃnh thức cá»§a Giấy Phép Công Cá»™ng GNU (GPL). Nó không được xuất bản bởi Tổ Chức Phần Má»m Tá»± Do, và không tuyên bố hợp pháp Ä‘iá»u kiện phát hà nh phần má»m sá» dụng GPL -- chỉ có Ä‘oạn tiếng Anh gốc cá»§a GPL là hợp pháp. Tuy nhiên, chúng tôi mong muốn bản dịch nà y sẽ giúp đỡ ngưá»i nói tiếng Việt hiểu khá hÆ¡n GPL cá»§a GNU. Phiên bản 2, Tháng 06/1991 Bản quyá»n © năm 1989, 1991 cá»§a Tổ chức Phần má»m Tá»± do. 51 Franklin Street, Fifth Floor, Boston, MA 02110-1301 USA (Mỹ) Má»i ngưá»i Ä‘á»u Ä‘uợc quyá»n sao chép và phân phối nguyên văn tà i liệu giấy phép nà y, nhưng không được phép thay đổi nó. Lá»i mở đầu Giấy phép sá» dụng cá»§a hầu hết các phần má»m được thiết kế để bạn không được tá»± do chia sẻ và thay đổi phần má»m đó. Trái lại, Giấy phép Công cá»™ng GNU dá»± định đảm bảo cho bạn được tá»± do chia sẻ và thay đổi phần má»m má»™t cách tá»± do, và đảm bảo phần má»m tá»± do cho má»i ngưá»i sá» dụng. Giấy phép Công cá»™ng GNU nà y áp dụng cho hầu hết những phần má»m cá»§a Tổ chức Phần má»m Tá»± do, và cho bất kỳ chương trình máy tÃnh nà o khác mà tác giả cá»§a nó cam kết sá» dụng nó. (Má»™t số phần má»m khác cá»§a Tổ chức Phần má»m Tá»± do dùng Giấy phép Thư viện Công cá»™ng GNU thay thế.) Bạn cÅ©ng có thể áp dụng giấy phép nà y cho các chương trình do bạn là m ra. Khi chúng tôi nói vá» phần má»m tá»± do, chúng tôi đỠcáºp đến sá»± tá»± do sá» dụng, chứ không phải là giá cả. Giấy phép Công cá»™ng GNU cá»§a chúng tôi được thiết kế để đảm bảo bạn có quyá»n tá»± do phát hà nh bản sao cá»§a phần má»m tá»± do (và thu tiá»n dịch vụ nà y nếu muốn), nháºn mã nguồn hoặc có khả năng lấy nó nếu bạn muốn, bạn có thể thay đổi phần má»m hay sá» dụng bất kỳ Ä‘oạn nà o cá»§a nó trong chương trình tá»± do má»›i; và để giúp bạn biết rõ là bạn có thể là m những Ä‘iá»u nà y. Äể bảo vệ quyá»n lợi cá»§a bạn, chúng tôi cần đưa ra những hạn chế để cấm bất cứ ai phá»§ nháºn bạn có những quyá»n nà y hay đòi há»i bạn từ bá» nó. Những sá»± hạn chế nà y được hiểu là má»™t số trách nhiệm nhất thiết cá»§a bạn nếu bạn phát hà nh bản sao cá»§a phần má»m hoặc sá»a đổi nó. Chẳng hạn, nếu bạn phát hà nh bản sao cá»§a chương trình như váºy, dù là cho không hay thu tiá»n, bạn phải trao cho ngưá»i nháºn tất cả những quyá»n bạn có. Bạn phải chắc chắn là há» cÅ©ng nháºn được hay có thể lấy mã nguồn. Và bạn cÅ©ng phải cho há» biết những Ä‘iá»u kiện nà y, để há» biết những quyá»n cá»§a há». Chúng tôi bảo vệ các quyá»n cá»§a bạn qua hai bước: (1) bản quyá»n tác giả cá»§a phần má»m và (2) trao cho bạn giấy phép nà y để bạn có quyá»n hợp pháp sao chép, phát hà nh và /hay sá»a đổi phần má»m. HÆ¡n nữa, để bảo vệ tác giả và chÃnh chúng tôi, chúng tôi muốn chắc chắn là má»i ngưá»i hiểu rằng phần má»m tá»± do nà y không có bảo hà nh. Nếu phần má»m bị sá»a đổi bởi ngưá»i khác và được phân phát tiếp, chúng tôi muốn ngưá»i nháºn biết rằng cái mà há» có đó không phải là bản gốc, vì váºy, bất kỳ lá»—i nà o do ngưá»i khác gây ra sẽ không là m mang tiếng đến tác giả gốc. Cuối cùng, chương trình tá»± do nà o cÅ©ng luôn bị Ä‘e dá»a bởi bằng sáng chế phần má»m. Chúng tôi muốn tránh nguy cÆ¡ việc những ngưá»i phát hà nh lại chương trình tá»± do sẽ già nh bằng sáng chế riêng, sở hữu chương trình đó. Äể ngăn ngừa Ä‘iá»u nà y, chúng tôi đã là m rõ rằng bằng sáng chế phải cấp cho má»i ngưá»i sá» dụng tá»± do, hoặc không cấp cho bất kỳ ai hết. Sau đây là những Ä‘iá»u kiện và điá»u khoản chÃnh xác đối vá»›i việc sao chép, phát hà nh và sá»a đổi. GIẤY PHÉP CÔNG CỘNG GNU ÄIỀU KIỆN SAO CHÉP, PHÃT HÀNH VÀ SỬA Äá»”I 0. Giấy phép nà y áp dụng cho bất kỳ chương trình nà o hay sản phẩm nà o khác có thông báo được chèn và o bởi ngưá»i giữ tác quyá»n nói rằng nó có thể được phát hà nh theo các Ä‘iá»u khoản cá»§a GPL nà y. Cụm từ "Chương trình" dưới đây có nghÄ©a là bất kỳ chương trình máy tÃnh hay sản phẩm như váºy, và "sản phẩm dá»±a trên Chương trình" có nghÄ©a là Chương trình hay bất kỳ sản phẩm nà o bắt nguồn từ nó dưới luáºt bản quyá»n: tức là , sản phẩm chứa Chương trình đó hay má»™t phần cá»§a nó, hoặc đúng nguyên văn hoặc vá»›i sá»± sá»a đổi và /hoặc được dịch sang má»™t ngôn ngữ khác. (Kể từ câu nà y, việc dịch ngôn ngữ được bao gồm vô hạn trong thuáºt ngữ " sá»± sá»a đổi".) Ngưá»i được cấp Giấy phép được gá»i là "bạn". Những hoạt động khác ngoà i sá»± sao chép, phát hà nh và sá»a đổi không được kiểm soát bởi Giấy phép nà y; nó ở ngoà i phạm vi cá»§a giấy phép nà y. Hà nh động chạy Chương trình không bị hạn chế, và dữ liệu xuất từ Chương trình chỉ bị khống chế nếu ná»™i dung cá»§a nó tạo thà nh má»™t sản phẩm dá»±a và o Chương trình (không phụ thuá»™c và o việc váºn hà nh Chương trình). Äiá»u đó đúng hay không phụ thuá»™c và o Ä‘iá»u mà Chương trình tạo ra. 1.Bạn có quyá»n sao chép và phát hà nh bản sao đúng nguyên văn cá»§a mã nguồn cá»§a Chương trình như bạn đã nháºn nó, bằng bất kỳ cách nà o, miá»…n là bạn công bố rõ rà ng và thÃch đáng trên má»—i bản sao má»™t thông báo tác quyá»n thÃch hợp và miá»…n trừ bảo hà nh; giữ nguyên vẹn má»i thông báo liên quan đến Giấy phép nà y và miá»…n trừ bảo hà nh; và đưa cho những ngưá»i nháºn Chương trình khác má»™t bản sao cá»§a Giấy phép cùng vá»›i Chương trình. Bạn có thể thu phà cho việc gởi bản sao, và bạn có thể tùy ý đỠnghị cung cấp dịch vụ bảo hà nh có thu phÃ. 2.Bạn có quyá»n sá»a đổi bản sao cá»§a mình hay cá»§a Chương trình hoặc Ä‘oạn nà o cá»§a nó để tạo má»™t sản phẩm dá»±a và o Chương trình, và sao chép và phát hà nh sá»± sá»a đổi hay sản phẩm như váºy theo Ä‘iá»u khoản cá»§a phần 1 nêu trên, miá»…n là bạn cÅ©ng tuân theo tất cả các Ä‘iá»u kiện sau: a. Bạn phải là m cho má»—i táºp tin đã sá»a đổi chứa thông báo dá»… thấy nói rằng bạn đã thay đổi táºp tin đó và hiển thị ngà y tháng cá»§a sá»± thay đổi nà o. b. Bạn phải là m cho sản phẩm mà bạn phát hà nh hay xuất bản, toà n bá»™ hay má»™t phần có chứa hay bắt nguồn từ Chương trình hay các phần cá»§a nó, được cấp toà n bá»™ miá»…n phà cho ngưá»i khác vá»›i Ä‘iá»u kiện cá»§a Giấy phép nà y. c. Nếu chương trình bị sá»a đổi có Ä‘á»c tương tác lệnh khi chạy, bạn phải là m nó, khi được khởi chạy bằng cách thông thưá»ng nhất qua tương tác như váºy, in ra hay hiển thị má»™t lá»i loan báo gồm có thông báo quyá»n tác giả thÃch hợp và thông báo không có bảo hà nh (nếu không, nói rằng bạn cung cấp việc bảo hà nh) và rằng ngưá»i dùng có quyá»n phát hà nh lại chương trình đó vá»›i những Ä‘iá»u kiện nà y, và thông tin cho ngưá»i dùng biết cách xem má»™t bản sao cá»§a Giấy phép nà y. (Ngoại lệ: nếu Chương trình chÃnh nó là tương tác nhưng vốn không in ra lá»i loan báo như váºy, sản phẩm cá»§a bạn dá»±a và o Chương trình không bắt buá»™c phải in ra lá»i loan báo như váºy). Những Ä‘iá»u kiện nà y áp dụng cho toà n bá»™ sản phẩm bị sá»a đổi. Nếu có thể nháºn ra phần riêng cá»§a sản phẩm đó không bắt nguồn từ Chương trình, và các phần nà y có thể được xem má»™t cách hợp lý là sản phẩm riêng và không phụ thuá»™c, thì Giấy phép nà y, và các Ä‘iá»u kiện cá»§a nó, không áp dụng cho những phần riêng đó khi bạn phát hà nh chúng là sản phẩm riêng. Tuy nhiên, khi bạn phát hà nh những phần đó cùng vá»›i toà n bá»™ sản phẩm dá»±a và o Chương trình, sá»± phát hà nh toà n bá»™ nà y phải tuân theo Ä‘iá»u kiện cá»§a Giấy phép nà y, cung cấp cho má»i ngưá»i có quyá»n bao trùm toà n bá»™ sản phẩm, bao quát tất cả má»i phần cá»§a nó, bất kể ai đã tạo nó. Như thế thì phần nà y không đự định yêu cầu quyá»n hay không thừa nháºn quyá»n cá»§a bạn vá» sản phẩm mà toà n bá»™ là do bạn tạo ra; mà phần nà y định nói vá» quyá»n hạn trong Ä‘iá»u khiển sá»± phát hà nh sản phẩm bắt nguồn từ hay sản phẩm hợp tác táºp thể dá»±a và o Chương trình. HÆ¡n nữa, việc chứa các sản phẩm khác không dá»±a và o Chương trình cùng vá»›i Chương trình (hay vá»›i sản phẩm dá»±a và o Chương trình) trên thiết bị lưu trữ hay váºt phát hà nh không nằm trong phạm vi cá»§a Giấy phép nà y. 3. Bạn có quyá»n sao chép và phát hà nh Chương trình (hoặc sản phẩm dá»±a và o nó, dưới Phần 2) trong dạng thức mã đối tượng hay táºp tin chạy được vá»›i Ä‘iá»u kiện cá»§a Phần 1 và 2 bên trên, miá»…n là bạn cÅ©ng là m má»™t trong số những việc sau đây: a. Kèm theo toà n bá»™ mã nguồn tương ứng mà máy có thể Ä‘á»c được, được phát hà nh vá»›i Ä‘iá»u kiện cá»§a Phần 1 và 2 bên trên, trên thiết bị lưu trữ thưá»ng dùng để trao đổi phần má»m; hay b. Kèm theo lá»i má»i ghi trên giấy, hợp lệ trong Ãt nhất ba năm sau, cung cấp cho bất cứ ngưá»i khác nà o, vá»›i giá không lá»›n hÆ¡n giá cần thiết để phân phát các mã nguồn đó, má»™t bản sao, mà máy có thể Ä‘á»c được, cá»§a toà n bá»™ mã nguồn tương ứng, để được phát hà nh vá»›i Ä‘iá»u kiện cá»§a Phần 1 và 2 bên trên, trên thiết bị lưu trữ thưá»ng dùng để trao đổi phần má»m; hay c. Kèm theo các thông tin bạn đã nháºn vá» lá»i má»i phát hà nh mã nguồn tương ứng. (Tùy chá»n nà y chỉ được phép khi phát hà nh không thương mại, và chỉ khi bạn đã nháºn chương trình trong dạng thức mã đối tượng hay táºp tin chạy được cùng vá»›i lá»i má»i như váºy, tùy theo Phần phụ (b) trên). Mã nguồn cá»§a sản phẩm có nghÄ©a là dạng thức sản phẩm được ưa thÃch khi sá»a đổi nó. Äối vá»›i sản phẩm là táºp tin chạy được, toà n bá»™ mã nguồn có nghÄ©a là tất cả các mã nguồn cho má»i mô-Ä‘un đã chứa, cá»™ng vá»›i bất cứ táºp tin xác định giao diện tương ứng, cá»™ng vá»›i các táºp lệnh được dùng để Ä‘iá»u khiển tiến trình biên dịch và cà i đặt táºp tin chạy được. Tuy nhiên, ngoại lệ đặc biệt là mã nguồn được phát hà nh không cần phải bao gồm những gì được phát hà nh bình thưá»ng (trong dạng thức hoặc nguồn hoặc nhị phân) vá»›i các thà nh phần chÃnh (bá»™ biên dịch, hạt nhân v.v.) cá»§a hệ Ä‘iá»u hà nh nÆ¡i táºp tin chạy được hoạt động, trừ khi thà nh phần kèm theo cần thiết để chạy táºp tin. Nếu việc phát hà nh mã chạy được hay mã đối tượng được là m bằng cách trao truy cáºp sao chép từ má»™t nÆ¡i đã xác định, thì việc trao các truy cáºp sao chép tương đương đến mã nguồn đó từ cùng nÆ¡i đó được tÃnh là sá»± phát hà nh mã nguồn, mặc dù ngưá»i khác không bắt buá»™c phải sao chép mã nguồn cùng vá»›i mã đối tượng. 4. Không cho phép bạn sao chép, sá»a đổi, cấp giấy phép phụ hay phát hà nh Chương trình, trừ vá»›i Ä‘iá»u kiện được diá»…n tả dứt khoát trong Giấy phép nà y. Bất kỳ sá»± cố gắng nà o trong việc sao chép, sá»a đổi, cấp giấy phép phụ hay phát hà nh Chương trình bằng cách khác bị bãi bá», và sẽ kết thúc các quyá»n cá»§a bạn dưới Giấy phép nà y. Tuy nhiên, ngưá»i khác đã nháºn bản sao hay quyá»n từ bạn dưới Giấy phép nà y sẽ không bị ảnh hưởng, miá»…n là há» tiếp tục tuân theo hoà n toà n. 5. Bạn không bắt buá»™c phải chấp nháºn Giấy phép nà y, vì bạn chưa ký tên và o nó. Tuy nhiên, không có gì khác cho phép bạn sá»a đổi hay phát hà nh Chương trình hay sản phẩm bắt nguồn từ nó. Các hà nh động nà y bị pháp luáºt cấm nếu bạn không chấp nháºn Giấy phép nà y. Vì váºy, bằng cách sá»a đổi hay phát hà nh Chương trình (hay sản phẩm dá»±a và o nó), bạn ngụ ý sá»± chấp nháºn Giấy phép nà y để là m như thế, gồm má»i Ä‘iá»u kiện sao chép, phát hà nh hay sá»a đổi Chương trình hay sản phẩm dá»±a và o nó. 6. Má»—i lần bạn phát hà nh lại Chương trình (hay sản phẩm dá»±a và o nó), ngưá»i nháºn có thể nháºn tá»± động má»™t giấy phép từ ngưá»i cấp gốc, để sao chép, phát hà nh hay sá»a đổi Chương trình vá»›i Ä‘iá»u kiện nà y. Không cho phép bạn hạn chế thêm cách ngưá»i dùng sá» dụng các quyá»n đã được cấp trong Giấy phép nà y. Bạn cÅ©ng không phải chịu trách nhiệm vá» việc ép buá»™c ngưá»i khác tuân theo Ä‘iá»u kiện cá»§a Giấy phép nà y. 7. Nếu, do kết quả cá»§a quyết định cá»§a toà án hay các cáo buá»™c vi phạm bằng sáng chế hay vì bất cứ lý do nà o (không bị giá»›i hạn trong vấn đỠbằng sáng chế), bạn bị ép buá»™c chấp nháºn Ä‘iá»u kiện (hoặc vì quyết định cá»§a toà án, sá»± thoả thuáºn hoặc cách khác nà o) mà mâu thuẫn Ä‘iá»u kiện cá»§a Giấy phép nà y, trưá»ng hợp nà y không miá»…n cho bạn không phải thá»a mãn Ä‘iá»u kiện cá»§a Giấy phép nà y. Nếu bạn không thể phát hà nh bằng cách thá»a mãn đồng thá»i các giao ước cá»§a bạn dưới Giấy phép nà y và bất kỳ giao ước thÃch hợp khác, thì kết quả là không cho phép bạn phát hà nh Chương trình bằng cách nà o cả. Lấy thà dụ, nếu má»™t bằng sáng chế nà o đó không cho phép sá»± phát hà nh lại Chương trình má»™t cách miá»…n tiá»n bản quyá»n phát minh cho má»i ngưá»i nháºn bản sao từ bạn má»™t cách trá»±c tiếp hay gián tiếp, thì cách duy nhất bạn có thể thá»a cả bằng đó và Giấy phép nà y là hoà n toà n không phát hà nh Chương trình. Nếu Ä‘oạn nà o trong phần nà y được quyết định là không hợp lệ hay không thể được ép buá»™c trong bất kỳ trưá»ng hợp riêng nà o, Ä‘oạn còn lại dá»± định áp dụng được, và toà n bá»™ phần dá»± định áp dụng trong các trưá»ng hợp khác. Không phải là mục Ä‘Ãch cá»§a phần nà y để xúi giục bạn vi phạm bằng sáng chế nà o hay lá»i yêu sách quyá»n tà i sản khác, hoặc để không thừa nháºn sá»± hợp lệ cá»§a lá»i yêu sách như váºy; phần nà y có mục Ä‘Ãch duy nhất là bảo vệ tình trạng nguyên vẹn cá»§a hệ thống phát hà nh phần má»m tá»± do, mà được thá»±c thi bởi các áp dụng giấy phép công cá»™ng. Nhiá»u ngưá»i đã đóng góp rá»™ng lượng cho má»™t phạm vị rá»™ng cá»§a các phần má»m được phát hà nh qua hệ thống đó, nhá» sá»± thá»±c thi ná»n bỉ hệ thống đó: tùy tác giả / ngưá»i tặng quyết định nếu há» muốn phát hà nh phần má»m qua hệ thống khác nà o, và ngưá»i được cấp Giấy phép không thể Ä‘iá»u khiển cách quyết định đó. Phần nà y dá»± định diá»…n tả rõ rà ng hoà n toà n kết quả được hiểu cá»§a phần còn lại cá»§a Giấy phép nà y. 8. Nếu sá»± phát hà nh và /hay cách sá» dụng Chương trình bị hạn chế trong má»™t số quốc gia nà o đó, hoặc bởi bằng sáng chế hoặc bởi giao diện có bản quyá»n tác giả, ngưá»i giữ tác quyá»n gốc đã đặt Chương trình dưới Giấy phép nà y có khả năng thêm sá»± hạn chế phát hà nh địa lý riêng loại trừ những quốc gia đó, để cho phép phát hà nh chỉ trong hay giữa các quốc gia không bị loại trừ như thế. Trong trưá»ng hợp như váºy, Giấy phép nà y hợp nhất sá»± hạn chế đó như là nó được ghi trong thân cá»§a Giấy phép nà y. 9. Tổ chức Phần má»m Tá»± do có thể xuất bản phiên bản đã sá»a đổi và /hay má»›i cá»§a Giấy phép Công cá»™ng GNU. Phiên bản má»›i như váºy sẽ có tinh thần tương tá»± vá»›i phiên bản hiện thá»i, nhưng có thể khác biệt trong chi tiết để giải quyết vấn đỠmá»›i. Má»—i phiên bản được gán má»™t số hiệu phân biệt phiên bản đó. Nếu Chương trình xác định số phiên bản riêng cá»§a Giấy phép nà y áp dụng cho nó, "và bất kỳ phiên bản sau nà o", bạn có tùy chá»n thá»a Ä‘iá»u kiện hoặc cá»§a phiên bản đó, hoặc cá»§a bất kỳ phiên bản sau nà o được xuất bản bởi Tổ chức Phần má»m Tá»± do. Nếu Chương trình không xác định số phiên bản riêng cá»§a Giấy phép nà y, bạn có khả năng chá»n bất kỳ phiên bản nà o cá»§a Giấy phép nà y đã được xuất bản bởi Tổ chức Phần má»m Tá»± do. 10. Nếu bạn muốn hợp nhất phần nà o cá»§a Chương trình và o chương trình tá»± do khác có Ä‘iá»u kiện phát hà nh khác GPL, hãy xin phép tác giả. Äối vá»›i phần má»m có bản quyá»n tác giả cá»§a Tổ chức Phần má»m Tá»± do, hãy viết thư cho Tổ chức Phần má»m Tá»± do : thỉnh thoảng chúng tôi cho phép ngoại lệ trong trưá»ng hợp nà y. Quyết định cá»§a chúng tôi sẽ được hướng dẫn bởi hai mục Ä‘Ãch là sá»± bảo tồn trạng thái tá»± do cá»§a má»i Ä‘iá»u bắt nguồn từ phần má»m tá»± do cá»§a chúng tôi, và sá»± đẩy mạnh sá»± chia sẻ và sá» dụng lại phần má»m má»™t cách chung. KHÔNG BẢO HÀNH 11. VÃŒ CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH ÄÃ ÄÆ¯á»¢C CẤP PHÉP MIỄN PHÃ, KHÔNG CÓ BẢO HÀNH Äá»I VỚI CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH NÀY, VỚI ÄIỀU KIỆN ÄÆ¯á»¢C PHÃP LUẬT CHO PHÉP. TRỪ KHI XÃC ÄỊNH KHÃC BẰNG TÀI LIỆU GIẤY TỜ, CÃC NGƯỜI GIá»® BẢN QUYỀN TÃC GIẢ VÀ/HAY NGƯỜI KHÃC CUNG CẤP CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH NÀY "NHƯ THẾ", KHÔNG CÓ BẢO HÀNH GÃŒ CẢ, KHÔNG PHÃT BIỂU NÓ, CŨNG KHÔNG NGỤ à NÓ, Gá»’M, NHƯNG KHÔNG BỊ HẠN CHẾ BỞI, Sá»° BẢO ÄẢM Äà NGỤ à TÃŒNH TRẠNG CÓ THỂ BÃN ÄÆ¯á»¢C VÀ Sá»° THÃCH HỢP VỚI MỘT MỤC ÄÃCH DỨT KHOÃT. MỌI RỦI RO VỀ CHẤT LƯỢNG, ÄỘ CHÃNH XÃC VÀ HIỆU SUẤT CỦA CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH NÀY BẠN SẼ Tá»° CHỊU. NẾU CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH NÀY GÂY RA HƯ HỎNG, BẠN GÃNH VÃC HOÀN TOÀN TRÃCH NGHIỆM TRẢ TIỀN DỊCH VỤ GIÚP Äá» HAY SỪA CHá»®A. 12. KHÔNG CÓ TRƯỜNG HỢP NÀO (TRỪ KHI PHÃP LUẬT YÊU CẦU HAY KHI ÄÆ¯á»¢C THỎA THUẬN BẰNG TÀI LIỆU GIẤY TỜ) MÀ BẤT KỲ NGƯỜI GIá»® BẢN QUYỀN TÃC GIẢ NÀO, HAY BẤT KỲ NGƯỜI KHÃC NÀO CÓ THỂ SỬA Äá»”I VÀ/HAY PHÃT HÀNH LẠI CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH NHƯ ÄÆ¯á»¢C PHÉP BÊN TRÊN, SẼ CÓ TRÃCH NHIỆM VỀ PHÃP Là Bá»’I THƯỜNG, Gá»’M BẤT KỲ Bá»’I THƯỜNG KIỂU Tá»”NG QUÃT, ÄẶC BIỆT, NGẪU NHIÊN HAY DO HẬU QUẢ DO SỬ DỤNG HAY Sá»° KHÔNG CÓ KHẢ NÄ‚NG SỬ DỤNG CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH NÀY (Gá»’M NHƯNG KHÔNG PHẢI BỊ HẠN THẾ BỞI Sá»° MẤT Dá»® LIỆU HAY Dá»® LIỆU BỊ LÀM CHO KHÔNG CHÃNH XÃC HAY CÃC MẤT MÃT CỦA BẠN HAY NGƯỜI KHÃC HAY Sá»° KHÔNG HOẠT ÄỘNG ÄÆ¯á»¢C CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH NÀY VỚI CHÆ¯Æ NG TRÃŒNH KHÃC), THẬM CHà NẾU BẠN HAY NGƯỜI KHÃC ÄÃ ÄÆ¯á»¢C BÃO BIẾT CÓ KHẢ NÄ‚NG THIỆT HẠI NHƯ VẬY. KẾT THÚC CỦA ÄIỀU KIỆN Cách áp dụng Ä‘iá»u kiện nà y cho các chương trình má»›i cá»§a bạn Nếu bạn phát triển chương trình má»›i, và muốn là m cho nó có Ãch nhiá»u nhất cho má»i ngưá»i, phương pháp tốt nhất đạt được mục Ä‘Ãch nà y là là m cho nó là phần má»m tá»± do mà má»i ngưá»i có thể phát hà nh lại và sá»a đổi vá»›i Ä‘iá»u kiện nà y. Äể là m như thế, hãy Ä‘Ãnh các thông báo theo đây kèm chương trình. Cách an toà n nhất là đÃnh chúng và o đầu cá»§a má»—i táºp tin mã nguồn, để thể hiện cách thông báo không có bảo hà nh má»™t cách hữu hiệu nhất; và má»—i táºp tin nên chứa Ãt nhất Ä‘oạn "Tác quyá»n" và thông tin chỉ tá»›i nÆ¡i tìm được thông báo đầy đủ. má»™t Ä‘oạn ghi tên chương trình và mô tả ngắn. Tác quyá»n © năm tên cá»§a tác giả Chương trình nà y là phần má»m tá»± do; bạn có thể phát hà nh lại nó và /hoặc sá»a đổi nó vá»›i Ä‘iá»u kiện cá»§a Giấy phép Công cá»™ng GNU như được xuất bản bởi Tổ chức Phần má»m Tá»± do; hoặc phiên bản 2 cá»§a Giấy phép nà y, hoặc (tùy chá»n) bất kỳ phiên bản sau nà o. Chương trình nà y được phát hà nh vì mong muốn nó có Ãch, nhưng KHÔNG CÓ BẢO HÀNH GÃŒ CẢ, THẬM CHà KHÔNG CÓ BẢO ÄẢM ÄÆ¯á»¢C NGỤ à KHẢ NÄ‚NG BÃN HAY KHẢ NÄ‚NG LÀM ÄÆ¯á»¢C VIỆC DỨT KHOÃT. Xem Giấy phép Công cá»™ng GNU để biết thêm chi tiết. Bạn đã nháºn má»™t bản sao cá»§a Giấy phép Công cá»™ng GNU cùng vá»›i chương trình nà y; nếu không, hãy viết thư cho Tổ chức Phần má»m Tá»± do, Free Software Foundation, Inc., 51 Franklin Street, Fifth Floor, Boston, MA 02110-1301, USA. Bạn cÅ©ng nên thêm thông tin vá» cách liên lạc vá»›i bạn bằng cả thư bưu Ä‘iện lẫn thư Ä‘iện tá». Nếu chương trình có khả năng tương tác, hãy là m cho nó xuất thông báo ngắn như sau khi nó khởi chạy trong chế độ tương tác (hãy thay thế má»—i Ä‘oạn nằm trong {dấu ngoặc móc}): Tên chương trình phiên bản Sá», Tác quyá»n © năm tên cá»§a tác giả Tên chương trình không có bảo hà nh gì cả; để xem chi tiết, hãy gõ lệnh show w. Äây là phần má»m tá»± do, và bạn có quyá»n phát hà nh lại nó vá»›i má»™t số Ä‘iá»u kiện; hãy gõ show c để xem chi tiết. Hai lệnh "show w" và "show c" nên hiển thị các phần thÃch hợp cá»§a Giấy phép Công cá»™ng GNU. Tất nhiên, bạn có thể chá»n lệnh khác thÃch hợp vá»›i chương trình cá»§a mình, và dụ lệnh trong bà n Ä‘iá»u khiển, cú nhắp con chuá»™t hay mục trình đơn. Bạn cÅ©ng nên yêu cầu ngưá»i chá»§ cá»§a bạn (nếu bạn là m việc láºp trình viên trong má»™t công ty) hay trưá»ng há»c cá»§a bạn, nếu có, ký tên và o "đơn từ chối trách nhiệm tác quyá»n" vá» chương trình nà y, nếu cần. Äây là má»™t mẫu và dụ : {hãy thay thế Ä‘oạn nằm trong dấu ngoặc móc} Yoyodyne, Inc., hereby disclaims all copyright interest in the program Gnomovision (which makes passes at compilers) written by James Hacker. signature of Ty Coon, 1 April 1989 Ty Coon, President of Vice Giấy phép Công cá»™ng GNU nà y không cho phép ai hợp nhất chương trình cá»§a bạn và o chương trình đã sở hữu. Nếu chương trình cá»§a bạn là thư viện trình con, có lẽ bạn muốn cho phép ứng dụng sở hữu liên kết vá»›i thư viện nà y. Nếu có, bạn hãy sá» dụng Giấy phép Công cá»™ng GNU Phụ (LGPL) thay và o Giấy phép nà y.