2. Nowości w dystrybucji Debian 13

Wiki zawiera więcej informacji na ten temat.

2.1. Obsługiwane architektury

Następujące architektury są oficjalnie wspierane przez dystrybucję Debian 13:

  • 64-bitowy PC (amd64)

  • 64-bitowy ARM (arm64)

  • ARM EABI (armel)

  • ARMv7 (EABI hard-float ABI, armhf)

  • 64-bitowy PowerPC little-endian (ppc64el)

  • 64-bitowy RISC-V little-endian (riscv64)

  • IBM System z (s390x)

Dodatkowo, na 64-bitowych systemach PC, dostępna jest też część oprogramowania w wersji 32-bitowej (i386). Więcej szczegółów w rozdziale Ograniczone wsparcie dla i386.

W rozdziale Ostatnie wydanie architektury armel opisano ograniczenia we wsparciu architektury ARM EABI (armel).

Więcej o statusie portów i informacjach charakteryzujących porty można przeczytać na Stronach o portach Debiana.

2.2. Co nowego w dystrybucji?

2.2.1. Oficjalna obsługa riscv64

To wydanie po raz pierwszy oficjalnie obsługuje architekturę riscv64, co pozwala uruchamiać Debiana na komputerach RISC-V i korzystać z wszystkich cech Debiana 13.

Wiki zawiera więcej informacji na ten temat.

2.2.2. Utwardzenie wobec ataków ROP i COP/JOP na amd64 i arm64

Wydanie trixie wprowadza funkcje zabezpieczeń na architekturach amd64 i arm64, które mają na celu zapobieganie exploitom typu programowania zorientowanego na powroty (Return-Oriented Programming - ROP) oraz atakom typu programowania zorientowanego na wywołania/skoki (Call/Jump-Oriented Programming - COP/JOP).

W przypadku amd64 korzysta się z Control-flow Enforcement Technology (CET) firmy Intel zarówno w przypadku ochrony przed ROP jak i COP/JOP; z kolei na arm64 wykorzystywane jest Pointer Authentication (PAC) do ochrony przed ROP oraz Branch Target Identification (BTI) w celu ochrony przed COP/JOP.

Cechy te są włączane automatycznie, jeśli tylko posiadany sprzęt je obsługuje. W przypadku amd64 dostępna jest dokumentacja jądra Linux oraz dokumentacja Intela; z kolei w przypadku arm64 można zapoznać się z Wiki oraz dokumentacją Arm, które opisują jak sprawdzić czy używany procesor obsługuje CET i PAC/BTI oraz sposób ich działania.

2.2.3. Obsługa rozruchu z HTTP

Instalator Debiana oraz obrazy live Debiana można teraz uruchomić za pomocą „rozruchu HTTP” na obsługiwanych oprogramowaniu układowym UEFI i U-Boot.

W systemach korzystających z oprogramowania układowego TianoCore, należy wejść w menu Device Manager, wybrać Network Device List, następnie wybrać interfejs sieciowy, HTTP Boot Configuration i podać pełny adres URL do ISO Debiana służącego do rozruchu.

W przypadku innych implementacji oprogramowania układowego, należy zapoznać się ze swoją dokumentacją sprzętową i/lub dokumentacją oprogramowania układowego.

2.2.4. Ulepszone tłumaczenia stron podręcznika systemowego

Projekt manpages-l10n zapewnił wiele ulepszonych i nowych tłumaczeń stron podręcznika systemowego. W porównaniu z wydaniem bookworm, dotyczy to szczególnie rumuńskich i polskich tłumaczeń.

2.2.5. Obsługa sprawdzania pisowni w przeglądarkach internetowych korzystających z Qt WebEngine

Przeglądarki internetowe korzystające z Qt WebEngine, w szczególności Privacy Browser oraz Falkon, obsługują teraz sprawdzanie pisowni z wykorzystaniem danych hunspell. Dane są dostępne w formacie BDIC binary dictionary, który jest po raz pierwszy dostarczany w wydaniu Trixie, w pakiecie językowym Hunspell dla każdego języka.

Więcej informacji w powiązanym zgłoszeniu błędu.

2.2.6. Zmiana ABI time_t na 64-bitowe

Wszystkie architektury poza i386 używają teraz 64-bitowego ABI time_t, które obsługuje daty po roku 2038.

Na architekturach 32-bitowych (armel i armhf) ABI wielu bibliotek zmieniło się bez zmiany „soname” biblioteki. Na tych architekturach pakiety i oprogramowanie zewnętrzne będzie wymagało przebudowania/rekompilacji i sprawdzenia pod kątem potencjalnej, cichej utraty danych.

Architektura i386 nie uczestniczyła w tej zmianie, ponieważ jej główną funkcją jest obsługa starego oprogramowania.

Więcej szczegółów jest dostępnych w wiki Debiana.

2.2.7. Postęp w budowaniu reprodukowalnych pakietów

Twórcy Debiana poczynili znaczny postęp w osiągnięciu celu, jakim jest budowanie w pełni reprodukowalnych pakietów. Stan pakietów zainstalowanych w swoim systemie można sprawdzić korzystając z nowego pakietu debian-repro-status, natomiast odwiedzając stronę reproduce.debian.net, można poznać ogólne statystyki Debiana dla wydania trixie i późniejszych.

Można pomóc, dołączając do kanału IRC #debian-reproducible w celu omówienia poprawek lub poprzez weryfikowanie statystyk, instalując nowy pakiet rebuilderd i konfigurując własną jednostkę.

2.2.8. wcurl oraz obsługa HTTP/3 w pakiecie curl

Konsolowy interfejs programu curl oraz biblioteka libcurl obsługują obecnie HTTP/3.

Żądania HTTP/3 można tworzyć opcjami --http3 lub --http3-only.

Pakiet curl dostarcza teraz wcurl, alternatywny wobec wget sposób na pobieranie plików, korzystający z curla.

Pliki można zatem pobierać prostym poleceniem wcurl URL.

2.2.9. Obsługa BDIC Binary Hunspell Dictionary

Po raz pierwszy w Debianie, w wydaniu Trixie dostarczane są słowniki binarne .bdic, skompilowane ze źródeł Hunspell. Format .bdic był opracowany przez Google do przeglądarki Chromium. Może z niego korzystać Qt WebEngine, wywodzący się ze źródeł Chromium. Przeglądarki internetowe oparte na Qt WebEngine mogą używać dostarczanych słowników .bdic, jeśli taką obsługę dodano w danym projekcie macierzystym. Więcej informacji dostępnych jest w powiązanym zgłoszeniu błędu.

2.2.10. Środowiska graficzne i popularne pakiety

Nowe wydanie Debiana zawiera więcej programów niż poprzednie. Obecna dystrybucja zawiera ponad 14116 nowych pakietów, z ogólnej liczby 69830 w tym wydaniu. Większość oprogramowania została zaktualizowana (ponad 44326 pakietów, co stanowi 63% wszystkich pakietów w bookworm). Znaczna liczba pakietów (ponad 8844, 12% pakietów w bookworm) została z różnych powodów usunięta z dystrybucji. W przypadku tych pakietów nie będą widoczne żadne aktualizacje. Zostaną one również oznaczone jako „przestarzałe” w interfejsach zarządzania pakietami (więcej w Przestarzałe pakiety.

Debian jak zwykle dostarcza wiele środowisk i aplikacji graficznych. Są między nimi środowiska graficzne GNOME 48, KDE Plasma 6.3, LXDE 13, LXQt 2.1.0 i Xfce 4.20.

Zaktualizowano również pakiety biurowe:

  • LibreOffice zaktualizowano do wersji 25;

  • GNUcash zaktualizowano do wersji 5.10;

Poza wieloma innymi, to wydanie zawiera następujące aktualizacje oprogramowania:

Pakiet

Wersja w 12 (bookworm)

Wersja w 13 (trixie)

Apache

2.4.62

2.4.65

Bash

5.2.15

5.2.37

Serwer DNS BIND

9.18

9.20

Cryptsetup

2.6

2.7

curl/libcurl

7.88.1

8.14.1

Emacs

28.2

30.1

Exim (domyślny serwer pocztowy)

4.96

4.98

GCC, GNU Compiler Collection (domyślny kompilator)

12.2

14.2

GIMP

2.10.34

3.0.4

GnuPG

2.2.40

2.4.7

Inkscape

1.2.2

1.4

Biblioteka GNU C

2.36

2.41

Jądro Linux

seria 6.1

seria 6.12

zbiór narzędzi LLVM/Clang

13.0.1 i 14.0 (domyślnie) i 15.0.6

19 (domyślnie), dostępne są 17 i 18

MariaDB

10.11

11.8

Nginx

1.22

1.26

OpenJDK

17

21

OpenLDAP

2.5.13

2.6.10

OpenSSH

9.2p1

10.0p1

OpenSSL

3.0

3.5

Perl

5.36

5.40

PHP

8.2

8.4

Postfix

3.7

3.10

PostgreSQL

15

17

Python 3

3.11

3.13

Qt 5

5.15.8

5.15.15

Qt 6

6.4.2

6.8.2

Rustc

1.63

1.85

Samba

4.17

4.22

Systemd

252

257

Vim

9.0

9.1

2.2.11. Plazma 6

Debian 13 będzie pierwszym wydaniem Debiana z Plazmą 6. Jest to znaczne ulepszona wersja względem Plazmy 5 z Debiana 12, którą zbudowano w oparciu o biblioteki Qt 6 i Szkielety KDE 6.

Debian 13 (trixie) zawiera:

  • Qt 6.8.2 (poprzednio 6.4.2)

  • Szkielety KDE 6.13 (nowe)

  • Plazma 6.3.6 (zastępuje Plazmę 5.27.5)

  • Aplikacje KDE Gear:

    • Zestaw KDE PIM w wersji 24.12.3

    • Inne aplikacje Gear w wersji 25.04.3 (z wyjątkiem: Neochat, KDevelop, Partition Manager)

Szczegóły na temat wszystkich dodanych i usuniętych pakietów z zestawu, pomiędzy Debianem 12 a 13, można znaleźć na stronie wiki Planów dot. wydania Trixie zespołu Qt / KDE.

Generalnie obsługiwane są aktualizacje istniejących profili użytkowników, jednak zgłoszono pewne incydentalne problemy. Usterki, których nie można było zlikwidować w dystrybucji są wypisane na stronie wiki Uwagi do aktualizacji Plazmy 6 łącznie ze sposobami na obejście problemów.

Ze względu na zachowanie kompatybilności z istniejącymi aplikacjami, Debian 13 zawiera również:

  • Qt 5.15.15 (poprzednio 5.15.8)

  • Szkielety KDE 5.116 (poprzednio 5.103)

Krita i kilka innych aplikacji jest wciąż zależnych od Szkieletów KDE 5, jednak nie są one już rozwijane i zostały uznane za przestarzałe przez KDE. W cyklu rozwoju wydania forky zostaną usunięte.